پس از یکسال و نیم از روی کار آمدن «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا و کارشکنی‌های مداوم وی علیه برجام، سرانجام دو هفته پیش این کشور از توافق هسته‌ای خارج شد. اینک دیگر اعضای توافق ماموریت حفظ برجام را عهده دارند؛ ماموریتی که در ماه‌های آتی و از زمان سرگیری تحریم‌های آمریکا دشوارتر می‌نماید.

بنابراین امروز جمعه چهارم خردادماه دوازدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور نمایندگان ایران و پنج کشور طرف توافق به همراه نماینده عالی اتحادیه اروپا در وین پایتخت اتریش برگزار می‌شود؛ نشستی که در آن برای اولین بار نه نماینده‌ای از آمریکا حضور خواهد داشت و نه کارشکنی از جانب این کشور در جریان جلسه صورت خواهد گرفت.

کمیسیون مشترک برجام از جمله سازوکارهای حل وفصل اختلافات احتمالی است که هنگام مذاکرات 22 ماهه هسته‌ای از سوی دو طرف اندیشیده و در فضای پسابرجام وارد مرحله عملیاتی شد. پیوست چهارم برجام به جزییات این سازوکار پرداخته و در آن آمده است که کمیسیون مشترک هر سه ماه یک ‌بار و یا در هر زمان به درخواست یک عضو برجام تشکیل جلسه خواهد داد.

ضمن این که در صورت خواست فوری یک عضو برجام در اسرع وقت این کمیسیون تشکیل جلسه می‌دهد؛ جلسه‌ای که مباحث مطرح شده در آن محرمانه خواهد بود مگر این که اعضا تصمیم به انتشار و انعکاس آنها بگیرند. از اواخر اسفندماه پارسال که یازدهمین جلسه کمیسیون مشترک به شمار می‌رفت تا کنون نشستی در این خصوص برگزار نشده و خروج آمریکا از برجام در روزهای گذشته باعث درخواست ایران از اعضای برجام برای تشکیل جلسه شد.

آنچه مسلم است در جریان نشست امروز، بیش از هر موضوعی به ابعاد و تبعات خروج آمریکا از برجام و راه های مقابله با تهدیداتی ارتباط می‌یابد که کاخ سفید علیه تهران به عنوان یک طرف اصلی توافق در پیش گرفته است. کشورهای اروپایی خود بر این نکته واقف‌اند که از این به بعد بار مسئولیت اقدامات ضد برجامی آمریکا برعهده آنان است و باید در قبال ادامه پایبندی ایران به اجرای برجام، تعهدات و تضمین‌های کافی را بدهند.

البته صحبت هایی نیز در مورد احتمال ارائه بسته پیشنهادی اروپا در کمیسیون مشترک مطرح شده است. در همین ارتباط «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه در آستانه برگزاری نشست اظهار کرد که این کمیسیون برای بررسی اینکه چگونه اعضای باقیمانده برجام می‌توانند تعهدات برجامی را اجرا کند شکل می‌گیرد؛ ما صرفا حول برجام حرف می‌زنیم؛ نه خواسته‌ای بالاتر از برجام داریم نه حرفی بیرون از برجام در این جلسات زده خواهد شد‌.

دیپلمات های ایران از جمله وزیر امور خارجه هوشیارند تا مبادا طرف مقابل درصدد پیوند مسائل اختلافی دیگر با برجام برآید. چرا که در این صورت مسائل جدیدی بر مساله اصلی بار خواهد شد و گشودن این گره به سادگی میسر نیست.

البته اروپایی ها هم به این موضوع آگاهی دارند و یکی از مهمترین اختلافات آنان با ترامپ به همین مساله بر می گشت که اعتقادی به پیوند دادن فعالیت های موشکی، تحولات منطقه ای، حقوق بشر و ... به برجام نداشتند. درک همین موضوع نیز سبب دستیابی دو طرف به برجام و حل وفصل اختلافات هسته ای پس از یک دهه شد.

اینک نه تنها آلمان، فرانسه و انگلیس به عنوان تروئیکای اتحادیه اروپا از اراده ای جدی برای حفظ و ادامه برجام برخوردارند بلکه چین و روسیه نیز از سیاست های ترامپ در این زمینه روی گردانند. آنها با حفظ برجام منهای آمریکا این پیام را به کاخ سفید ارسال می کنند که سلیقه سیاسی رئیس جمهوری تازه کار این کشور نمی تواند خواست و اراده دیگر اعضای توافق معتبری همچون برجام را نادیده بگیرد.

به همین دلیل سفرهای دیپلماتیک متعددی بین اعضای توافق در دو هفته گذشته انجام گرفته که از اراده آنها برای نجات برجام حکایت دارد؛ موضوعی که در مواضع سران هر یک از پنج کشور اروپایی و آسیایی هم مشهود است. آنان مادامی که ایران به تعهدات برجامی خود عمل می کند، وعده پایبندی به تعهدات خود را تکرار می کنند؛ وعده های حمایت از برجام که انتظار می رود در نشست امروز از جنبه سیاسی وارد فاز اجرایی شود.