حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، در رأس هیئتی بلندپایه درست یک ماه پس از آنکه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، عازم هندوستان شده بود، به این کشور سفر کرد تا گرهی را که او در روابط سیاسی و اقتصادی ایجاد کرده است، مرتفع کند.
در این سفر، بیژن نامدارزنگنه، وزیر نفت و عباس آخوندی، وزیر راه‌وشهرسازی، او را همراهی کردند که نشان از اهمیت این دو محور در مذاکرات بین دو کشور دارد. اهمیت روابط ایران و هند باعث می‌شود روحانی در سخنرانی‌ای که در حیدرآباد داشت، بر وحدت دو کشور تأکید کرده و در کنار آن، آمادگی ایران را برای جذب سرمایه‌های سرمایه‌گذاران هندی اعلام کند. پیشینه روابط دو کشور به سال‌های دور برمی‌گردد؛ سال‌هایی که بی‌‌وجود تحریم، روابط تجاری ایران به‌خوبی پیش می‌رفت تا اینکه تحریم، باعث شد حدود پنج میلیارد دلار ایران در این کشور بلوکه شود که البته در رایزنی‌ها در نهایت پول نفت ایران بازگردانده شد. البته نباید از نظر دور داشت که گاهی مجبور به تهاتر کالا با هند نیز شدیم و کالاهای غیرضروری را در عوض پول نفت دریافت کردیم.
بندر چابهار، قلب مذاکرات ایران و هند
حالا هنوز هندوستان برای ایران شریکی استراتژیک است و بندر چابهار، قلب پیوند هندوستان به ایران. هند در تلاش است با توسعه بندر چابهار در ساحل شرقی ایران، از طریق این بندر ضمن دورزدن رقیب سنتی خود پاکستان، راه خود را به سوی بازارهای آسیای میانه و افغانستان باز کند؛ اما به دلیل نگرانی از احتمال خروج آمریکا از برجام، پیشرفت این پروژه بسیار کند بوده است. اهمیت این بندر برای هندوستان می‌تواند فصل جدیدی در روابط این دو کشور باشد. مدت کوتاهی پس از لغو تحریم‌ها در سال ٢٠١٦، هند اعلام کرد شرکت های این کشور ممکن است به میزان ٢٠ میلیارد دلار در بندر چابهار ایران و پروژه‌های دیگری مانند کارخانه‌های پتروشیمی، خطوط ریلی و صنایع ایران سرمایه‌گذاری کنند؛ اما تاکنون هندی‌ها تنها به پروژه بندر چابهار ورود کرده‌اند. غلامرضا انصاری، سفیر ایران در دهلی‌نو، نیز درهمین‌باره هفته گذشته گفت: «تعدادی از پروژه‌ها برای گسترش روابط وجود دارد که نه‌تنها به نفع دو کشور خواهد بود، بلکه به سود کل منطقه است». بر اساس این طرح، هند در قالب یک قرارداد اجاره ١٠ساله باید دو لنگرگاه بندر چابهار را با سرمایه‌گذاری‌ای بالغ بر ٨٥,٢١ میلیون دلار تجهیز و اداره کند. نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، گفته دولت هند ممکن است ٥٠٠ میلیون دلار در بندر چابهار سرمایه‌گذاری کند. با اینکه نگرانی از خروج آمریکا از برجام هنوز هم سایه بر این روابط دارد؛ اما به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها نیز از حضور هندی‌ها در بندر چابهار خوشحال‌اند؛ چرا‌که در اکتبر گذشته، رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا، در سفری به هند گفت کشورش خواهان «مداخله در تجارت مشروع» هند یا اروپا با ایران نیست و تا اینجای کار، یعنی هند اجازه شروع فعالیت‌هایش در چابهار را از آمریکا دریافت کرده است. در کنار این موضوعات، مقامات هندی گفته‌اند دو کشور همچنین تلاش می‌کنند اختلافات خود بر سر میدان گازی فرزادB را که کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های هندی علاقه‌مند به توسعه آن هستند، کاهش دهند. ایران گفته پیشنهاد هندی‌ها برای این پروژه سودی ندارد؛ اما مذاکرات کماکان ادامه دارد. با‌این‌حال، اختلاف‌نظر این دو کشور بر سر توسعه میدان مشترک فرزادB سبب شد در آستانه این سفر، واردات نفت هند از ایران در حدود ١٠درصد کاهش یابد. بر اساس آخرین اخبار، واردات نفت هند از ایران در ژانویه نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۰.۷درصد کاهش یافت؛ اما در این سفر چه مسائلی مطرح شد؟
آمادگی ایران برای تأمین منافع دوسویه با هند
رئیس‌جمهور ایران در این سفر با حضور در نمازجمعه حیدرآباد، با بیان اینکه ایران اعلام می‌کند با توجه به منابع غنی نفت و گاز، تأمین‌کننده نفت و گاز هند خواهد بود، عنوان کرد: ایران اعلام می‌کند از طریق بندر چابهار راه و مسیر ترانزیت برای دولت و ملت هندوستان برای آسیای مرکزی و اروپا باشد. معتقدیم ملت بزرگ ایران و هند در صنعت، معدن و تکنولوژی چنان در کنار هم باشند که منافع یکدیگر و منطقه را تأمین کنند.
