اگر سخن ولی‌اله سیف را ملاک قرار دهیم، شاخصی برای قدرت‌نمایی عوامل غیراقتصادی در بازار به‌دست می‌آید؛ قیمت دلار در میانه زمستان سال جاری به بیش از ۴۹۰۰ تومان صعود کرده بود. از این‌رو، شدت قدرت عوامل غیر اقتصادی توانسته بود بیش از ۷۰۰ تومان یا ۱۶ درصد بین نرخ بنیادی ارز و نرخ ارز موجود در بازار فاصله بیندازد که رقم قابل توجهی است. از نظر رئیس کل بانک مرکزی، آنچه این شکاف ۱۶ درصدی را رقم زده بود، انتظارات منفی برآمده از «بیم سیاست‌های آمریکا» و «تحلیل‌های داخلی از بازار ارز» است.

وزن‌دهی رئیس کل به قیمت دلار

دوری بازار از واقعیت اقتصاد

رئیس کل بانک مرکزی معتقد است که وضعیت بازار ارز از واقعیت اقتصاد ایران فاصله گرفته و دچار ترکش‌های غیربنیادی شده است. سیف در یک برنامه تلویزیونی گفت: «متغیرهای بنیادین اقتصاد به هیچ عنوان نوسان‌های ایجاد شده در بازار ارز ایران را توجیه نمی‌کند.» او در پیکربندی عوامل موثر بر بازار ارز دو عامل بنیادی و غیراقتصادی را توضیح داد.

قیمت برآمده از عوامل بنیادی: به گفته سیف، نتایج بررسی‌های بانک مرکزی حاکی از این است که تحولات ایجاد شده در بازار ارز هیچ تناسبی با عوامل بنیادین اقتصاد ایران ندارد. او این نتایج را با بررسی‌های صندوق بین‌المللی پول همراستا خواند. رئیس کل بانک مرکزی قیمت دلار در شرایطی که تنها از عوامل بنیادی تاثیر بگیرد را در دامنه ۴۲۰۰ تومان اعلام کرد. سیف رشد بیشتر صورت گرفته را به عوامل غیراقتصادی و غیربنیادین منسوب کرد. او یکی از اثرات مشخص عوامل غیراقتصادی را متوجه «انتظارات» دانست. سیف شاهد تاریخی تحلیل خود را وقایع پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ قرار داد. در سه ماه پس از انتخابات سال ۹۲ که قیمت‌ها در بازار ارز به شدت کاهش یافت و قیمت دلار که تا ۳۹۰۰ تومان افزایش یافته بود به کمتر از ۳ هزار تومان هم رسید، این در حالی بود که عملا هنوز هیچ اتفاق و تغییر مشخصی رخ نداده بود و همان سیاست‌هایی اعمال می‌شد که قیمت دلار را تا ۳۹۰۰ تومان بالا برده بود. به عقیده رئیس کل بانک مرکزی، عامل توضیح دهنده آن اتفاق، انتظارات مثبت و امید به آینده بود که به نیروی کاهشی بازار بدل شده بود.

مجموعه عوامل غیراقتصادی: سیف عوامل غیراقتصادی موثر بر بازار ارز را به دو دسته خارجی و داخلی تقسیم کرد. او در تحلیل عوامل خارجی، سیاست‌های مخرب کشورهایی چون آمریکا را در به وجود آوردن انتظارات منفی پررنگ دانست. سیف در توصیف این عامل گفت: «آمریکا تلاش می‌کند از هر فرصتی برای ملتهب جلوه دادن فضای اقتصادی ایران برای فعالان این عرصه بهره ببرد، این در حالی است که اقتصادی رو به رشد است که به وضوح آینده‌ای قابل پیش‌بینی داشته داشته باشد، در نتیجه می‌توان گفت آمریکا درصدد است با التهاب آفرینی‌هایی نظیر کش و قوس‌های اخیر برای تمدید تعلیق تحریم‌ها علیه ایران، انتظارات منفی نسبت به آینده اقتصاد کشور القا  کند.» اما رئیس کل بانک مرکزی در زمره عوامل داخلی، نقش تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌های ارائه شده در فضای اقتصادی کشور را مخرب‌تر از سایر عوامل دانست و گفت: «پیش‌بینی‌های ارائه شده در مصاحبه‌های مطبوعاتی و فضای اقتصادی کشور در عمل منجر به التهاب‌آفرینی می‌شود. به‌عنوان مثال، پیش‌بینی اینکه ارزش واقعی دلار ۶ هزار تومان است، پس به این قیمت هم خواهد رسید جالب اینکه چنین پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌هایی با هیچ حساب و کتاب و بررسی واقعی به تایید نمی‌رسد اما به هر صورت عده‌ای چنین تحلیل‌ها و رقم‌هایی را در فضای اقتصادی کشور ارائه می‌کنند و باعث به وجود آمدن نگرانی‌هایی می‌شوند.» البته سیف علاوه بر تبلیغات آمریکا در مورد تمدید تعلیق تحریم‌ها و همراهی داخلی، فشار تقاضای فصلی را نیز در شکل‌گیری نوسانات اخیر موثر تلقی کرد.

جهت‌گیری کاهشی نرخ ارز

رئیس کل بانک مرکزی تاکید کرد که جهت‌گیری عوامل بنیادین به سمت افزایش قیمت ارز نیست. او رفتار استقبالی مردم از گزینه‌های موجود در بسته ارزی بانک مرکزی را منطبق بر همین ادعا خواند، چرا که به گفته سیف، از سه بخش اوراق گواهی سپرده ۲۰ درصدی، اوراق گواهی مبتنی بر ارز یا ارز بنیان و پیش فروش سکه طلا، تنها اوراق سپرده ۲۰ درصدی مورد اقبال مردم قرار گرفت. او معتقد است که اگر انتظارات نسبت به آینده منفی بود و مردم نگران از قیمت دلار و یورو در آینده بودند، قاعدتا اوراق گواهی مبتنی بر ارز باید با استقبال بیشتری مواجه می‌شد.

نرخ ارز را نباید پیش‌بینی کرد

سیف پیش‌بینی نرخ ارز از سوی رئیس کل بانک مرکزی را عمل نادرستی خواند و گفت: «در هیچ کشوری رئیس کل بانک مرکزی نرخ دلار را اعلام نمی‌کند و این امر کاملا طبیعی است. برای مثال فرض کنید سیاست بانک مرکزی این است که نرخ ارز در آینده به ۳ هزار یا ۵ هزار تومان برسد مسلما اقتصاد کشور به تعطیلی کشیده می‌شود، چون همه منتظر می‌مانند این نرخ محقق شود. به‌طور کلی قیمت دلار باید با واقعیت‌های اقتصادی ما منطبق باشد و بانک مرکزی هم این تطبیق را کنترل می‌کند.» سیف اینکه در ایران از هر مقام مسوولی در بانک مرکزی پیش‌بینی قیمت ارز درخواست می‌شود را رسم غیرمعمولی در جهان دانست.