نساجی از نمونه صنایعی به شمار می‌رود که از عقبه تاریخی طولانی مدتی برخوردار است، آنچنان که مطالعات انجام شده نشان می‌دهد از زمانیکه انسان، غارنشینی را تجربه می‌کرد، این صنعت نیز با آدمی پاگرفت و رفته رفته هر آنچه گذشت به پیشرفت بیشتری نائل شد.

با توجه به تاریخ و تمدن کهن ایران زمین، صنعت مذکور در این پهنه تاریخی نیز از قدمت طولانی مدتی برخوردار است.

بنابر گزارش‌های موجود، نخستین پارچه بافته شده در ایران به 4 هزار سال پیش از میلاد باز می‌گردد، این موضوع با مطالعات انجام شده در منطقه تاریخی شوش به دست آمده است.

کند وکاوهای صورت گرفته در غار کمربندی (محدوده دریاچه خزر) موید این واقعیت است که ایرانیان در دوره غارنشینی از پشم گوسفند و بز برای خویش پارچه تهیه می‌کردند.

پیش از حمله مغولان ،صنعت نساجی در ایران از رونق بسیاری برخوردار بود اما پس از یورش خانمان سوزِ قوم مذکور به ایرانِ متمدن، رونق پرشکوه این صنعت؛ از ایران سلب شد.

در آن مقطع نیز چین، عامل اصلی افول صنعت نساجی در ایران به شمار می‌رفت افولی که ریشه آن به علاقه شدید مغولان به محصولات چینی باز می‌گشت.

اما خوشبختانه این روند ادامه دار نبود و با ظهور صفویان و بر مسند قدرت نشستن این سلسله، آرام آرام صنعت نساجی در ایران احیاء شد و به یکی از مهمترین و برجسته ترین صنایع فعال در کشورمان مبدل شد.

به واقع، بخش قابل توجهی از پارچه‌های تولیدی در ایران، در زمره محصولات گران قیمتی به شمار می‌رفت که نه تنها در ایران، بلکه در جهان شهره عام و خاص بود.

صنعت نساجی در دوران پسا صفوی، پرده ای دیگر از شکوه رونق و توسعه را تجربه کرد، سخن از سلسله زندیه است که با روی کار آمدن کریم خان، تولید و عرضه البسه و پوشاک ارزان قیمت و وطنی در دستورکار قرار گرفت و خوشبختانه توفیقات بسیاری نیز در این مقطع در سایه صنعت مذکور برای ایران آن دوران حاصل شد.

تلاش امیرکبیر برای توسعه صنعت نساجی در ایران
امیرکبیر از معدود سیاستمداران و مسئولان قاجاری به شمار می‌رفت که اهمیت بسیاری برای تولید داخلی و ترویج کالاها و محصولات وطنی در کشور قائل بود.

یکی از حوزه هایی که وی تلاش بسیاری برای رشد و توسعه آن لحاظ کرد، به عرصه نساجی متمرکز می شد. روحیه امیرکبیر به گونه ای بود که عموما کالاهای خارجی را مطرود می‌دانست و تلاش می‌کرد، تا جای ممکن ملبس به پوشاک وطنی باشد.

احداث کارخانه بزرگ نخ ریسی و چلوار بافی در تهران، چندین مرکز تولید حریر بافی در کاشان و یک کارخانه ریسندگی در مازندران، از نمونه اقدامات وی در راستای توسعه صنعت نساجی به شمار می‌رفت.

سال‌ها پس از آن دوران، نخستین کارخانه در بخش نساجی پشمی با مشارکت دولت و بخش خصوصی در سال 1304 راه‌اندازی شد و سپس احداث و آغاز به کار چنین کارخانجاتی در شهرهای کاشان، یزد،کرمان و استان های مازندران، آذربایجان، خراسان،گیلان و...در دستور کار قرار گرفت.

این روند به تدریج ادامه پیدا کرد تا جاییکه در سال 1348 ،11 کارخانه بصورت رسمی به فعالیت در این حوزه مشغول بودند و در مجموع بیش از820 نفر در آن مشغول به کار بودند و پس از آن نیز کارخانجات مذکور، در اقصی نقاط کشور رشد و تسری پیدا کرد ،تا جاییکه به تدریج مراکز تولیدیِ این‌چنینی از حیث تعدد، به 77 کارخانه بصورت تمام وقت، افزایش پیدا کرد.

این فراز و فرودها، موید این واقعیت است که صنعت نساجی بصورتی جدی در دستور کار مقامات کشور قرار داشته و البته به مدد تلاش‌های صورت گرفته، دستاوردهای برجسته ای نیز برای اقتصاد این مرز و بوم در پی داشت که بارزترین آن به ضریب اشتغالزایی این صنعت باز می‌گشت.

باوجود سیر صعودی این صنعت در مقاطع مختلف تاریخی در سالیان گذشته، نساجی دچار مشکلات عدیده ای شده است، نساجی مازندران که روزگاری گل سر سبد کارخانجات فعال در این حوزه به شمار می‌رفت، امروز با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کند، مصائبی که متاسفانه تنها به مرکز نساجی مازندران خلاصه نمی شود، بلکه بسیاری از کارخانجات نساجی دیگر کشور را نیز درگیر خود ساخته است.

از فرسودگی تجهیزات تا قاچاق و واردات بی رویه
باوجود نقش تاثیرگذار صنعت نساجی در اشتغالزایی و توسعه اقتصادی، شوربختانه مشکلات متعددی، دامنگیر این عرصه حساس و تعیین کننده در بخش تولید و اقتصاد شده است.

