دوشنبه هفته ای که گذشت،اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور ،از  نظام یکپارچه مدیریت ارزی (نیما) رونمایی کرد.سامانه ای که قرار است، تمامی منابع ارزی و مصارف ارزی در یک محل جمع ­شوند و بر اساس ترجیحات متقاضی و اولویت‌­های سیاستگذار، عرضه و تقاضای ارز با هم تلاقی کنند.

آنطور که بانک مرکزی اعلام کرده، این سامانه یک ابزار اطلاعاتی برای رصد لحظه­‌ای بازار ارز است که امکان سیاستگذاری فوری و مداخلات موثر را برای حاکمیت فراهم می­‌کند.از سویی سامانه نیما قرار است علاوه بر پوشش نیازمندی­‌های کلان مربوط به نیازهای تجاری، قابلیت پوشش نیازهای خرد مردم نظیر ارز مسافرتی، درمانی و دانشجویی را هم دربربگیرد.

چرا نیما؟

بازار ارز همانند هر بازار دیگری تابع عوامل عرضه و تقاضاست؛ اما در کشور ما، چه در سطح عموم مردم و چه در سطح دولت و مقامات عالی نظام، حساسیت نسبت به نرخ ارز و حفظ ارزش پول ملی وجود دارد.از همین رو، دولت برای جلوگیری از نوسانات نرخ ارز و ایجاد تعادل در بازار ارز با بهره گیری از مکانیزم عرضه و تقاضا به دنبال نوسان گیری از این بازار است.

 براساس قانون پولی و بانکی،مدیریت بازار ارز در اقتصاد ایران به صورت شناور مدیریت شده، هدایت می شود. یعنی،وظیفه اصلی بانک مرکزی جلوگیری از نوسانات هیجانی کوتاه مدت در بازار ارز است.

در اواخر سال گذشته و روزهای ابتدایی سال جاری، در شرایطی که تعادل میان عرضه و تقاضا بر بازار حاکم بود، فضاسازی و التهاب آفرینی، موجب بروز شوک و عدم تعادل هایی شد. به بیان بهتر این التهابات با اقدامات دشمنان خارجی آغاز شد و سفته بازان با اقدامات خود در داخل به آن دامن زدند.

دولت اعلام کرده که هیچ مشکلی برای تامین مالی واردات رسمی کشور وجود نداشته و ندارد،اما به دلیل مشکلات پیش آمده در بازار ارز و جلوگیری از تامین ارز نیازهای غیرضروری مثل قاچاق،مکانیزم عرضه و تقاضای ارز را تحت کنترل قرارداده است.درواقع با این سامانه دولت و بانک مرکزی، مکلف به تامین ارز مورد نیاز نیازهای واقعی و ضروری کشور و حفاظت و صیانت از ارزش پول ملی هستند.

صرافی ها در نیما هستند؟

براساس اعلام بانک مرکزی ساختار نیما بر اساس چهار بازیگر عمده شکل گرفته است:

    واردکنندگان کالا و خدمات به عنوان متقاضیان ارز
    صادرکنندگان کالا و خدمات (شامل دولت به عنوان صادرکننده نفت) به عنوان عرضه­کننده ارز،
    واسطه­گران شامل بانک­ها و صرافی­ها که منابع را از سمت عرضه­کنندگان به متقاضیان هدایت می­کنند.
    سیاستگذار که بر اساس پیش بینی منابع و مصارف، نرخ، دامنه آزادی نرخ، اولویتها و سقف مصارف را از طریق سامانه کنترل می کند.

نیما سه ویژگی اساسی دارد:

    داده­ها و اطلاعات کامل و واقعی از عرضه و تقاضای ارز را فراهم می­کند.
    فرایند تامین منابع و تخصیص مصارف ارزی را در یک ساختار یکپارچه شکل می­دهد.
    با فرایند تجارت خارجی کشور از ثبت سفارش تا ترخیص کالا به صورت ارگانیک پیوند خورده است

نیما همچنین با سامانه جامع تجارت وزارت صنعت، معدن و تجارت، پنجره واحد تجارت فرامرزی گمرک و پورتال ارزی بهم پیوسته است. در این میان صرافی­ها و بانکها هم به عنوان واسطه بین منابع و مصارف ارزی فعالیت خواهند داشت. یعنی آنها وظیفه انتقال منابع در حسابهای خارج از کشور را به مصارف تعیین شده توسط واردکنندگان بر عهده دارند.

 نقش شبکه صرافی­ ها در سامانه، مکمل نقشی است که بانک­ها بر عهده دارند و این یک امر ضروری و اساسی است. ضمانت اجرای نیما نیز در آن است که هیچ واردات رسمی و قانونی، بدون رصد و تایید بانک مرکزی در خصوص جنبه ­های ارزی آن قابل انجام نیست.