این روزها راه اندازی بورسی برای معاملات گواهی ارزی جدی تر شده و برخی مسئولان از احتمال عملیاتی شدن این بازار در روزهای آینده خبر می‌دهند، اما اعلام کرده اند این بازار که در آن بانک مرکزی نقش ویژه ای دارد، باید با همکاری این نهاد آغاز بکار کند.

از طرف دیگر مسئولان بازار سرمایه کشور هم که از مدتها قبل ایده تشکیل بورس ارز را در سر پرورده بودند، فرصتی یافته تا مقدمات عملی شدن این طرح را فراهم کنند. برای همین از هفته های گذشته نرم افزار معاملاتی آن را در شرکت بورس اوراق بهادار آماده و به کارگزاران هم اعلام آماده باش کرده اند.

شورای عالی بورس هم به عنوان بالاترین نهاد تصمیم‌گیر و سیاست گذار بازار سرمایه کشور،تلاش‌های زیادی کرده تا این بورس راه اندازی شود. به همین منظور ضمن هماهنگی با بازوی های اجرایی بازار سرمایه و بانک مرکزی، به مانند تشکیل سایر بورس ها دستورالعملی برای انجام معاملات گواهی ارزی در بورس تهیه کرده است، اما هنوز این دستورالعمل به تایید نهایی نرسیده و ممکن است با اصلاحات و تغییراتی مواجه شود.

در این رابطه محمدرضا پور ابراهیمی که علاوه بر عضویت در شورای عالی بورس، نماینده مردم کرمان در مجلس و نایب رئیس کمیسیون اقتصادی هم هست و بحث بورس ارز را همزمان در مجلس پیگیری می کند  با تاکید بر اینکه دستور العمل مربوطه هنوز تایید نهایی نشده ، کلیاتی از این دستور العمل را اعلام کرد تا ضمن فرهنگ سازی ، زمینه آمادگی بیشتر بازیگران بورس ارز فراهم شود.

این گفت وگو را در ادامه می خوانید:

* چشم انتظار همگامی بانک مرکزی و سایر بازیگران اصلی

 آخرین وضعیت بورسی برای معاملات گواهی ارزی چگونه است؟

پور ابراهیمی:با توجه به اهمیت ارز در مبادلات اقتصادی کشور و لزوم ایجاد تعادل در آن،مسئولان نظام تلاش های زیادی کرده اند تا این بورس هر چه زودتر راه اندازی شود.به همین منظور مدیران بازار سرمایه همه مقدمات و زیر ساختارهای لازم مانند نرم افزار معاملاتی را فراهم کرده اند.کارگزاران هم آمادگی کامل دارند.

در این میان کمیته ارزی مشترک دولت، مجلس و بورس برای ساماندهی معاملات ارز در کشور جلسه‌ای را در 17 مرداد برگزار کرد تا استفاده از گواهی ارزی بررسی شود.در آن جلسه مقرر شد به دلیل مکانیزم‌های کارآمد بازار سرمایه، معاملات این ابزار جدید در بورس اوراق بهادار تهران انجام شود تا برای بازیگران آن محیطی عادلانه و شفاف ایجاد شود.

فقط اعلام نظر نهایی و موافقت و همکاری بانک مرکزی باقی مانده که انتظار می رود ظرف روزهای آینده این نهاد هم رسما" و عملا" وارد میدان شود تا بورس ارز آغاز به کار کند.

اما به جز بانک مرکزی باید صادرکنندگان و واردکنندگان ارز به همراه سازمان توسعه تجارت و صرافی‌ها هم حضور داشته باشند.

پور ابراهیمی: بله. این گروه ها نقش مهمی در توسعه این بازار جدید دارند،اما موتور محرکه و بازیگر اصلی بورس ارز بانک مرکزی است و با ورود آن سایر بازیگران حضور خواهند داشت.

* بورس فقط میزبان مبادلات غیر فیزیکی ارز

 از قرار معلوم دستور العملی هم برای معاملات گواهی ارزی در بورس توسط شورای عالی بورس تهیه شده است. آیا این دستور العمل نهایی و آماده استفاده است؟

پور ابراهیمی: بله ولی هنوز نهایی نشده و ممکن است با تغییرات و اصلاحاتی مواجه شود. چون در کمیسیون فرعی شورای عالی بورس تصویب شده است.

