ایران پیش از آغاز نشست صدوهفتادوچهارم این سازمان، پیشنهاد داده بود تا پایبندی صددرصدی اعضا به توافق همکاری اوپک و غیراوپک برای حفظ تعادل در بازار استمرار داشته باشد که در نهایت باز هم دیپلماسی نفتی ایران به بار نشست و اعضا با این پیشنهاد موافقت کردند. این به آن معناست که تولید حدود یک میلیون بشکه در روز بیش از سهمیه‌بندی‌های قبلی ادامه یابد. پیش‌تر بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، اعلام کرده بود که با هرگونه افزایش تولید نفت اوپک مخالف است؛ زیرا بازار با بی‌تعادلی مواجه نیست. این همه در حالی است که پیش از برگزاری این دوره نشست اوپک، ترامپ در تلاش بود با مذاکراتی پشت پرده با عربستان، توافق‌نکردن برای افزایش تولید و برهم‌خوردن توافق همه‌جانبه بین اوپک و غیراوپک را بر گردن ایران بیندازد و به تعبیری طوری وانمود کند که ایران زیر میز زده است. با‌این‌حال هوشمندی تیم مذاکره‌کننده سبب شد تا هم منافع ایران حفظ شود و هم در کنار آن، توطئه آمریکا خنثی شود.

واکنش بازار نفت به نتیجه اوپک

در بازار نفت در واکنشی سریع به تصمیم تازه اوپک برای تثبیت سطح تولید، قیمت نفت در بازارهای جهانی سه درصد افزایش یافت. بنچ‌‌مارک بین‌المللی نفت خام، برنت، ۲.۱۹ دلار یا سه درصد جهش کرد و به هر بشکه ۷۵.۲۴ دلار رسید. این شاخص نفتی قبلا در ساعت ۱۸:۰۵ به وقت تهران در ۷۵ دلار قرار داشت. قیمت نفت سبک آمریکا 1.8 دلار در هر بشکه جهش کرد و به ۶۷.۳۴ دلار رسید. این در حالی است که در پی نگرانی‌ها از به‌توافق‌نرسیدن بین اعضا، روز قبل از نشست، قیمت نفت بیش از دو درصد سقوط کرده بود.

نتایج این توافق چیست؟

بنا بر نتایج حاصل از نشست، توافق همکاری کشورهای عضو و غیرعضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) برای کاهش در مجموع روزانه یک‌میلیون‌و ۸۰۰ هزار بشکه‌ای (یک‌میلیون‌و ۲۰۰ هزار بشکه اوپک و ۶۰۰ هزار بشکه کشورهای غیرعضو اوپک) همچنان معتبر خواهد بود. همچنین اعضای اوپک و غیر‌اوپک در ماه‌های گذشته یک میلیون بیشتر از میزان تعهد خود کاهش عرضه در بازار داشته‌‌اند و این به آن معناست که به جای یک‌میلیون‌و ۸۰۰ هزار بشکه در روز، دو‌میلیون‌و ۸۰۰ هزار بشکه کاهش عرضه صورت گرفته است؛ به‌گونه‌ای که اکنون میزان تعهد و پایبندی آنها حدود ۱۵۰ درصد است. حالا بنابر تصمیم نشست ۱۷۴ اعضای اوپک، آن دسته از اعضا که در توافق حضور داشته (به غیر از نیجریه، لیبی و ایران) و بیش از میزان تعهد خود کاهش تولید داده‌اند، براساس سهم تعیین‌شده خود تولید خواهند کرد؛ به‌گونه‌ای که در این شرایط میزان پایبندی مجموع اعضای اوپک کاهش می‌یابد و به رقم صد درصد می‌رسد که در صورت عملی‌شدن این تصمیم، در عمل روزانه یک میلیون بشکه نفت بیشتر وارد بازارهای جهانی خواهد شد که این به معنای افزایش تولید نیست و تنها به منزله پایبندی صد درصدی به توافق همکاری اوپک و غیراوپک است. در‌این‌حال ممکن است امکان روانه‌شدن همه این یک میلیون بشکه به بازار وجود نداشته باشد و میزان کمتری وارد بازار شود.

