دود ساعت ۹ صبح روز گذشته پس از آنکه اعلام شد هواپیمای ای تی آر آسمان که از مهرآباد عازم یاسوج بود، از صفحه رادار محو شد، گمانه‌زنی‌ها سقوط آن را نشان می‌داد که در همان دقایق ابتدایی کمیته بررسی سانحه بر اساس قانون به صورت خودکار تشکیل شد هرچند که رئیس جمهور نیز دستورات لازم را برای وزیر راه و شهرسازی صادر کرد.

با این حال اگرچه این نخستین بار نیست که در کشور ما سانحه هوایی دردناک رخ می دهد و مطمئنا آخرین بار نیز نخواهد بود اما این نخستین بار است که کمیته بررسی سانحه قرار است شفاف  عمل کرده و نتایج بررسی‌ها را به رسانه‌ها مردم وافکار عمومی در همان زمان تشکیل کمیته اعلام کند.

به نظر می‌رسد بسیاری از مردم و رسانه‌ها از نحوه تشکیل کمیته بررسی سانحه و ۱۱ گروه تخصصی زیرمجموعه آن که هر کدام به طور تخصصی یک موضوع خاص را بررسی می کند، نداشته باشند. به همین منظور با مهرداد مسلمی معاون مدیرکل ایمنی پرواز سازمان هواپیمایی کشوری، زیرساخت‌های قانونی تشکیل کمیته بررسی سانحه هوایی و نحوه فعالیت زیرگروه های آن به گفت وگو پرداخته‌ایم.

 مسلمی درباره تشکیل کمیته بررسی سوانح هوایی اظهار کرد: وقتی سانحه ای اتفاق می‌افتد بر اساس قوانین بین‌المللی، کمیته ای باید تشکیل شود و در آن دستگاه‌هایی که درگیر سانحه هستند باید حضور داشته باشند. سازمان هواپیمایی کشور سازنده، کشور بهره بردار آن هواپیما و کشوری که آن سانحه در آن اتفاق افتاده باید در این کمیته حضور داشته باشند.

وی ادامه داد: این کمیته بررسی سانحه هوایی، ۱۱ تیم اساسی زیرگروه دارد که به بررسی سانحه می‌پردازند. این تیم ها از مباحث علمی و عملیاتی گرفته تا شواهد انسانی و یافته های محیطی تا مباحث هواشناسی و تخصصی دیگر. بر اساس همین قانون جهانی، سال ۹۱ آیین نامه ای در هیئت دولت تصویب شد به نام آیین نامه بررسی سوانح جهانی که این آیین نامه همین مواردی که در دستورالعمل‌های جهانی آمده را به صرت یک آیین نامه به زبان فارسی مصوب کرده است.

معاون مدیرکل ایمنی پرواز سازمان هواپیمایی کشوری اظهار داشت: در این آیین نامه که به تصویب هیئت وزیران رسیده، آمده است که کمیته بررسی سانحه با ۱۱ تیم اساسی و زیرگروه این کمیته متشکل از کارشناسان و دستگاه‌های مربوطه برای بررسی سوانح هوایی تشکیل می شود که نظارت آن به عهده عالی ترین مقام صنعت هوانوردی (رئیس سازمان هواپیمایی کشوری) است و این ۱۱ تیم شامل گروههای عملیات پرواز، هواشناسی، مراقبت پرواز، شاهدان عینی، ثبت دستگاه های پروازی سازه، موتور، سیستم ها، اسناد و مدارک، عوامل انسانی و گروه تجسس و نجات می‌شود.

وی تأکید کرد: بسته به نوع سانحه‌ای که اتفاق می‌افتد این ۱۱ گروه و تیم اساسی تشکیل می شود که بسته به نوع هر گروه تعداد اعضای آن متفاوت است تنها ارگانی که از طرف سازمان جهانی هواپیمایی کشوری مسئول بررسی سانحه  است، سازمان هواپیمایی کشوری است در این آیین نامه هم دقیقا به این موضوع اشاره شده است. ماده ۳ می گوید: سازمان هواپیمایی کشوری مسئول بررسی سوانح هوایی غیر نظامی در قلمروی خاک جمهوری اسلامی ایران می باشد و همکاری سازمان‌های ذی ربط در حین بررسی ماجرا الزامی است.

