روز گذشته، دلار از کانال ۴هزار و ۷۰۰ تومان عبور کرد. در دومین روز هفته، شاخص بازار ارز با ۵۲ تومان افزایش به قیمت ۴ هزار و ۷۵۰ تومان رسید. رشد دلار از همان ابتدای روز کلید خورد که این ارز ۴ هزار و ۷۳۴ تومان قیمت‌گذاری شد. پس از این، حدود ساعت ۱۲ ظهر برخی فروشندگان، حتی قیمت دلار خود را ۴ هزار و ۸۰۰ تومان اعلام کردند؛ ولی خریداری برای آن یافت نشد و با افزایش عرضه ارز از اواسط روز، قیمت دلار تا میانه‌های کانال ۴هزار و ۷۰۰ تومان عقبگرد کرد. در مورد نوسانات دلار در بازار دو سوال مهم وجود داشت؛ اول اینکه، آیا رشد قیمت دلار ریشه در جوسازی‌های هیجانی دارد یا از سوی عوامل بنیادی حمایت می‌شود؟ دوم آنکه، برای مدیریت نوسانات فعلی دلار بیشتر باید به عوامل درونی و داخلی بازار دقت کرد یا نوسانات ارزی از عوامل بیرونی نشات می‌گیرد و باید توجه بیشتری به متغیرهای اثرگذار خارجی شود. براساس بررسی و گفته‌های فعالان و حاضران بازار، دو عامل بنیادی در نوسانات فعلی دلار نقش دارند؛ اول رشد نرخ حواله درهم؛ دوم، افزایش حجم نقدینگی موجود در بازار. با توجه به این نکته می‌توان گفت بخش زیادی از افزایش دلار هیجانی نیست و برای مدیریت بخشی از نوسانات باید مسائل بیرونی را که منجر به افزایش نرخ حواله درهم شده است، برطرف کرد. در واقع، می‌توان گفت قسمت زیادی از نوسان دلار ریشه در چنین عامل خارجی دارد و اتاق فرمان نوسان ارزی آن سوی مرزهاست.

دو عامل بنیادی رشد دلار

مجموع گفته‌های فعالان نشان‌دهنده آن است که دو عامل اصلی در رکوردزنی روزهای اخیر دلار اثر داشته‌اند. اولین عامل که در افزایش روز گذشته دلار نیز اثر داشت، بالا رفتن نرخ حواله درهم بود. در دومین روز هفته، نرخ حواله درهم معاملات خود را بالای مرز هزار و ۳۰۰ تومان آغاز کرد؛ شروع درهم بالای این مرز سیگنال افزایشی قوی به معامله‌گران داخلی صادر کرد و بازیگران پاساژ افشار با اعتماد به نفس بیشتری خریدهای خود را بالا بردند. در ادامه روز نرخ حواله درهم رشد بیشتری را تجربه کرد و حتی تا نقطه هزار و ۳۱۳ تومان افزایش یافت، موضوعی که موجب شد برخی فروشندگان، دلار را در بازار داخلی در مقطعی به‌صورت هیجانی۴ هزار و ۸۰۰ تومان قیمت بزنند. البته به گفته فعالان در این سطح قیمتی هیچ معامله‌گری حاضر به خرید نشد.

به گفته فعالان، نرخ حواله درهم یکی از مهم‌ترین متغیرهایی است که در بازار داخلی از سوی معامله‌گران داخلی رصد می‌شود. به باور این دسته، وجود شرکت‌های متعدد ایرانی در دبی و حجم زیاد جابه‌جایی‌های ارزی عامل مهمی است که اهمیت نرخ حواله درهم در بازار داخلی را بالا می‌برد. از سوی دیگر، با توجه به اینکه نرخ برابری دلار به درهم در عدد 3/67 میخکوب شده است، معامله‌گران داخلی با توجه به نرخ حواله درهم به ریال، ارزش دلار را محاسبه می‌کنند که ارزش انتظاری زیادی در بازار داخلی دارد. به‌عنوان مثال، یکی از بازیگران باتجربه بازار عنوان کرد، روز گذشته با توجه به نرخ حواله درهم هزار و ۳۱۳ تومانی، ارزش دلار در بازار داخلی می‌توانست بالای ۴ هزار و ۸۰۰ تومان باشد.

