چک یکی از ابزارهای مهم به منظور تسویه معاملات خرد و کلان تلقی می‌شود و در دنیای امروز کاربرد زیادی پیدا کرده است. البته چند سالی است که برگشت خوردن چک های صادر شده به یکی از مشکلات اساسی در اقتصاد ایران تبدیل شده است. در همین راستا،‌ کارشناسان با اذعان به اینکه چک‌های بی‌محل بلای جان اقتصاد ایران شده‌اند، دلایل مختلفی همچون رکود اقتصادی، افزایش ریسک سرمایه‌گذاری، کمبود نقدینگی و کاهش وام‌دهی بانک‌ها به بخش تولید را برای بحرانی شدن این معضل در اقتصاد ایران نام می‌برند. به‌گفته آنها،‌ چک‌های برگشتی نه‌تنها سبب بی‌اعتبار شدن چک در بازار ایران می‌شود، بلکه موجبات بی‌اعتمادی مردم به شرایط اقتصادی را به‌دنبال دارد. پیش‌تر، معاون سابق نظارتی بانک مرکزی درباره علت انباشت چک برگشتی، گفته بود: «رکود حاکم در اقتصاد باعث شده تا مشکلاتی مانند چک برگشتی بیشتر جلوه کند.» حمید تهرانفر افزوده بود: «برخی بیان می‌کنند که مشکل از نظام بانکی است و مقررات رعایت نمی‌شود در حالی که اگر بخواهیم‌درصد رعایت نکردن مقررات را برای چک‌های برگشتی در نظر بگیریم، زیر نیم‌درصد است.» همچنین محمد حسن‌نژاد، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در این باره، معتقد است که «چک‌ها به‌صورت زنجیروار در دست تولیدکنندگان می‌چرخد؛ درنهایت این امر به‌دلیل نبود بسترهای پرداختی، اقتصاد را با مشکلات متعددی مواجه می‌کند.» برای ساماندهی به چک‌های برگشتی در اقتصاد ایران، برنامه‌های مختلفی در پیش گرفته شده که از جمله آنها راه‌اندازی سامانه انتقال تصویر چک (چکاوک) و در ادامه راه‌اندازی سامانه یکپارچه سازی چک (صیاد) است که در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفت. به‌نظر می‌رسد با برنامه‌های اتخاذ شده، تعداد چک‌های برگشتی روند نزولی را طی می‌کند و براساس آخرین آمار تعداد چک‌های برگشتی در آخرین ماه سال گذشته 1/3‌درصد کاهش یافت.

تعداد چک‌های برگشتی آب رفت

بالغ بـر 4/1‌میلیون فقره چک در اسفند٩6 در کشـور به ارزش حدود ١٨5‌هزار‌میلیارد ریال، برگشت داده شد که نسبت به ماه قبل، از نظر تعداد 1/3‌درصد کاهش و از نظر مبلغ 7/23درصد افزایش نشان می‌دهد. به گزارش مهر، بیش از ١0‌میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر ٨٧6‌هزار‌میلیارد ریال در اسفند ١٣٩6، در کل کشور مبادله شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب 4/4‌درصد و ۲۰‌درصد افزایش نشان می‌دهد. در ماه مورد گزارش در استان تهران بالغ بر 7/3‌میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر 560‌هزار‌میلیارد ریال مبادله شد. 4/54‌درصد از تعداد چک‌های مبادله‌ای کل کشور در اسفند ١٣٩6، در سه استان تهران، اصفهان و خراسان رضوی مبادله شده است که به ترتیب با 9/36 درصد، 6/9‌درصد و 9/7‌درصد بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند. همچنین ۷۳‌درصد از ارزش چک‌های فوق در سه استان تهران (9/63 درصد)، اصفهان (6/4 درصد) و خراسان رضوی (5/4 درصد) مبادله شده است که بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند. در اسفند ١٣٩6، درکل کشور بالغ بر 6/8میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر 6٩١‌هزار‌میلیارد ریال وصول شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعـداد و مبلغ به ترتیب 7/5درصد و ۱۹‌درصد افزایش نشان می‌دهد. در ماه مورد گزارش، درکل کشور 1/86‌درصد از کل تعـداد چک‌های مبادله‌ای و 9/78‌درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای وصول شد. همچنین در اسفند ١٣٩6، در استان تهران بالغ بر 2/3‌میلیون فقره چک به ارزشی حدود 44٣‌هزار‌میلیارد ریال وصول شد. در ماه مورد گزارش در استان تهران از نظر تعداد 1/87‌درصد و از نظر ارزش ۷۹‌درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای وصول شده است. در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت تعداد چک‌های وصولی به کل چک‌های مبادله‌ای در استان، به ترتیب به استان‌های گیلان (8/88 درصد)، یـزد (5/88 درصـد) و البرز (۸۸ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های کهگیلویه و بویراحمـد (3/77 درصـد)، کردستان (8/77 درصد) و خراسان شمالی (3/80 درصد) پایین‌ترین نسبت تعـداد چک‌های وصولی به کل چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند. در ماه مورد گزارش، در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت ارزش چک‌های وصولی به کل ارزش چک‌های مبادله‌ای در استان به‌ ترتیب به استان‌های البرز (3/86 درصد)، خوزستان و گیلان هر یک (7/85 درصد) و زنجان (5/83 درصد) اختصاص یافته اسـت و استان‌های هرمزگان (4/36 درصد)، ایلام (3/57 درصد) و گلستان (2/71 درصد) کمترین نسبت ارزش چک‌های وصولی به کل ارزش چک‌های مبادله شـده در استان را به خود اختصاص داده‌اند. از سویی، در اسفند ١٣٩6، درکل کشـور بالغ بـر 4/1‌میلیون فقره چک به ارزشی حدود ١٨5 هزارمیلیارد ریال برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد 1/3‌درصد کاهش و از نظر مبلغ 7/23‌درصد افزایش نشان می‌دهد. در ماه مورد گزارش، در استان تهران بالغ بر 4٧٩‌هزار فقره چک به ارزشی حدود ١١٨‌هزار‌میلیارد ریال برگشت داده شد. در ماه مورد گزارش، در کل کشـور 9/13‌درصد از کل تعـداد چک‌های مبادله‌ای و 1/21‌درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای برگشت داده شده است. در استان تهـران 9/12‌درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌ای و ۲۱‌درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای برگشت داده شده است. در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های مبادله شده در استان به ترتیب به استان‌های هرمزگان (6/63 درصد)، ایلام (7/42 درصد) و گلستان (8/28 درصد) اختصاص یافته و استان‌های البرز (7/13درصد)، خوزستان و گیلان هر یک (3/14 درصد) و زنجان (5/16 درصـد) کمترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.