افزون‌بر‌این اگر یکی از اعضای حاضر در این توافق کاهش تولید درخور‌توجهی داشته باشد، برای جبران این کاهش تولید با آن کشور مذاکره و در صورت توافق طرف‌ها، جبران این کاستی انجام می‌شود. پیش‌تر بسیاری از رسانه‌ها، از همسو‌نبودن اعضا در نشست خبر داده بودند؛ اما روز گذشته با پیشنهاد ایران، دوباره دستیابی به اجماع ممکن شد.

زنگنه: همان شد که از اول گفتم

وزیر نفت پس از پایان نشست اوپک در جمع خبرنگاران گفت: تصمیم اوپک همان حرفی بود که روز اول بر آن تأکید داشتم؛ یعنی حفظ توافق قبلی اوپک. زنگنه افزود: همان‌طور که قبلا تأکید کرده بودم، توافق اوپک که در نوامبر ۲۰۱۶ حاصل شده بود، حفظ شد و معتبر است. فقط تصمیم گرفتیم تعهد بیش از صد درصدی از بازار حذف شود و میزان پایبندی اعضا به توافق به صد درصد کاهش یابد. برخی اعضا که کمتر از سهمیه تولید کرده‌اند، می‌توانند تولید بیشتری داشته باشند. باید دید این تصمیم در عمل چگونه اجرا خواهد شد.

او از اعلام اعداد خودداری کرد و گفت: رقم نمی‌گویم؛ چون فکر می‌کنم تنها تعداد کمی از اعضای اوپک می‌توانند بیشتر تولید کنند؛ اما درباره پایبندی صد درصدی توافق کردیم. وزیر نفت اتخاذ این تصمیم را حاصل توافق و حسن نیت اعضا دانست و گفت: فکر می‌کنم این تصمیم اوپک مقبول و معقول است. این توافق از جولای اجرائی خواهد شد.

خواستم در تاریخ ثبت شود

زنگنه اظهار کرد: همان‌طور که پیش‌بینی می‌کردم، برخی اعضا نمی‌خواستند حرفی علیه آمریکا یا درباره سیاست‌زدایی از بازار نفت بزنند. من این را می‌دانستم و یادآور شدم که این اتفاق ممکن است برای هریک از اعضا بیفتد. می‌دانستم همه از این حرف استقبال نمی‌کنند؛ اما خواستم ثبت شود.

زنگنه، جلسه را ترک کرد

این اخبار در حالی منعکس شده بود که یک روز قبل از برگزاری نشست صد‌و‌هفتاد‌و‌چهارم اوپک، زنگنه به نشانه اعتراض جلسه مشترک نظارت بر بازار اوپک و غیراوپک را ترک کرده بود. البته باید در نظر گرفت که ایران به‌عنوان ناظر در این جلسه حضور یافته بود. با رفتن زنگنه از نشست، نگرانی‌ها برای توافق‌نکردن افزایش یافته بود.