در کنار این عامل بیرونی، به‌نظر می‌رسد یک عامل درونی مهم نیز در رشد قیمت دلار نقش داشت. به گفته فعالان، در یک ماه گذشته میزان نقدینگی به تدریج در بازار افزایش پیدا کرده و میزان تقاضا را برای دلار هم‌زمان بالا برده است. عده زیادی از معامله‌گران عنوان می‌کنند میزان مصرف دلار و سایر ارزها در بازار بالا رفته و علت این موضوع در اصطلاح معامله‌گران بالا رفتن حجم «تومان» موجود در بازار بوده است. صف‌های طولانی در برابر صرافی‌ها می‌تواند یکی دیگر از نشانه‌های بالا رفتن نقدینگی موجود در بازار باشد. با توجه به دو عامل یاد شده می‌توان گفت بخشی از رشد دلار در بازار داخلی از سوی عوامل بنیادی حمایت می‌شود؛ در این شرایط، روند قیمت در صورتی می‌تواند تغییر کند که نقش دو عامل بنیادی در افزایش قیمت دلار کمرنگ شوند. با وجود این دو عامل، متغیرهای دیگری نیز در افزایش قیمت اثرگذار بوده‌اند که اثرگذاری کمتری داشته‌اند. یکی از این متغیرها، تحرکات و اتفاقات معاملات آتی میدان رو‌به‌روی پاساژ افشار و منطقه سبزه میدان بوده است. به‌عنوان مثال، نوسانات افزایشی روز گذشته بسیاری از خالی فروشان ارزی را دچار زیان سنگینی می‌کرد. این ضرر موجب شد برخی از این معامله‌گران برای تسویه معاملات خود در بازار حاضر نشوند. با توجه به روند گردشی معاملات آتی، غیبت یک معامله‌گر بزرگ، بسیاری از معامله‌گران کوچک را دچار ضرر می‌کند. درواقع هر کسی که روز شنبه از این معامله‌گر بزرگ اقدام به خرید کرده بود، بلافاصله ارز خریداری شده را به فرد دیگری فروخته بود. در این شرایط، غیبت معامله‌گر اول موجب می‌شود که خریدار او به دلار خود نرسد. دلاری که به‌واسطه غیبت معامله‌گر اول دریافت نشده است، قرار بود به فرد دیگری تحویل داده شود. در این شرایط، روند گردشی معاملات بر هم می‌خورد و عده زیادی ناچار می‌شوند برای پرداخت تعهد خود وارد معاملات شوند؛ معامله‌گران برای جلوگیری از بروز چنین اتفاقاتی بیعانه دریافت می‌کنند؛ ولی میزان نوسان روز یکشنبه به اندازه‌ای بود که موجب شد یکی از معامله‌گران بزرگ قید بیعانه خود را بزند و متواری شود. ایجاد شایعات، جوسازی نسبت به نوع عرضه بازارساز، ورود تقاضای فنی جدید به بازار و نبود عرضه ارز از سوی بسیاری از صرافی‌ها از جمله عوامل دیگری بودند که در رشد قیمت اثر داشتند.

مدیریت نوسانات با ۳ تاکتیک

یکی از عوامل اصلی که در افزایش قیمت دلار اثر داشته است، بالا رفتن حجم نقدینگی بوده است؛ در این شرایط، بسیاری از کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که سیاست‌گذار نرخ سود را به اندازه‌ای بالاتر ببرد که بار دیگر برای معامله‌گران و افراد عادی جذاب‌تر شود. در واقع، جمع کردن حجم نقدینگی موجود در بازار یکی از مهم‌ترین عواملی است که می‌تواند میزان نوسانات را کاهش دهد. دومین موضوعی که می‌تواند نوسانات شاخص ارزی را به میزان قابل‌ملاحظه‌ای کاهش دهد، تسهیل روند نقل‌و‌انتقالات پول در دبی امارات است. در این زمینه به‌نظر می‌رسد باید مذاکرات سیاسی جدی صورت گیرد که زمینه نقل‌و‌انتقالات پولی را تسهیل کند. در شرایط فعلی، به‌نظر می‌رسد اجرای قانون مالیات ارزش افزوده در امارات موجب شده نقل‌و‌انتقالات پولی تا حدی دچار مشکل شود. راه‌کار سومی که سیاست‌گذار می‌تواند از آن برای مدیریت دامنه نوسانات بهره گیرد، همکاری بیشتر با کشورهای عمان و قطر در زمینه‌های جابه‌جایی‌های پولی است. در واقع، انتقال برخی معاملات از امارات به این کشورها می‌تواند در کوتاه‌مدت در کاهش تغییرات قیمت موثر باشد. سیاست‌گذار با انجام چنین اقداماتی راه نوسان‌گیری را تا حد زیادی خواهد بست.  یکی از نکات دیگری که بازارساز به‌نظر می‌رسد به دقت باید به آن توجه کند، نبود همکاری بسیاری از صرافی‌ها در نوع عرضه ارز بوده است. روز یکشنبه مانند سایر روزهای نوسانی بازار، تعداد زیادی از صرافی‌ها دلاری را به فروش نمی‌رساندند و تنها قیمتی را بر تابلوی خود درج کرده بودند که فروشی برای آن نداشتند. بخش نظارتی بانک مرکزی باید به این موضوع رسیدگی بیشتری کند.

پرهیز از اقدامات نوسان‌ساز

در کنار اقداماتی که بازارساز برای مدیریت نوسانات دلار می‌تواند صورت دهد، باید از انجام برخی کارها نیز پرهیز کند. به گفته فعالان، یکی از مهم‌ترین اقداماتی که تقاضای کاذب برای دلار را بالا برد، عرضه ارزان صرافی‌ها بود. در ابتدای روز صرافی‌های منتخب، نرخ فروش دلار مداخله‌ای را ۴ هزار و ۵۸۰ تومان اعلام کرده بودند. البته در ساعات انتهایی روز این قیمت تا ۴هزار و ۶۸۰ تومان بالا آمد و زمینه رانت را تا حدی کاهش داد. ولی بین ساعت ۱۲ تا یک بعدازظهر که دلار ارزان قیمت‌گذاری شده بود، صف طویلی برای خرید در برخی صرافی‌های خیابان فردوسی وجود داشت. اقدام مناسب سیاست‌گذار در روز گذشته، عرضه ارز در میدان رو‌به‌روی پاساژ افشار با قیمت‌‌هایی نزدیک به نرخ بازار بود. این موضوع موجب شد دلار از کانال ۴ هزار و ۸۰۰ تومان فاصله بگیرد و به میانه‌های کانال ۴ هزار و ۷۵۰ تومان بازگردد.