دولت بالاخره پس از هفته‌ها تلاطمات ارزی در بازار، تصمیم گرفت تا با مکانیزم‌هایی از جمله فروش اوراق مشارکت ارزی و ریالی با نرخ سود جذاب و فروش سکه با نرخی حداقل ۲۰۰ هزار تومان کمتر از قیمت‌های کنونی بازار آزاد، اندکی التهاب بازار را کم کرده و نقدینگی‌های سرگردانی که روزهای متمادی را در چهارراه استانبول تا میدان فردوسی بالا و پایین می‌شدند، کنترل کند. اکنون بازار چشم‌انتظار اولین واکنش‌هایی است که به این نرخ صورت می‌گیرد.

نگرانی رئیس‌جمهور از افزایش قیمت آنقدر قد کشید که نرخ آرام، سرکش شد!

دو ماهی هست که بازار ارز روزهای پرتلاطمی را می‌گذراند. از نرخ‌هایی که به یکباره ظرف مدت کوتاهی جهش‌های شوک‌آوری را به اقتصاد ایران تحمیل کرد تا بگیر و ببندهایی که حتی این بار، نام نماینده جمشید بسم‌الله (همان دلال معروف ارزی زمان محمود احمدی نژاد) را هم به میان آورد. مدتها بود که البته همه منتظر اقدام سیاستگذار ارزی کشور برای مدیریت این بازار بودند و حتی گاهی، از سکوت نگران‌کننده بانک مرکزی در این رابطه، نگران‌تر می‌شدند.

شاید اگر دولت زودتر از این تصمیم می‌گرفت روش‌های جذابی همچون انتشار اوراق مشارکت با نرخ بالاتر از نرخ سود بانکی و فروش سکه با نرخی بسیار کمتر از بازار آزاد-که به گفته مسئولان بانک مرکزی حباب ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار تومانی را هم تجربه می‌کرد- در پیش بگیرد، کار به اینجا نمی‌رسید و اکنون، نرخ دلار به یک رقم غیرقابل تحمل برای اقتصاد ایران آن هم در مدت کوتاهی جهش نمی کرد.

موضوع کارشناسان اقتصادی و فعالان تولیدی کشور البته این نیست که چرا نرخ دلار ۴۸۰۰ تومان است و ۴۲۰۰ تومان نیست، ۴۵۰۰ تومان باید باشد و ۴۷۰۰ تومان برایش معقول نیست، بلکه همه معتقدند باید نرخ همخوانی با مابه التفاوت تورم داخلی و خارجی داشته باشد و آن هم به صورت تدریجی و ماه به ماه اضافه شود، حتی اگر قیمت ۴۸۰۰-۴۹۰۰ تومان هم باشد. داستان بر سر این است که چرا دولت، فنر ارز را آنقدر فشرده نگاه داشت و نگرانی رئیس جمهور آنقدر از بالا رفتن نرخ دلار قد کشید که نرخ باثبات و آرام، یکباره سرکش شد.

نوبخت در مورد تضعیف پول ملی چه گفت؟

محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت و رئیس سازمان برنامه و بودجه، بارها و بارها اعلام کرده بود که حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران موافق با بالا رفتن نرخ دلار نیست. درست همان روزهایی که برخی این نگرانی را داشتند که طیفی در دولت، موافق با افزایش نرخ دلار و رسیدن آن به ۵ تا ۶ هزار تومان هم بودند، موضوعی که البته دور از ذهن می‌نمود و با واکنش‌های سخت برخی از دولتمردان هم مواجه شد؛ اما حداقل برای نرخ ۵ هزار تومانی، اتفاق افتاد.