هندی‌ها به روپیه در ایران سرمایه‌گذاری می‌کنند
در این سفر تا این لحظه توافقاتی بر سر سرمایه‌گذاری مستقیم هند در ایران با روپیه صورت گرفته است. دهلی نو برای دورزدن مشکلات کانال‌های بانکی و پرداخت، به سرمایه‌گذاران هندی اجازه داد با استفاده از روپیه در ایران سرمایه‌گذاری کنند. پایگاه خبری بیزینس استاندارد به نقل از منابع آگاه نوشت: این تصمیم ماه گذشته برای گسترش تجارت و سرمایه‌گذاری میان دو کشور گرفته شد. ایران سومین کشور پس از نپال و بوتان است که هندی‌ها می‌توانند به روپیه در آنجا سرمایه‌گذاری کنند. با مکانیسم جدید روپیه-ریال، سرمایه‌گذاران هندی معادل پول خود به روپیه، ریال دریافت می‌کنند تا سرمایه‌گذاری خود در ایران را عملیاتی کنند. این تصمیم پیش از سفر حسن روحانی به هند گرفته شد.
فاینانس ۹۰۰میلیون‌دلاری راه‌آهن چابهار نهایی شد
معاون وزیر راه و شهرسازی نیز در مورد نتیجه نشست در این سفر، گفت: فاینانس هندوستان برای راه‌آهن چابهار – زاهدان از ۱.۵ سال پیش و در جریان سفر نخست‌وزیر هند به ایران با یک توافق‌نامه ابتدایی وارد فرایند اجرائی شد که سرانجام در هفته گذشته با نهایی‌شدن مذاکرات به مرحله نهایی رسید.
خیرالله خادمی در گفت‌وگو با ایسنا، با اعلام این خبر اظهار کرد: طبق برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته کل رقم فاینانس هند حدودا ۹۰۰ میلیون دلار خواهد شد و فرایند اجرائی این پروژه ۳.۵ سال در نظر گرفته شده است. در جریان اجرای این پروژه فرایند زیرسازی و اجرای روسازی با طرف ایرانی خواهد بود که حدود ۷۰ درصد از پروژه است و ۳۰ درصد باقی‌مانده نیز از سوی هندی‌ها انجام می‌شود. همچنین کنترل کیفیت و نظارت بر پروژه نیز برعهده طرف هندی خواهد بود.