 آیا در بورس ارز فقط گواهی ارزی داد و ستد خواهد شد و امکان معامله فیزیکی ارز وجود ندارد؟

پور ابراهیمی:دستورالعملی که تهیه شده فقط شامل مبادلات غیر فیزیکی ارز آن هم با منشاء غیر از فروش نفت خام است.بنابراین در بورس ارز امکان داد و ستد خود ارز وجود نخواهد داشت و کماکان توسط صرافی ها انجام خواهد شد،اما این مبدایی برای قیمت ارز خواهد بود. این درحالی است که گواهی ارزی توسط بانک یا صرافی های تائید شده صادر می شود و قابل داد وستد در بورس ارز است.

 مکانیزم عرضه و تقاضا در بورس ارز چگونه تعریف شده است؟

پور ابراهیمی: در این بورس مراجع ذی‌صلاحی چون سازمان توسعه و تجارت برای واردات کالا که مسئولیت اعلام تقاضای خریداران مجاز ارز به بورس را به عهده دارند، مرجع اعلام تقاضا خواهند بود.مراجع صادر کننده گواهی ارزی هم بانک یا صرافی هستند که طبق ضوابطی مشخص گواهی ارزی صادر می کنند.

همچنین صادرکنندگان کالا و خدمات و اشخاص حقوقی یا حقیقی دارنده ارز از طریق در اختیار گذاشتن یا سپرده کردن ارز خود نزد بانک یا صرافی،می توانند با ارایه مستنداتی چون منشا و مقصد ارز، نوع و حجم ارز مورد عرضه و تکمیلی فرم تایید شده توسط سازمان بورس، گواهی ارزی بگیرند.
در این میان بانک یا صرافی پس از کنترل ارز فروشنده و اخذ تعهدات لازم اقدام به صدور گواهی ارزی برای فروشنده کرده و اطلاعات گواهی ارزی صادره را به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ارسال می‌ کند.صدور گواهی ارزی به منزله تعهد مرجع صادر کننده گواهی ارزی مبنی بر تحویل ارز در چارچوب ضوابط و شرایط مندرج در گواهی ارزی است.

در طرف تقاضا هم وارد کنندگان کالا با ارائه ثبت سفارش و استفاده کنندگان خدمات خارجی می‌توانند با اعلام مشخصات و حجم خرید اقدام به خرید گواهی ارزی در بورس کنند. این درحالی است که آن دسته از گواهی‌های ارزی که اطلاعات آنها تا ساعت 14 هر روز به سپرده‌گذاری مرکزی ارسال شود، قابلیت معامله در روز بعد را دارند. کارگزاران دارای مجوز در بورس هم می‌توانند تا حداکثر حجم اعلامی توسط مرجع اعلام تقاضا ،از خریداران سفارش دریافت کرده و در سامانه معاملات ثبت کنند.

سفارش خرید گواهی ارزی هم با نام بوده و انجام معاملات با استفاده از کد خرید گواهی مجاز نیست.

*تعیین دامنه نوسان و نحوه تسویه

 آیا در بورس ارز مانند بورس اوراق بهادار و فرابورس مواردی چون دامنه نوسان ، نماد و گره معاملاتی اعمال می شود؟

پور ابراهیمی:بله.طبق فصل سوم دستورالعمل اولیه، بورس ضمن تعیین نمادهای معاملاتی مختلف برای ارز صادر کنندگان و وارد کنندگان، دامنه نوسان روزانه قیمت گواهی ارزی را تعیین می کند تاصرفا در بازار عادی معاملات اوراق بهادار داد و ستد شود. فروش مجدد گواهی ارزی خریداری شده در بورس هم به تشخیص سازمان بورس آن هم به شرطی که امکان معامله واقعی توسط خریدار محقق نشود، امکانپذیر است.

 یکی از حوزه های بسیار مهم بورس ها مربوط به تسویه و اتاق پایاپای است. آیا در راه اندازی بورس ارز هم مقرراتی برای این حوزه تعریف شده است؟

پور ابراهیمی: فصل چهارم دستورالعمل موجود و سه ماده آن مربوط به همین موضوع است. به این ترتیب که پس از تائید معاملات گواهی ارزی توسط بورس، تا 24 ساعت پس از انجام معاملات، نتایج داد و ستد گواهی ارزی به مرجع صادر کننده و مرجع تایید تقاضا اعلام می‌ شود.سپس72 ساعت پس از انجام معاملات در بورس،معاملات گواهی ارزی براساس مقرات تسویه و پایاپای در سپرده‌گذاری مرکزی و در سطح کارگزار تسویه می‌شود ولی وجوه عرضه کننده تا اعلام مرجع صادر کننده گواهی ارزی مبنی بر تحویل ارز به خریدار، نزد سپرده‌گذاری باقی می‌ماند.

