بانکداری این روزها حال و روز خوشی ندارد و نگرانی از بروز یک شوک دیگر و قهر سپرده‌ها از سیستم بانکی وجود دارد. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ریشه ناکارآمدی سیستم بانکی فعلی در نبود یک رویه اقتصادی درست و مبتنی بر اقتصاد و سیاست کشور است و حتی راه ساماندهی اقتصاد را سامان بخشیدن به بانک‌ها می‌دانند.

دکتر غلامحسن قلی‌نتاج، مدیر عامل مؤسسه مالی و اعتباری مهر بر این باور است که جمهوری اسلامی با توجه به ابداع روند سوم ( نه شرقی – نه غربی ) نه اقتصاد لیبرالی و نه اقتصاد سوسیالیستی باید مبانی اقتصاد اسلامی را از بانک‌ها آغاز کند تا اقتصاد نیز سر و سامان بگیرد اما لازمه این کار نخست ایجاد اراده در سیستم بانکی و اراده بر تغییرات و اسلامی کردن سیستم بانکی به عنوان یک اصل مترقی و قابل‌اعتنا است. وی به چند سؤال ما در این باره پاسخ گفته است‌.


شما در این سال‌ها روی بانکداری اسلامی و بدون ربا خیلی مانور داده‌اید و حتی هزینه‌های زیادی در حوزه پژوهش در بانکداری انجام داده‌اید، مهمترین موضع در ترویج اقتصاد اسلامی چیست؟
متأسفانه ما حتی در بین بدنه بانکی و کارشناسی شاهدیم که بانکداری بدون ربا و اسلامی را قرض الحسنه می‌دانند در حالی که قرض‌الحسنه بخش کوچکی از بانکداری اسلامی است و اسلام عقود متعددی برای معامله و عقد قرارداد دارد که اگر آنها در سیستم بانکی جنبه اجرایی به خود بگیرد، بسیاری از مشکلات اقتصادی امروز ما حل شده و از بروز فساد در اقتصاد و اجتماع جلوگیری می‌شود. بنابراین بیش از هر چیزی تبیین درست بانکداری اسلامی در بین مردم، نخبگان، کارشناسان و مسئولان ضروری به نظر می‌رسد که ما قرار است در همین ماه با کمک مسئولان مناطق و سرپرستی‌های‌مان در شهر‌ها و مراکز استان و دیدار با مسئولان مختلف در این باره انجام وظیفه کنیم.

استقرار سیستم بانکداری اسلامی چه مزیتی برای بانکداران و مردم دارد؟
ضمن پرهیز از ربا سیستم بانکداری اسلامی از خرید و فروش صرف پول ممانعت می‌کند؛ اقدامی که هم اکنون ریشه بسیاری از مشکلات اقتصادی است و بانک‌ها ناگزیر به انجام آن هستند. بانک اسلامی با تنوعی که در عقود اسلامی دارد قادر خواهد بود تمام نیازهای پولی – بانکی را با پرهیز از ربا و قرارداد‌های واقعی به انجام برساند.

فرض کنید که جامعه و دست‌‌اندر‌کاران سیستم بانکی آماده اجرای بانکداری اسلامی شد، آیا با توجه به اینکه همه چیز سیستم بانکی وارداتی است می‌توان نسبت به استقرار کامل بانکداری اسلامی امیدوار بود؟
ببینید ! هر چیزی الزامات خاص خود را می‌طلبد. مثلاً هم اکنو‌ن سامانه جامع بانکی ( core banking ) مطمئن و تأمین‌کننده عملیات بانکی بدون ربا نیست و هر بانکی ساز خود را می‌زند و با استفاده از امکانات و روابط خود سیستمی را طراحی و یا از خارج تهیه کرده است. بنابراین عزیزانی که متخصص فناوری اطلاعات هستند باید هر چه سریع‌تر با آشنایی به عقود اسلامی سامانه جامع بانکی یکپارچه‌ای را بر اساس عقود اسلامی و بانکداری اسلامی طراحی کنند. ما همچنین باید بدانیم هر چه زمان می‌گذرد با توجه به رشد سریع پیشرفت فناوری اطلاعات در این باره سریع‌تر اقدام کنیم.

به عبارت دیگر ما باید به دنبال ایجاد یک سامانه بانکی بدون ربای ایرانی باشیم، چون سیستم بانکی ایرانی – اسلامی الگویی منحصر به فرد است و با الگوهای اقتصاد لیبرالی که تکلیفشان با خودشان رو شن است متفاوت است. اگر چنین سیستم یکپارچه‌ای وجود داشته باشد نه تنها در بانکداری اسلامی و استقرار اقتصاد اسلامی مؤثر است بلکه مسئولان نیز با استفاده از چنین سیستمی آمارهای واقعی قابل حصول بیشتری دارند که بر اساس آن می‌توانند برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تری را ارائه کنند.
به عنوان مثال ما هم اکنون آمار دقیق و قابل اتکایی از نقدینگی نداریم و آمار اعلام شده بر اساس اطلاعات بانک‌ها و مؤسساتی اعلام شده به بانک مرکزی مرتبط( لینک) هستند. در حالی که ما تعاونی‌ها ی اعتبار زیاد‌ ‌ و حدود ۶ هزار صندوق قرض‌الحسنه داریم که اطلاعاتی درباره حجم نقدینگی آنها در اختیار بانک مرکزی نیست.