این مقام مسئول در سازمان هواپیمایی کشوری یادآور شد: بنابراین مسئول بررسی سازمان هواپیمایی کشوری است و بقیه دستگاه ها باید به آن کمک کنند و اینکه برخی دستگاه ها مانند ستاد مرکزی وزارت راه و شهرسازی اعلام کنند می‌خواهند کمیته حقیقت یاب تشکیل دهند، قانونی نیست و باید ذیل سازمان هواپیمایی کشوری باشد. از نظر سازمان جهانی هواپیمایی تنها اظهاراتی سندیت دارد که از طریق سازمان هواپیمایی کشوری ثبت و ضبط شده باشد.

وی خاطرنشان کرد: این آیین نامه در تاریخ  ۳۰ مرداد سال ۹۱ و با استناد به ماده ۲۸ قانون سازمان هواپیمایی کشوری از سوی هیئت وزیران به تصویب رسیده است. این اسناد در ایکائو (سازمان جهانی هواپیمایی) نیز ثبت شده است.

مسلمی درباره نحوه فعالیت زیرگروه‌ها و تیم‌های بررسی کننده سانحه گفت: به عنوان مثال یکی از تیم هایی که تشکیل می شود گروه مراقبت پرواز است این گروه باید آخرین تماس هایی که با برج مراقبت داشته و نیز آخرین گراف هایی که در تماس‌های آن به ثبت رسیده است را دریافت و طبقه بندی کند. گروه هواشناسی نیز باید وضعیت آب و هوای منطقه محله سانحه و گزارش های قبل و بعد آن را بررسی کند. گروه عملیات پرواز باید مسیری که هواپیما در آن پرواز کرده است را بررسی کند گروه شاهدان عینی نیز می بایست از عوامل و شواهد انسانی محل حادثه جست وجو و بررسی کند تا سانحه را تشریح کند و ببیند آیا به عنوان مثال هواپیما در آسمان آتش گرفته و سپس سقوط کرده است یا اینکه ابتدا سقوط کرده و سپس آتش گرفته است.

وی ادامه داد: گروه ثبت پروازی زمانی فعالیتش آغاز می شود که جعبه سیاه هواپیما یافت می شود و به بررسی صحبت‌ها و پیاده‌سازی نوارهای مکالمات پرداخته و اطلاعات SPR را بازخوانی می کند و مشخص می شود در هر ثانیه این چه اتفاقی افتاده است. گروه های سازه، موتور و عوامل انسانی نیز هر کدام وظایقی دارند که مثلا گروه عوامل انسانی به بررسی وضعیت کروی پروازی به خصوص خلبان و کمک خلبان در چه حالتی بوده اند اگر زنده مانده اند، با خود آنها مصاحبه گرفته می شود و اگر متوفی باشند و نیاز به کالبدشکافی است، نتایج آن را از پزشکی قانونی دریافت و بررسی کنند.

گروه تجسس و آتش نشانی هم این موضوع را بررسی می کند که آیا گروه های امدادرسانی در زمان سقوط کار خود را به نحو احسن انجام داده اند یا خیر؛ این کلیاتی است در این گروه های یازده گانه انجام می شود از طرف سازمان هواپیمایی هم یک نفر به عنوان ناظر بر انجام اقدامات این گروه‌ها تعیین می‌شود که این فرد باید پاسخگو باشد و سایر گروه‌ها نیز ذیل آن کار می کنند. این فرد باید تمام اقدامات را برای رئیس سازمان هواپیمایی کشوری تشریح کند.

معاون مدیرکل ایمنی پرواز سازمان هواپیمایی کشوری اظهار داشت: در این سانحه اگرچه از نماینده شرکت سازنده ای تی آر برای حضور در گروه‌های بررسی سانحه دعوت شده است، اما بر اساس قوانین داخلی و بین المللی، نماینده سازمان هواپیمایی کشور سازنده (فرانسه) هم باید در کمیته بررسی سانحه حضور داشته باشد و آنچه وی اعلام می کند برای سازمان هواپیمایی کشور محل سانحه و ایکائو سندیت دارد.