خریدار هم طبق دستورالعمل پس از انجام معامله، جهت انتقال و تحویل ارز در مقصد ارزی به مرجع صادر کننده گواهی ارزی مراجعه می‌کند تا مرجع صادر کننده گواهی ارزی هم اقدام به انتقال و تحویل ارز کند.

در این میان مرجع صادر کننده گواهی ارزی یا راسا" و یا با استفاده از خدمات سایر بانک‌ها یا صرافی‌ها، اقدام به انتقال و تحویل ارز به خریدار خواهد کرد و در چارچوب نرخ‌های مصوب اقدام به اخذ کارمزد انتقال و تحویل ارز در مقاصد ارزی تعیین شده می‌کند. هزینه‌های اضافی انتقال و تحویل ارز در مقاصد مورد نظر خریداری براساس قوانین مرجع صادر کننده گواهی ارزی و خریدار دریافت خواهد شد.

همچنین خریدار جهت انجام امور نقل و انتقال ارز موضوع گواهی ارزی، قراردادی را براساس فرمت استاندارد با مرجع صادر کننده گواهی ارزی منعقد می‌کند.در این قرارداد مسئولیت خریدار و مرجع صادر کننده گواهی ارزی در مواجهه با مخاطرات احتمالی نقل و انتقال وجوه و همچنین هزینه‌های احتمالی تحویل ارز در مقاصد مورد نظر خریدار، مشخص می‌شود.

مرجع صادر کننده گواهی ارزی پس از تحویل ارز به خریدار، پایان فرآیند تحویل ارز را به سپرده‌گذاری مرکزی اعلام می کند تا براساس آن وجوه مربوط به معامله پس از کسر کارمزدهای متعلقه به حساب کارگزار فروشنده منظور شود. کارگزار فروشنده نیز پس از کسر کارمزدهای خود، خالص وجوه را به حساب فروشنده منظور می‌ کند.

*تعیین کارگزاران توسط سازمان بورس

 آیا همه 108 کارگزار فعال در بورس های اوراق بهادار و کالایی می توانند در معاملات گواهی ارزی حضور داشته باشند؟

پور ابراهیمی: خیر.تعیین کارگزاران مجاز به انجام معامله گواهی ارزی و همچنین حدود فعالیت شان توسط هیئت مدیره سازمان بورس مشخص می شود. در این میان هر کارگزار مجاز باید سر فصل جداگانه‌ای در دفاتر خود ایجاد و اطلاعات معاملات گواهی ارزی را به تفکیک بانک یا صرافی و نام مشتری نگهداری کند.

 آیا مقررات دیگری هم دراین دستورالعمل هنوز نهایی نشده وجود دارد؟

پورابرهیمی:بله.طبق ماده 20 دستورالعمل،سقف روزانه تقاضاهای قابل ثبت در سامانه بورس برای کالاها و خدماتی که فهرست آن توسط مراجعه ذیصلاح تعیین می‌ شود، توسط سازمان بورس اعلام خواهد شد. همچنین در حالی استفاده از حقوق مالی مربوط به گواهی ارزی خریداری شده، منوط به خرید آن در بورس خواهد بود که در صورت موافقت سازمان بورس،بانک‌ها با صرافی‌ها می‌توانند بدون طی تشریفات صدور گواهی ارزی یا ثبت سفارش، در چارچوب در مقررات مربوط اقدام به معامله گواهی ارزی کنند.

 با این اوصاف به نظر شما بورس ارز چه زمان راه اندازی خواهد شد؟

پورابرهیمی: همانطور که پیش از این هم اعلام کردم ، بازار سرمایه به عنوان مهیا کننده بسترهای لازم از آمادگی کاملی برخوردار است و فقط منتظر شروع اقدامات بانک مرکزی است تا در اولین فرصت حتی هفته آینده این بورس شروع بکار کرده و در آینده ای نه چندان دور بتواند موجب حذف رانت و بازار کاذب سرمایه گذاری، شفافیت کامل ، کاهش قیمت ارز و در نهایت تورم شود.