برپایه آمار انجمن جهانی فولاد، رشد تولید فولاد خام ایران یکی از سریع ترین رشد‌ها در سطح دنیا ارزیابی شده است.جمهوری اسلامی در افق 1404 دستیابی به ظرفیت 55 میلیون تن فولاد خام را در برنامه دارد که در پایان سال گذشته ظرفیت این بخش به بیش از 27 میلیون تن رسید و انتظار می‌رود با برنامه ریزی لازم در دوره 1404 - 1396 به این مهم دست یابیم. میزان تولید فولاد خام در سال 1391 ،رقم 14 میلیون و 361 هزار تن بود و در سال 1392 به 15 میلیون و 627 هزار تن رسید و برای سال 1395 بالغ بر 18 میلیون و 466 هزار تن اعلام شد. سال گذشته میزان صادرات فولاد خام ایران بیش از 5.5 میلیون تن شد و در مجموع ارزش صادرات معدن وصنایع معدنی به 6.5 میلیارد دلار رسید که از نظر وزن و ارزش به ترتیب 30 و حدود 14 درصد رشد داشته است.

 میزان صادرات زنجیره فولاد و محصولات پایین‌دستی در سال گذشته 6 میلیون و 697 هزار و 197 تن اعلام شد که به ارزش 2 میلیارد و 699 میلیون تن بود.همچنین در مدت 2 ماهه 96 میزان تولید کنسانتره سنگ آهن شرکت‌های بزرگ معدنی  نسبت به دوره مشابه پارسال رشد 43 درصدی را نشان داد. ایران در زمینه تولید فولاد خام در جهان یکی از کشورهای مطرح به‌شمار می‌رود و جزو ۱۵ کشور نخست است که در سال‌های گذشته توانسته با تکمیل زنجیره فولاد و افزایش میزان تولید، رتبه خود را از چهاردهم به سیزدهم ارتقا دهد.

با توجه به وضعیت کنونی پیش‌بینی می‌شود این روند صعودی در سال‌های آینده افزایش یابد و ایران به رتبه‌های بهتری در این زمینه دست یابد. البته در زمینه تولید فولاد باید به این موضوع توجه شود که برای ایجاد ارزش‌افزوده بیشتر در این صنعت بتوان به سمت تولید فولادهای آلیاژی و خاص پیش رفت.

تولید فولاد خام ایران در سال ۲۰۱۷ میلادی (تا ۹ ماه نخست ۱۳۹۶) حدود ۲۱/۷۲۶ میلیون تن بود. رشد تولید فولاد ایران در این سال نسبت به سال ۲۰۱۶ (۱۳۹۵) حدود ۴/۲درصد بوده است. ایران بیشترین رشد تولید را بین ۱۵ کشور عمده تولیدکننده فولاد خام جهان داشته است. همان‌گونه که پیش پیش‌بینی می شد، رتبه جهانی تولید فولاد خام ایران در سال ۲۰۱۷میلادی از چهاردهم به سیزدهم صعود کرد. همچنین پیش‌بینی می‌شود ایران سال آینده از رتبه سیزدهم سال ۲۰۱۷ میلادی به رتبه دوازدهم بزرگترین تولیدکننده فولاد خام جهان دست یابد. تولید فولاد خام قاره آسیا در سال ۲۰۱۷ میلادی حدود ۱۱۶۲/۵ میلیون تن بوده و به‌عبارت دیگر تولید ۵/۴ درصد نسبت به تولید سال ۲۰۱۶(۱۳۹۵) کاهش یافته است.

 اکتشاف معادن به‌طور اعم و اکتشاف سنگ‌آهن به‌طور اخص با ریسک‌های زیادی همراه است. از سال ۱۳۹۰ تاکنون مسئولان دولت یازدهم و دوازدهم با گسترش نسبی عملیات اکتشافی نسبت به دهه گذشته موفق به کشف چند ذخیره کوچک و متوسط معدنی سنگ‌آهن بوده‌اند. این معادن به روش‌های کم‌هزینه و متداولی که در معادن در دست بهره‌برداری جهان و معادن شناخته شده ایران از قبیل چغارت، چادرملو، گل‌گهر، سنگان به کار گرفته می‌شود به صورت روباز قابل بهره‌برداری هستند.

در مجموع به نظر می‌رسد با وجود معادن غنی فلزی کشف نشده در ایران و با اکتشاف و بهره‌برداری از این معادن،افق گسترده ای پیش روی کشورمان در زمینه تولید هرچه بیشتر فولاد باشد و بتوانیم در آینده تولید این محصول استراتژیک جهانی را چند برابر سازیم تا درآمد کشور از حوزه  فروش و صادرات فولاد را تا چند برابر توسعه دهیم.

 در راستای موضوع این گزارش با محمد مهدی مومن دوست،کارشناس ارشد فولاد مصاحبه‌ای داشته ایم که به این شرح است؛

ضرورت تشکیل کارگروه تخصصی صادرات فولاد/صنعت فولاد هنوز توانمند نیست
محمدمهدی مومن دوست کارشناس ارشد فولاد در گفتگو با خبرنگار صنعت تجارت و کشاورزی، اظهار کرد:هنگامی که می خواهیم در مورد یک صنعت تصمیم گیری کنیم،در ابتدا باید هدف اصلی خود را از آن صنعت مشخص کنیم.