پیشنهاد جدید ۶.۲میلیارددلاری هند برای توسعه میدان فرزاد B
هند ۶۰ درصد از سوخت مورد نیاز خود را وارد می‌کند و ایران یکی از تأمین‌کنندگان بزرگ نفت این کشور است. بنابراین این دو کشور می‌توانند در این زمینه با یکدیگر همکاری داشته باشند. به گزارش پایگاه خبری پی‌تی‌آی، درحالی‌که مذاکرات ایران و هند بر سر قیمت‌گذاری گاز به بن‌بست خورده است، شرکت اوان‌جی‌سی ویدش پیشنهاد کرده که ۶.۲ میلیارد دلار در توسعه میدان گازی فرزاد B در خلیج فارس سرمایه‌گذاری کند و بازاریابی گاز این میدان را به تهران واگذار کند. شرکت او‌وی‌ال سال گذشته اعلام کرد که بهترین پیشنهاد خود مبنی بر سرمایه‌گذاری ١١میلیارددلاری در توسعه میدان گازی فرزاد B و ایجاد زیرساخت‌های لازم جهت صادرات گاز این میدان را به تهران ارائه کرده، اما ایران به دلیل اختلاف‌نظر بر سر قیمت‌گذاری گاز، از اعطای امتیاز توسعه این میدان به شرکت هندی خودداری کرده است. به گفته منابع آگاه، شرکت او‌وی‌ال پیشنهاد کرده که تنها در بخش بالادستی یعنی تولید گاز از این میدان مشارکت و بازاریابی گاز تولیدی را به خود ایران واگذار کند. بر اساس اعلام شرکت او‌وی‌ای، بخش بالادستی هزینه‌ای ٦,٢میلیارددلاری خواهد داشت و پنج میلیارد دلار دیگر هم برای ساخت تأسیسات صادرات ال‌ان‌جی لازم است. منابع مطلع گفتند در حالی که ایران معتقد است سرمایه‌گذاری بالادستی نباید بیشتر از ٥.٥ میلیارد دلار باشد، این کشور می‌خواهد هند کل گاز تولیدشده از این میدان را با قیمتی معادل قیمت ال‌ان‌جی فروشی قطر به هند، خریداری کند.
افزایش صادرات ایران به هند
نگاهی به حجم روابط اقتصادی ایران و هند در هشت‌ماهه نخست امسال نشان می‌دهد که ارزش صادرات ایران به هندوستان در دوره بررسی‌شده به میزان ۱.۸میلیارد دلار و میزان صادرات از هند به ایران نیز ۱.۶ میلیارد دلار بوده است. همچنین تراز تجاری بین دو کشور نیز نشان‌دهنده آن است که در هشت‌ماهه اول امسال، تراز به میزان ۲۳۴ میلیون دلار به نفع ایران بوده است. دو کشور تلاش می‌کنند با امضای توافقات جدید، راه‌ها برای افزایش حجم تجارت بین دو کشور افزایش یابد.
مشکل ایران و هند، تسعیر ارز است
با توجه به اینکه بخشی از پول نفت ایران در هندوستان در زمان تحریم‌ها، بلوکه شده بود و بخشی نیز در قالب تهاتر کالا در اختیار ایران قرار گرفت، نگرانی برای وجود پول‌های بلوکه‌شده دیگر در هند وجود دارد. با این حال، ابراهیم جمیلی، رئیس شورای مشترک ایران و هند در گفت‌وگو با «شرق» با رد هرگونه پول بلوکه‌شده در هندوستان، می‌گوید: مشکل روابط مالی ایران و هند صرفا معطوف به تسعیر ارز است که نوسان ارز آن را با مشکل مواجه می‌کند.
جمیلی در این گفت‌وگو به ایجاد راه‌حل برای رفع مشکل دو کشور در زمینه پولی و مالی اشاره کرد و گفت: در زمینه انتقال ارز در همه‌جا مشکل داریم. اکنون مسئله این است که بتوانیم با روپیه در هند کار کنیم. سرمایه‌گذاری مستقیم ریال و روپیه مطرح شده است و تا حدودی مشکل را حل می‌کند اما مشکل انتقال ارز هنوز پابرجاست. رئیس شورای مشترک ایران و هند در پاسخ به اینکه هزینه تبدیل روپیه، بالاست، گفت: همه اینها مشکلاتی است که در تبادلات ارزی داریم. یا نباید کار کنیم یا باید هزینه‌ها را بپردازیم. به گفته او، اکنون هند سه موافقت‌نامه برای سه بانک ایرانی پاسارگاد، سامان و پارسیان صادر کرده که آنجا شعبه بزنند.
لینک مطلب:
https://www.eranico.com/fa/content/81102
