اگرچه چراغ سبز بانک مرکزی به بانکها برای فروش اوراق مشارکت ریالی با نرخ سود ۲۰ درصد به دلیل مسائل ارزی و آشفتگی بازار دیروز روشن شد؛ اما برخی از شعب بانکها در تلاشی جداگانه، اقدام به تماس با مشتریان خود برای اخذ سپرده با نرخ سود بالاتر از مصوبه شورای پول و اعتبار کرده‌اند.

بیستم شهریورماه امسال بود که شورای پول و اعتبار مصوب کرد تا نرخ سود سپرده‌های کوتاه مدت بانکی به ۱۰ درصد و نرخ سود سپرده‌های یکساله به ۱۵ درصد کاهش یابد ؛ البته قرار شد به تدریج، نرخ سود تسهیلات نیز کاهش یابد؛ موضوعی که البته هنوز در نظام بانکی ایران اتفاق نیفتاده است.

به موازات این کاهش نرخ سود، بانکها همگی هم پیمان شدند تا در سایه نظارت بانک مرکزی، پا را از حد و حدود تعیین شده فراتر نگذارند و همگی، برای تداوم بقای خود هم که شده، به این نرخ پایبند بودند و تنها معدود شعبی از بانکها، اقدام به جذب سپرده با نرخ بالاتر کردند. البته تمام این ها در شرایطی بود که فرجه زمانی بانک مرکزی برای اجرای مصوبه شورای پول و اعتبار، اندکی از بار روانی کار را برای بانکها کاهش داد و آنها تلاش کردند تا می‌توانند سپرده بیشتری را تا مهلت قانونی ۱۱شهریور جذب کنند و شرایطی را فراهم آورند که علاوه بر اغوای مشتریان بانکی، آنها را برای تبدیل سپرده‌های خود از کوتاه‌مدت به بلندمدت تشویق و ترغیب نمایند.

همه چیز تا جایی پیش رفت که بانک مرکزی به بانکها اجازه داد تا در فواصل زمانی مشخص و البته به میزان محدود، اوراق مشارکت با نرخ سود ۱۶ درصد سالانه و ۱۴ درصد پیش از موعد، اقدام نمایند و همین امر هم با وجود افزایش یک درصدی نرخ، اما باز هم برای برخی سپرده گذاران جذاب بود.

تا اینکه با آشفتگی بازار ارز، بانک مرکزی تصمیم گرفته تا اوراق مشارکت بانکی با نرخ سود سالانه ۲۰ درصدی را منتشر نماید و هر مشتری که علاقمند باشد پیش از موعد سپرده خود را بردارد، می تواند آن را با نرخ سود ۱۴ درصدی تسویه کند.

اکنون اما، علاوه بر فرصتی که بانکها در اختیار دارند تا منابع مردم را به بهانه اعطای نرخ ۲۰ درصدی سود، جذب نمایند و از این فرصت بهره‌برداری حداکثری را صورت دهند، برخی از بانکها در تماس تلفنی با مشتریان خود، پیشنهاد گشایش حساب های ویژه ای با سود سپرده با نرخ بالاتر از مصوب شورای پول و اعتبار را مطرح می کنند.

گشایش‌های حساب‌های سپرده ویژه با سود بالای ۱۸ درصد

بررسی‌های نشان می‌دهد در برخی بانکها که عموما جزو بانکهای مشکل دار به لحاظ ترازنامه‌ای هم محسوب می‌شوند، سه نرخ سود برای سپرده‌های مشتریان خاص اعمال می شود. بر این اساس سپرده‌های ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومانی نرخ سود ۱۸ درصد، سپرده‌های ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومانی نرخ سود ۲۰ درصد و سپرده‌های ۳۰۰ میلیون به بالا  نیز نرخ سود ۲۲ تا ۲۳ درصد دریافت می‌کنند.

یکی از کارمندان شعب بانکی می‌گوید: در حال حاضر و پس از آشفته شدن بازار ارز، بسیاری از بانکها بعد از جلب موافقت و سپرده‌گذاری مشتریان خود، دو حساب را به صورت همزمان برای آنها باز می‌کنند که در اولی سود مصوب شورای پول و اعتبار را پرداخت کرده و هر سه ماه یک بار در حساب دوم، مابه التفاوت نرخ سود مصوب با آنچه که به مشتری وعده داده‌اند را واریز می‌نمایند و به این ترتیب، بانک مرکزی را دور می‌زنند.

وی می‌افزاید: دولت خود چراغ سبز را به بانکها نشان داده تا بتوانند سپرده‌های بیشتری را جذب نموده و نقدینگی رو به افزایش در آستانه سال نو را که به بازار ارز سرازیر شده، با این روش کنترل کرده و به نظام بانکی وارد کنند.

وی می‌افزاید: دولت و بانک مرکزی در روزهای ابتدایی اجرای مصوبه شورای پول و اعتبار، با اعزام ناظران و بازرسان نامحسوس به شعب بانکی تلاش کردند تا جلوی تخلفات را بگیرند، اما به نظر می رسد که اکنون روند این نظارت کمرنگ شده است و دولت هم بدش نمی‌آید که با بالا رفتن نرخ سود بانکی، بخشی از نقدینگی سرگردان بازار را کنترل نموده و در بانکها نگهداری کند.

او می‌افزاید: البته این یک دور باطل است و وقتی که نرخ سود سپرده‌های بانکی افزایش یابد، نرخ تامین پول هم بالا رفته و بانکها به دلیل اینکه مجبور به پرداخت نرخ سود بالاتری به مشتری هستند، باید تسهیلات را هم به نرخ بالاتری در اختیار تولید قرار دهند و این مشکل را دوچندان می کند.

اما نکته حائز اهمیت در این میان، گفته‌های محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور است. او در گفتگوی تفصیلی خود با یکی از روزنامه ها که به تازگی منتشر شده است، در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه «عملاً بانک ها مصوبه ۱۵ درصدی نرخ سود بانکی را رعایت نمی کنند و با ترفند های مختلف حتی بانک های دولتی هم همچنان سود ۲۰ درصد را به سپرده ها می دهند. از سوی دیگر، تنها در چند هفته اخیر ارزش پولی که در دست مردم بوده به نسبت ارز بیش از ۲۵ درصد کاهش پیدا کرده است. در این شرایط طرح بانک مرکزی می‌تواند رغبتی در مردم ایجاد کند؟»، گفته است: من فکر نمی‌کنم پرداخت سود به صورت عام در بانک‌ها بیش از ۱۵ درصد باشــد و رسماً بانک‌ها سود بالاتر بدهند.

او باز هم در پاسخ به این سوال که بانکها رسماً این کار را می‌کنند. برخی بانک‌های دولتی مشروط بر اینکه میزان سپرده مردم از رقم معینی بالاتر باشد حتی به حساب روزشمار هم سود نزدیک به ۲۰ درصد می دهند؛ ادامه داد: پس اجازه دهید به شکل دیگری هم به شما پاسخ بدهم. وقتی بانک‌ها با ســقف سود ۱۶ درصدی، هنوز هم به مردم ۲۰ درصد سود می دهند، پس این احتمال هم وجود دارد که ســود ۲۰ درصد رســمی را هم ۲۵ درصد پرداخت کنند. می شود همین که ما می‌خواهیم!. بالاخره ۴ درصد را رسماً پذیرفته‌ایم و باز هم ممکن است این اتفاق بیفتد.