نساجی اصفهان، بروجرد، مازندران، قائم شهر و...هر یک به نوبه ای با چالش های پیش روی این صنعت دست و پنجه نرم می‌کنند.

چندی پیش، ناصر موسوی لارکانی، نماینده مردم فلاورجان،در مجلس شورای اسلامی و رئیس فراکسیون حمایت از صنعت نساجی در تشریح مشکلات پیش روی این صنعت اظهار کرد: قریب به 50 درصد از مشکلات موجود در این بخش، ریشه در فرسودگی تجهیزات و ادوات صنعتیِ فعال در این بخش دارد.

وی در ادامه می افزاید: واردات بی‌رویه و قاچاق، مالیات بر ارزش افزوده 9 درصدی، از دیگر موارد چالش برانگیز در این عرصه به شمار می‌رود که با لحاظ کردن عزمی جدی در راستای حل و فصل آن قادر به کسب موفقیت ها و توسعه فرصت های شغلی فزاینده‌ای خواهیم بود.

رئیس فراکسیون حمایت از صنعت نساجی در ادامه بیان کرد: پنیه تولید داخل، توان پاسخگویی به نیاز صنعت نساجی کشور را ندارد و برای واردات پنبه، تعرفه بسیار بالایی قرار داده شده که به اعتقاد بنده باید دولت عهده دار تامین پنبه مورد نیاز صنعت نساجی شود.

مسعود شاه بختی، عضو اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک ایران نیز با اشاره به لزوم مقابله و مبارزه حداکثری با معضل قاچاق در بخش پوشاک می‌گوید: صنعت مذکور از ویژگی‌های بسیاری برخوردار است که فعالیت پاک (در بخش زیست محیطی) و اشتغال پایدار از نمونه های آن به شمار می‌رود که یقینا افزایش قاچاق، مزایای فعالیت در این حوزه را تا حدود بسیاری تحت الشعاع قرار داده است.

مهدی اسلام پناه، کارشناس حوزه صنعتی نیز، با اشاره به واردات بی رویه انواع محصولات تولیدیِ نساجی، به عنوان اصلی ترین مشکل و عارضه پیش روی صنعت مذکور، اظهار کرد: نوسانات نرخ ارز بر رکود حاکم بر اقتصاد کشور اثرگذار است و به موازات آن،کمبود مواد اولیه و نقدینگی، بالا بودن نرخ بهره بانکی و افزایش مالیات، سبب بی رونقی کسب و کار و تعطیلی واحدها و بنگاه های تولیدی شده است.

وی افزود: در فقدان حمایت جدی دولتمردان و وجود موانعی در مسیر رونق کسب و کار از جمله بروکراسی پیچیده اداری،کارخانه ها و مراکز فعال در حوزه صنایع نساجی را با تعدیل نیرو و مشکلات بسیاری روبرو کرده است.

به اعتقاد وی؛ واردات مواد اولیه خارجی مانند نخ و پارچه از دیگر کشورها وضعیت فعلی بازار داخلی را آشفته کرده و همچنین نبود وجود برندهای برتر و نبود بازار رقابتی منجر به نابه سامانی بازار منسوجات داخلی و خارجی شده است.

منچستر شرق، در پیچ و خم گرفتاری‌های ریز و درشت
روزگاری اصفهان یکی از کانون‌های اصلی صنعت نساجی کشور به شمار می‌رفت، اهمیت این شهر در صنعت نساجی به میزانی بود که برخی از آن تحت عنوان منچستر شرق یاد می‌کردند اما امروز صنعت مورد اشاره در صنعتِ مذکور با گرفتاری‌های ریز و درشت بسیاری مواجه است.

ابراهیم شیشه‌گر، رئیس اتحادیه صنف بافندگان کارگاه‌های نساجیِ استان اصفهان در تشریح وضعیت اقتصادی صنف بافندگان استان مذکور،اظهار کرد: مشکلات این صنف آنچنان متعدد و متکثر است که نمی دانیم کدام را برای مردم و مسئولان مطرح کنیم.

وی افزود: مشکل مالیاتی، فرسودگی تجهیزات، عقب ماندگی واحدهای تولیدی از فناوری روز، واردات بی رویه از چین و ترکیه و تضعیف رقابت پذیری واحدها و مراکز تولیدیِ نساجی از بزرگ ترین مشکلات این صنف محسوب می شود.

رئیس اتحادیه صنف بافندگان کارگاه های نساجی استان اصفهان گفت: صنعت نساجی که دومین صنعت کشور پس از نفت به شمار می رفت امروز در حال فنا شدن و زوال است.

وی افزود: ماشین آلات به اصطلاح نوینی که امروز در بازار کشور عرضه می‌شوند، تجهیزاتی هستند که 6 تا 10 سال گذشته در ترکیه مورد استفاده قرار می گرفت و البته در حال حاضر ماشین آلاتی نیز در صنعت نساجی ایرانی مشغول به فعالیت هستند که عمر آنها 60 تا 70 سال برآورد می شود که بالتبع استهلاک و هزینه نگهداری آن بسیار بالا است و همین موضوع بر روی قیمت تمام شده محصولات نیز تاثیرگذار خواهد بود.

شیشه گر گفت: جنس خارجی، به یک سوم قیمت محصولات داخلی در بازار عرضه می‌شود و حتی هندوستان و پاکستان نیز بخشی از بازار ایران را از آنِ خودکرده‌اند.

امید آن می‌رود با حمایت جدی‌تر دولت، اعطای تسهیلات کم سود و تسهیل شرایط برای فعالیت صنعت مذکور، در سالی که به حمایت از کالای ایرانی مزین شده، شعار سال به بهترین نحو ممکن در صنعت نساجی متجلی و محقق شود.