مردم می‌گویند دلار که داشته باشی مشکلی نیست چون می‌توانی با خیال راحت به سفر خارجی بروی، می توانی ارزش دارایی ات را در داخل کشور حفظ کنی و حتی آن را افزایش دهی، ولی ریال در خارج از کشور خریدار ندارد، در داخل هم ارزش آن هر چند وقت یکبار افت می‌کند.

از نگاه جامعه که بگذریم به اتفاقی که در کل فضای اقتصاد ایران در طول دهه‌های گذشته افتاده می‌رسیم که در واقع تایید کننده همان نگاه جامعه به دلار به عنوان یک پول با ارزش و جهانی است. تاکنون بخش قابل توجهی از مبادلات اقتصای ایران به دلار انجام شده، خریدهای خارجی در بیشتر موارد با دلار تسویه شد و شرکت‌های خارجی در انجام مبادلات خود با طرف‌های ایرانی به دنبال دلار هستند و اساسا مبادله چندانی به پول های محلی انجام نمی‌شود.

با این شرایط، در ایران حتی محاسبات و گزارشگری اقتصادی نیز با دلار انجام می‌شود؛ بنابراین طبیعی است که رفتارهای خصمانه آمریکا با ایران، تحریم‌ها و فشارهای گوناگون سیاسی و اقتصادی تا این اندازه آسیب پذیری به همراه داشته باشد و غربی ها هر بار از ناحیه وابستگی اقتصاد ایران به دلار، فشارهایی را به کشور تحمیل کنند که پس لرزه آن در التهابات ارزی بارها مشاهده شده است.

اما حالا چند وقتی است برخی زمزمه ها و اقدامات پیرامون تلاش برای کمرنگ شدن نقش دلار در اقتصاد ایران شکل گرفته و در سال گذشته نیز مقام معظم رهبری از دولت خواستند تا موضوع حذف دلار از مبادلات اقتصادی ایران را به صورت جدی دنبال کند.

چند سال پیش و در اوج تحریم‌های ناعادلانه اقتصادی غرب بر علیه کشورمان نیز صحبت‌هایی درباره تغییر سبد ارزی ایران مطرح شده بود ولی به سرانجام خاصی نرسید. در عین حال، به تازگی مقامات بانک مرکزی صحبت‌هایی درباره کمرنگ شدن نقش دلار در اقتصاد ایران و همچنین تغییر ارز گزارشگری از دلار به یورو برای کاهش آسیب پذیری اقتصاد ایران از ناحیه دلار مطرح کرده اند.

طراحی مدل تبدیل یورو به ارز گزارشگری

علی دیواندری؛ رییس پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی درباره پیامدهای تغییر ارز گزارشگری تصریح کرد: دلار در گذشته جایگاهی در مبادلات ارزی داشته که به تدریج در اثر تحریم‌ها جایگاه خود را از دست داده و در مبادلات فعالان اقتصادی و بانک مرکزی بسیار محدود شده است

رییس پژوهشکده پولی و بانکی خاطرنشان کرد: مدل خوبی را طراحی کرده‌ایم تا ارز یورو به مبنای گزارشگری تبدیل شود، این مسئله اثر خوبی بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت و موجب می‌شود خرده‌ ارزهایی که طی این چند سال کار با آنها زیاد شده به یورو تبدیل شود.

وی با بیان اینکه اروپا یکی از شرکای مهم تجاری ایران است و در مبادلات اقتصادی ایران نقش مهمی دارد، گفت: بانک مرکزی در این زمینه فعالیت خوبی داشته و از کارشناسان پژوهشکده پولی و بانکی نیز استفاده شده تا این مبنا تغییر کند که منافع اقتصادی کشور را تامین خواهد کرد. دیواندری خاطرنشان کرد: در مبادلات بین المللی با دلار کار نمی کردیم، اما مبنای محاسبات کشور دلار بود و مردم از دلار استفاده می کردند که این موضوع باید اصلاح می‌شد.

رییس پژوهشکده پولی و بانکی با بیان اینکه بیشترین مبادلات ایران با بانک‌های دنیا بعد از برجام با کشورهای آسیایی و اروپایی است، تاکید کرد: به تدریج که بانک‌های دنیا صورت های مالی بانک‌ها و استانداردهای جدیدی که بانک‌های ایرانی پیاده می‌کنند را مشاهده کردند، در مجموع همکاری‌های بانکی بسیار بیشتر شده است.