وی افزود:به عنوان مثال در مورد صنعت فولاد باید به این سوالات پاسخ دهیم؛آیا هدف از ایجاد کارخانجات فولاد داخلی، استقلال کشور از جهت تامین کالایی استراتژیک مانند فولاد است یا به فکرفتح بازارهای جهانی و افزایش درآمد ارزی هستیم و یا اینکه به دنبال ایجاد اشتغال بیشتر در داخل کشوریم؟

 مومن دوست اضافه کردپاسخ به این سوالات سبب می شود که بدانیم در عمل چگونه باید رفتار کنیم.

 کارشناس فولاد تاکید کرد: کارخانجات فولاد جزو کارخانجات اصلی و صنایع مادر هستند وبسیاری از صنایع دیگر به این صنعت وابسته است .آمارهای جهانی نشان می دهد که وابستگی صنایع به فولادسازان،هر روز بیشتر می شود.

وی در تشریح نکاتی که در صنعت فولاد ایران حائز اهمیت است،گفت:مهمترین نکته در رسیدن به اهداف متعالی در صنعت فولاد ایران،استفاده از معادن سنگ آهن داخلی و جلوگیری از خام فروشی و یا فروش محصول نیمه آماده بصورت کنسانتره است.

مومن دوست افزود: استفاده از فرصتی که انرژی ارزان داخلی به تمام صنایع از جمله صنعت فولاد داده و همچنین استفاده از دسترسی به آبهای آزاد جهت حمل و نقل دریایی از نکات مهم دیگری است که در راستای نیل به جهانی شدن در تولید فولاد از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

کارشناس ارشد فولاد گفت: به دلیل دارا بودن معادن سنگ آهن در داخل کشور ، فرصت خوبی برای تولید فولاد داریم هرچند ایران بزرگترین ذخایر سنگ آهن جهان را در اختیار ندارد ولی اگر به این بخش توجه شود، فرصت های بسیار خوبی در حوزه فولاد نهفته است. وی تصریح کرد:کشف معادن جدید، استحصال مناسب سنگ آهن از معادن موجود و جلوگیری از خام فروشی معادن، نیازمند توجه و سرمایه گذاری است.

مومن دوست اضافه کرد:هم اکنون صنعت فولاد ما به حدی توانمند نشده است که بتواند از معادن ما حمایت کند و ذخایر آنها را خریداری کند. هر معدن  هزینه‌های ثابتی دارد که همواره موجود است. وی ادامه داد: به عنوان مثال، یک معدن چه یک تن تولید کند و چه صد تن، باید هزینه‌های ثابت تامین برق آماده، اپراتورها، تیم مهندسی و مواردی از این دست را پرداخت کند. جهت تامین این هزینه ها لازم است که یک میزان فروش حداقلی در ماه وجود داشته باشد که این میزان در معادن مختلف،متفاوت است.

مومن دوست اذعان کرد:نکته بعدی این است که در حال حاضر مقادیر قابل توجهی کنسانتره سنگ آهن نیز صادر می‌کنیم. کنسانتره در واقع یک محصول نیمه آماده است که باید به فولاد تبدیل شود و این کار نیز نوعی خام فروشی به حساب آمده و به زیان صنایع فولادی کشور خواهد بود.

کارشناس صنعت فولاد ابراز کرد:به هر میزان که صادرات  از منابع طبیعی فاصله بگیرد و به محصول نهایی نزدیک تر شود، سودآوری بیشتری عاید کشور خواهد شد. وی افزود: اگر به صنعت فولاد به عنوان یک صنعت با قدرت صادراتی و ایجادکننده درآمد ارزی نگاه کنیم، کشور ما به جهت دسترسی به آب‌های آزاد از یک فرصت ویژه‌ای برخوردار است اما برای موفقیت در کار صادرات، وجود یک کارگروه تخصصی الزامی است.مومن دوست ادامه داد:مدیران کارخانجات تولید کننده فولاد به حدی درگیر مسائل فنی وتخصصی هستند که فرصت زیادی برای فکر کردن تخصصی به مقوله صادرات ندارند.

وی تاکید کرد:صادرات را نباید به شکل یک کار ساده و خریدوفروش معمولی نگاه کرد بلکه صادرات فولاد یک امر بسیار تخصصی و حرفه‌ای است که نیاز به یک تیم حرفه‌ای و پشتیبانی در کشور دارد. کارشناس فولاد پیشنهاد داد:با تشکیل یک گروه تخصصی صادراتی ، تمام شرکتهای تولیدکننده فولاد می‌توانند در این گروه عضو باشند و هزینه های تحقیقات و بازاریابی و صادرات خود را سرشکن کنند.

وی افزود:این کارگروه باید در کشورهای مختلف جهان کار تحقیقات بازار را  انجام دهد و بصورت تخصصی به اعضاء خود خدمت‌ رسانی کنند. مومن دوست گفت: یکی دیگر از مهمترین مزیت‌های تولید فولاد در داخل کشور دسترسی به انرژی نسبتا ارزان است و  بر اساس آمار ارائه شده توسط شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت کشور، ۱۶ الی ۱۷ درصد مصرف انرژی در بخش صنعتی کشور مربوط به فولاد است.

 کارشناس فولاد ادامه داد:بر اساس آمار ارائه شده توسط وزارت نیرو و وزارت صنایع، در تولید فولاد ، ۱۳ الی ۱۵ درصد از هزینه تولید مربوط به هزینه های انرژی است.

 وی در پایان تاکید کرد:بخوبی مشخص است که دسترسی به منابع انرژی ارزان قیمت تا چه اندازه در کاهش قیمت فولاد تولید شده موثر است هر چند که به دلیل قدیمی بودن صنایع ، مصرف انرژی در این بخش بالاست و می‌توان با ارتقاء این صنعت بخش قابل توجهی از سرمایه‌های ملی را صیانت کرد.