یکم آبان ماه بود که محمدباقر نوبخت، در پاسخ به سوال خبرنگاری که پرسید یک طیف در دولت به دنبال افزایش قیمت دلار بوده و آنچه طبق پیش‌بینی‌ها منعکس می‌شود نرخ ۵ تا ۶ هزار تومانی دلار برای آن متصور است و یک طیف هم خواهان روند تدریجی و طبیعی افزایش نرخ ارز هستند تا به قدرت خرید و رفاه مردم آسیب وارد نکند، تکلیف چیست و همچنین شنیده‌ایم که رئیس جمهور نیز با افزایش ناگهانی و جهش دلار مخالف است، گفت: واقعیت این است که در بدنه کارشناسی دولت، نظرات متنوع و متفاوتی وجود دارد؛ اما آنچه به صورت برون‌داد دولت است که نهایتاً آن را رئیس جمهور تأیید می‌کند، به دلیل مسئولیتی است که در قبال ملت داریم و رئیس جمهور نیز همین نظر را دارد که پول ملی در برابر دلار تضعیف نشود و به افزایش قدرت خرید مردم معتقد است.

وی آن روز به این نکته هم اشاره کرد که آنچه که برخی عنوان می‌کنند کاهش و کنترل نرخ تورم دیگر بس است و اشکالی ندارد که تورم بالا برود؛ این موضوع باعث می‌شود که قدرت خرید مردم کاهش پیدا کند. اگر قیمت دلار بالا برود و ریال تضعیف شود پول ملی تضعیف شده و اگر تورم بالا برود قدرت خرید پایین می‌آید و رئیس جمهور نسبت به هر دو حساس هستند و سازمانی که باید این مباحث را به برنامه تبدیل کند و بودجه را تأمین و بر آن نظارت کند جزئی از اختیارات شخص رئیس جمهور و سازمان برنامه و بودجه است. همین روند طبیعی که برای دلار وجود دارد را دنبال می‌کنیم. اگر بخواهیم غیرمنطقی روی برخی مسائل تأکید کنیم مشکلات دیگری می‌آفریند. نباید از طریق دستوری بلکه از طریق عملیاتی و منطقی انجام شود.

تضعیف ۶۰ درصدی پول ملی!

در این میان، اگرچه دولت همواره تاکید داشته که اجازه نخواهد داد ارزش پول ملی کاهش یابد و دولت، موافق با تضعیف پول ملی در برابر دلار نیست، اما اکنون کارشناسان اقتصادی می‌گویند که با محاسباتشان، ارزش پول ملی، ۶۰ درصد تضعیف شده است.

یک مقام مسئول بانکی در این میان، بر این باور است که ارزش پول ملی با افزایش یکباره نرخ دلار، حداقل ۶۰ درصد تضعیف شده است. او می‌گوید محاسبات سرانگشتی نشان می‌دهد که بر اساس مابه التفاوت نرخ ارز در پیش از تلاطمات ارزی با وضعیت کنونی آن، حدود ۶۰ درصد کاهش ارزش پول ملی را نشان می‌دهد که این رقم، به هیچ عنوان برای اقتصاد ایران، وضعیت مناسبی را رقم نمی زند.

سناریوهای نرخ دلار در بازار پس از تصمیم دولت

در این میان بسیاری منتظر هستند تا ببیند که نرخ دلار حداقل تا چند روز آینده، بر روی چه نرخی استوار خواهد بود. برخی می‌گویند که دولت با تدابیر جدیدی که در بازار ارز و ریال اندیشیده است، می‌تواند نرخ را تا سکوی ۴۵۰۰ تومان هم کاهش دهد و در مقابل، برخی دیگر معتقدند که نرخ می‌تواند ۴۲۰۰ تومان هم کاهش یابد.

اما محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه می‌گوید که نرخ ارز باید به زیر ۴ هزار تومان برسد. سخنگوی دولت در نشست خبری سه‌شنبه هفته گذشته خود، با بیان اینکه «با محاسبات ما قیمت دلار زیر ۴ هزار تومان است و در حال حاضر قیمت دلار حباب است و باید بترکد»، گفت: باید مدیریت قوی‌تری از بانک مرکزی داشته باشیم و جایی که ثبات اقتصادملی مطرح است بانک مرکزی باید ورود کند.

به هرحال اکنون باید منتظر ماند و دید که سناریوهای بازار برای نرخ ارز چه خواهد بود و آیا واقعا دولت می‌تواند با تدابیر جدید خود، نرخ را به زیر ۴ هزار تومان برساند یا قیمت، بر روی نرخ‌های ۴۲۰۰ و ۴۳۰۰ تومانی یا حتی ۴۵۰۰ تومانی تثبیت خواهد شد؟