تقویت ارزهای جایگزین در سبد ارزی کشور

حمید زمان زاده؛ سرپرست معاونت پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی نیز درباره کاهش نقش دلار در مبادلات اقتصادی ایران و جایگزینی آن با ارزهای دیگر از جمله یورو تاکید کرد: ما اگر بتوانیم سایر ارزها را در سبد ارزی ایران تقویت کنیم، برخی مشکلات مبادله با دلار از بین خواهد رفت و از این طریق، انجام مبادلات برای ایران مفید خواهد بود.

وی درباره تغییر ارز گزارشگری از دلار به یورو نیز بیان داشت: در چنین شرایطی همه حساب‌ها نیز باید از دلار به یورو تغییر کند که هزینه به همراه خواهد داشت، ولی اگر بخواهیم چنین کاری را انجام دهیم باید توضیحات آن نیز در نظر گرفته شود. یک بخش شاید این باشد که یورو در یک مقطع تقویت شده و ما به این دلیل بخواهیم ارز گزارشگری را تغییر دهیم، ولی این دلیل ممکن است ماندگاری نداشته باشد؛ از اینرو در این شرایط ممکن است برای کشور هزینه‌هایی ایجاد شود.

دلار در سبد ذخایر ارزی کشور جایی ندارد

در عین حال، مهدی کسرایی‌پور؛ مدیرکل سیاست‌ها و مقررات ارزی بانک مرکزی هم در خصوص تغییر مبنای ارز گزارشگری، اظهارداشت: از آنجایی که درآمدهای ارزی ناشی از صادرات کالاها و خدمات و نیز ارز مورد نیاز برای واردات، به ارزهای مختلف بوده و دلار آمریکا نقش مهمی در آن ندارد، ارز مبنای گزارشگری اقتصاد، باید ارزی باشد که عمده مبادلات خارجی با آن صورت گرفته و سهم قابل‌ ملاحظه‌ای در ذخایر ارزی کشور داشته باشد.

وی افزود: در سال‌های اخیر به واسطه وجود تحریم‌های دلاری، ارز «دلار» هر دو کارکرد خود را بر اساس تعریف بالا از دست داده و این ارز در حال حاضر نه قابلیت انتقال و استفاده در مبادلات بین‌المللی شبکه بانکی کشور را داشته و نه جایگاه ویژه‌ای را در سبد ذخایر ارزی بانک مرکزی به خود اختصاص داده است. مدیرکل سیاست‌ها و مقررات ارزی بانک مرکزی تصریح کرد: بر این مبنا تغییر ارز گزارشگری در صورت وجود بسترهای لازم قانونی در دستور کار بانک مرکزی قرار خواهد گرفت.

انعقاد پیمان‌های پولی

حمدالله کریمی؛ عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز درباره تاثیرات جایگزینی یورو با دلار گفت: در برنامه ششم توسعه کشور بر لزوم انعقاد پیمان‌های پولی دو یا چند جانبه تاکید شده در این راستا اقداماتی صورت گرفته، اما باید پذیرفت روند عملیاتی شدن این موضوع کُند است. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس ادامه داد: حذف دلار از مبادلات پولی باید مورد توجه قرار بگیرد و در این راستا باید موضوع جایگزینی یورو با دلار در دستور کار تیم اقتصادی دولت باشد.

وی ادامه داد: تجربه تحریم‌های دشمنان در چند سال گذشته بیانگر این است که انعقاد و عملیاتی شدن پیمان‌های پولی دو یا چند جانبه از اولویت‌های مهم اقتصاد کشور است. در این راستا باید در انعقاد پیمان‌های پولی، کشورهایی که از حجم مبادلات اقتصادی قابل توجهی با ایران برخورداند در اولویت انعقاد پیمان باشند.

کریمی تصریح کرد: اینکه قرار است بزودی تبادل ریال ایران با لیر ترکیه اجرایی شود اقدام خوبی است و باید با کشورهای دیگر نیز این مهم صورت بگیرد. وی ادامه داد: به کارگیری ارزهای ملی در معاملات تجاری باعث می‌شود تقاضا برای دلار در بازار کاهش یابد و در این راستا باید جایگزینی یورو با دلار نیز به صورت جدی از سوی بانک مرکزی و وزارتخانه‌های اقتصاد و امور خارجه پیگیری شود. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس یادآور شد: با توجه به عهدشکنی آمریکا و خروج این کشور از برجام، انجام مبادلات تجاری با دلار محدود می شود؛ بنابراین باید بحث جایگزینی یورو با دلار نیز به سرانجام برسد.