جنبش غیرمتعهدها که در سال 1961 (1340 شمسی) و در اوج جنگ سرد و فضای دوقطبی بین غرب و شرق با هدف وحدت میان کشورهایی که نه در اردوگاه کمونیسم و نه در اردوگاه سرمایه‌داری قرار داشتند، تشکیل شد، هم‌اکنون دارای 120 عضو است. همچنین 20 کشور نیز به عنوان اعضای ناظر در این جنبش حضور دارند.

در سال ۱۹۶۱ نخستین اجلاس سران غیر متعهدها با حضور مارشال تیتو - رهبر یوگسلاوی، قوام نکرومه - رهبر غنا، جمال عبدالناصر - رئیس‌جمهوری مصر، جواهر لعل نهرو - نخست‌وزیر هند، و احمد سوکارنو - رهبر استقلال اندونزی، در کنفرانسی که در شهر بلگراد در کشور یوگسلاوی برگزار شد، این سازمان موجودیت خود را اعلام کرد.

120 کشور جهان که تقریبا بیش از دو سوم اعضای سازمان ملل متحد را تشکیل می‌دهند، عضو جنبش غیرمتعهدها هستند. سران کشورهای عضو جنبش هر سه سال یک بار در اجلاسی با همین نام گرد هم می‌آیند.

تاکنون 15 نشست اعضای جنبش غیرمتعهدها در کشورهای مختلف جهان برگزار شده و قرار است تا چند روز دیگر شانزدهمین نشست این جنبش در تهران برپا شود. ایران که به دلیل عضویت در پیمان نظامی مرکزی سنتو، عضویتی در این جنبش نداشت، در سال ۱۹۷۹ پس از پبروزی انقلاب اسلامی به جنبش غیرمتعهدها پیوست. همچنین ایران بعد از پیوستن به جنبش در اجلاس سران ۱۹۷۹ در هاوانا و از آن به بعد در همه نشستهای مختلف این جنبش حضور داشته‌ است.

لغو برگزاری هفتمین اجلاس سران در بغداد به دلیل تجاوز نظامی عراق به ایران و انتقال این اجلاس به دهلی نو از مهمترین رویدادهای جنبش به حساب می‌آید. شانزدهمین اجلاس سران کشورهای غیرمتعهدها قرار است در روزهای ۹ و ۱۰ شهریور ۱۳۹۱ (۳۰ و ۳۱ آگوست ۲۰۱۲) برای نخستین بار در تهران برگزار شود.

علاوه بر کشورها سازمانهای مهم بین‌المللی مانند اتحادیه آفریقا، سازمان کشورهای مشترک المنافع، اتحادیه عرب، سازمان همکاری اسلامی، شورای جهانی صلح و سازمان ملل متحد نیز در جنبش غیرمتعهدها حضور دارند.

اما آمار گمرک ایران نشان می‌دهد که ایران در سال 1390 حجم تجارت غیرنفتی (صادرات و واردات) بالغ بر 43 میلیارد دلاری با اعضای جنبش غیرمتعهدها داشته است. سال گذشته ایران بیش از 19.7 میلیارد دلار کالا به کشورهای عضو جنبش صادر کرد، در حالی که معادل 24.1 میلیارد دلار نیز از این کشورها واردات داشت. همچنین آمار نشان می‌دهد که ایران در سال قبل با حدود 100 کشور عضو جنبش غیرمتعهدها تبادل تجاری داشته است.

عراق،‌ امارات، هند، افغانستان، اندونزی، پاکستان، ترکمنستان، آذربایجان، سوریه و فیلیپین بزرگترین بازارهای صادراتی ایران در بین اعضای جنبش محسوب می‌شوند. در عین حال امارات، هند، مالزی، عمان، تایلند، پاکستان، اندونزی، عربستان، ازبکستان و ترکمنستان نیز اصلی‌ترین مبادی ورود کالا به ایران در بین اعضای جنبش غیرمتعهدها هستند.

براساس آمار گمرک، کل حجم تجارت غیرنفتی ایران در سال گذشته حدود 105 میلیارد دلار بود. به این ترتیب سهم تجارت ایران با کشورهای عضو جنبش غیرمتعهدها از کل تجارتش در سال گذشته به حدود 40 درصد رسید.

جالب اینجاست که در بین اعضای ناظر جنبش غیرمتعهدها نام کشورهای مطرحی مانند چین، روسیه، برزیل، قزاقستان، آرژانتین، مکزیک، هلند، صربستان و اوکراین نیز به چشم می‌خورد که در صورت احتساب آمار مربوط به آنها، حجم تجارت ایران با کشورهای غیرمتعهدها بسیار بیشتر هم می‌شود.

به نظر می‌رسد با توجه به ظرفیت بالای جنبش غیرمتعهدها، ایران می‌تواند از فرصت برگزاری نشست این جنبش در تهران استفاده کرده و ضمن افزایش حجم تبادلات تجاری خود با کشورهای این جنبش، همکاریهای اقتصادی و صنعتی خود را نیز با این کشورها افزایش دهد.