دلیل این اتفاقات را باید در فارغ التحصیلانی جست‌و‌جو کرد که اکنون به بازار کار هجوم آورده‌اند. روزبه‌روز به تعداد کارجویان اضافه می‌شود، اما کیک اقتصاد ایران ظرفیت ایجاد شغل برای تعداد محدود و معینی را دارد. در بهترین حالت و در شرایطی که تمام تلاش‌ها انجام شود، با وضعیت فعلی سالانه می‌توان چیزی حدود یک‌میلیون شغل ایجاد کرد، حال آنکه این تعداد شغل جوابگوی کارجویان جدید هم نیست. علی دینی ترکمانی، تحلیلگر مسائل اقتصادی می‌گوید: «بحران فراگیر توسعه را بر مبنای شاخص‌های متفاوتی می‌توان صورت‌بندی کرد. طبق آمار رسمی نزدیک به ۱۲‌درصد نرخ بیکاری داریم، اما نزدیک ۲۵‌درصد سرپرست خانوار‌های کشور بیکار هستند. ۱۰‌میلیون نفر از ۲۰‌میلیون جامعه کار حداقل حقوق را می‌گیرند و یعنی نیمی از جامعه در فقر نسبی هستند.» این گفته‌ها وضعیت پیچیده بیکاری در ایران را نشان می‌دهد، حال آنکه ما با بیکاری انباشته شده مواجهیم که در صورت عدم اشتغال‌زایی مناسب به میزان آن اضافه می‌شود.

دانشگاه، ضربه‌گیر بازار کار

در دهه‌های اخیر تعداد جمعیت تحصیلکرده در ایران روزبه‌روز افزایش یافته است. افزایش تعداد افرادی که در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری به تحصیل پرداخته و مدرک گرفته‌اند، به خودی خود بد نیست، چرا که یکی از شاخص‌های توسعه جوامع افزایش تعداد جمعیت تحصیلکرده است. در ایران این موضوع از آنجا مشکل‌ساز شده که دانشگاه‌ها در موارد زیادی ضربه‌گیر بازار کار بوده‌اند، یعنی ورود افراد به بازار کار را به تاخیر انداخته و حالا بعد از چند سال شاهد هستیم افرادی که در 20 سالگی می‌توانستند وارد بازار کار شوند، در 25 یا 30 سالگی به این بازار آمده و این در حالی است که تحصیلات آنها توقع‌شان را از شغل بالا برده است. به این ترتیب با بیکاری انباشته شده مواجه هستیم. معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه شریف با اشاره به شعار «دانشگاه کارخانه آدم‌سازی است»، نیروی انسانی را محصولی با ارزش توصیف کرد و گفت: در صورتی که فکری به حال سیل عظیم فارغ‌التحصیلان نشود انباشتگی ایجاد می‌شود.به گزارش ایسنا، داوود رشتچیان با بیان اینکه دانشگاه شریف از نوآوران محصول ایرانی است، تاکید کرد: در حال حاضر چهار‌میلیون و 500‌هزار دانشجو در کشور در حال تحصیل هستند. او با در نظر گرفتن هزینه‌های حداقلی برای تحصیل این دانشجویان و با بیان اینکه در چنین صورتی سالانه 10‌میلیون تومان صرف هزینه تحصیل هر دانشجو می‌شود، خاطرنشان کرد: در مجموع سالیانه بیش از 10‌میلیارد دلار در کشور صرف تربیت نیروی مورد نیاز صنایع و جامعه می‌شود. معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه شریف ضمن تشبیه ملزومات توسعه به عوامل ضروری برای رخ دادن انفجار، دانش را یکی از ملزومات توسعه عنوان کرد و توضیح داد: در صورتی‌که یکی از عوامل هیدروکربن، اکسیژن یا جرقه وجود نداشته باشد، انفجار رخ نخواهد داد. در مورد توسعه نیز چنین می‌توان گفت که دانش یکی از ملزومات آن است. رشتچیان تحصیل حدود چهار‌میلیون و 500‌هزار دانشجو در کشور را نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری هنگفت در حوزه دانش دانست و افزود: از دیگر ملزومات توسعه می‌توان به پول و ثروت اشاره کرد که یا موجود است یا قدرت جذب آن وجود دارد. او در همین رابطه به پول‌های سرگردان، معادن و ذخایر و... اشاره کرد و ادامه داد: در تهران حدود دو‌میلیون و 500‌هزار آپارتمان خالی وجود دارد، این به معنی سرمایه‌گذاری (حدودا) 300‌میلیون دلاری کشور در حوزه مسکن است. معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه شریف عوامل مدیریت و تکنولوژی در تحقق توسعه را به عامل جرقه در رخ دادن انفجار تشبیه کرد و گفت: این نکته حائز اهمیت است که دنیا مسیر خودش را می‌رود و ما نیز اگر آگاهانه عمل نکنیم از بقیه عقب می‌مانیم. رشتچیان ادامه داد: نخست‌وزیر فنلاند زمانی ادعا کرد که شرکت اپل صنعت فنلاند را دچار مشکل کرده و اقتصاد این کشور را یک درجه پایین کشانده است. او علت این امر را رقابت شرکت اپل با شرکت نوکیا (مربوط به فنلاند) و مهم‌تر از آن پایین آوردن مصرف کاغذ در این کشور عنوان کرد و توضیح داد: زمانی که هرکس یک آیفون، آیپد و... به دست بگیرد مصرف کاغذ از جمله تیراژ روزنامه‌ها و... پایین می‌آید. معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه شریف با بیان اینکه چنین اموری به صورت غیرمستقیم اتفاق می‌افتد و محصول ضعیف‌تر به صورت اتوماتیک از مسیر خارج می‌شود، شرکت‌های نوآور را در مسیر توسعه و ارائه محصولات برتر دانست و گفت: لازمه طی مسیر نمودن در دنیای صنعتی و نیز دانشگاه‌ها به صورت سالم کنار گذاشتن شیوه‌های مدیریتی گذشته و اعمال مدیریت نوین در تمامی بخش‌های اقتصادی، آموزشی، صنعتی، اجتماعی، سیاسی و... است. رشتچیان ضمن ابراز امیدواری از اینکه چنین تغییری به استفاده درست از ظرفیت‌های بالای کشور بینجامد و با بیان اینکه کمتر کشوری تا به این اندازه برای تربیت نیروی انسانی سرمایه‌گذاری کرده است، ادامه داد: ما مردمانی هستیم که همه چیز خود را برای فرزندان‌مان می‌گذاریم. دولت نیز در این بخش سرمایه‌گذاری عظیمی کرده است. او تصریح کرد: با همه اینها بیکاری در کشور یک مشکل جدی است. اگر فکری به حال سیل عظیم فارغ‌التحصیلان در کشور نشود همان مشکلی که برای سپرده‌های مردم در موسسات مالی و اعتباری رخ داد برای فارغ‌التحصیلان هم اتفاق می‌افتد. معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه شریف با مطرح کردن این نکته که تربیت فارغ‌التحصیلان زیاد انباشتگی ایجاد خواهد کرد، تعداد فارغ‌التحصیلان اضافه شده به جامعه در هر سال را (در صورت ماندن در دانشگاه) یک‌میلیون‌نفر عنوان کرد و گفت: در صورت عدم ایجاد یک‌میلیون شغل در سال با این انباشتگی روبه‌رو خواهیم بود.