ناامیدی ایران از روسیه

بهروز نعمتی، یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی که در این سفر، تیم دیپلماسی انرژی ایران را همراهی کرده بود، در توییت‌هایی جداگانه با انتقاد از موضع روسیه نوشته بود: «... متأسفانه روس‌ها مثل همیشه در زمان‌های حساس جا خالی ‌دادند... روسیه نمی‌تواند شریک استراتژیکی برای ما باشد، آزموده را آزمودن خطاست... تقریبا می‌توان گفت: روس‌ها همیشه به ما رکب زده‌اند؛ باز هم گلی به جمال ونزوئلا». با این وجود از دید کارشناسان این اظهارنظرها نمی‌تواند چندان منطقی باشد؛ زیرا نباید نادیده گرفت که هر یک از اعضای سازمان اوپک و اوپک بزرگ (اوپک و غیراوپک) برای منافع ملی خود تلاش می‌کنند و لزوما همکاری‌نکردن روسیه در این نشست به معنای این نیست که این کشور پشت ایران را خالی کرده است. با‌این‌حال، ناامیدی ایران از تصمیم روسیه برای افزایش تولید به‌خوبی در سخنان بیژن زنگنه هویداست. زنگنه پس از اتمام نشست در جمع خبرنگاران باز هم تأکید کرد که اوپک برای ما مهم است و اینکه غیراوپک چه تصمیمی خواهد گرفت، برای ایران اهمیتی ندارد. این گفته را می‌توان این‌گونه تحلیل کرد که ایران می‌داند روسیه از افزایش تولید همان‌گونه که از ماه‌های پیش آغاز کرده کوتاه نخواهد آمد؛ بنابراین از همان ابتدا نیز وزیر نفت ایران اعلام کرده بود پس از نشست اوپک در روز جمعه به کشور بازخواهد گشت و برای شرکت در جلسه مشترک اوپک و غیراوپک در روز شنبه (امروز) در وین نخواهد ماند.

بازی تیم مذاکره‌کننده جواب داد

نرسی قربان، کارشناس ارشد نفتی درباره نتیجه این نشست و شیوه مذاکره تیم مذاکره‌کننده ایرانی می‌گوید: عربستان سعودی و چند کشور همسو با این کشور در کنار آمریکا تلاش می‌کردند تا توافق اوپک و غیراوپک را کم‌رنگ کنند و این عدم توافق را گردن ایران بیندازند و بازار ایران را به‌واسطه تحریم‌ها، تصرف کنند. قربان با بیان اینکه تیم مذاکره‌کننده ایران با توافقی که حاصل کرد، هم جلوی این تلاش‌ها را گرفت و هم اجماع اوپک و غیراوپک را حفظ کرد، ادامه می‌دهد: ایران با افزایش تولید یک میلیون بشکه که با حفظ منافع ایران به توافق رسیده، تأثیر عمده‌ای در بازار نگذاشت. به‌طوری‌که پس از نشست، بازارهای نفت برنت، بیش از یک درصد افزایش قیمت را به خود دیده است.

به گفته او، این یک بازی برد-برد بود. خیلی مهم بود که اجماع اوپک به هم نخورد و بر گردن ایران نیفتد. بنابراین می‌توان گفت بازی تیم مذاکره‌کننده جواب داد. او با اشاره به اینکه سخنان آقای زنگنه درباره غیراوپک با لیدری روسیه، نشان از چه داشت، می‌گوید: بازی روسیه که خود نیز با تحریم روبه‌روست و مسائل مالی عمده‌ای دارد و با افزایش قیمت نفت قابل جبران است، نشان از توافق‌های پشت پرده با دیگران دارد.

توافق، دور از انتظار نبود

ایمان ناصری، مدیرکل خاورمیانه مؤسسه مشاوران بازار نفت و گاز FGE نیز در گفت‌وگو با «شرق» با بیان اینکه این توافق دور از انتظارات نبود، می‌گوید: تقریبا همه توقع این تصمیم را به دلیل همه اظهارنظرهایی که کمیته فنی اوپک اعلام کرده بود، داشتند. به گفته او، براساس نتایجی که از مطالعات بازار انجام شده بود، انتظار افزایش 500 هزار بشکه را داشتیم. اکنون برخلاف اضافه‌تولید یک‌میلیون‌بشکه‌ای که اعلام شده، تولید واقع‌گرایانه حدود 500 تا 600 هزار بشکه در روز است و احتمالا بیش از آن عملیاتی نخواهد شد که آن هم در نیمه دوم سال جاری عملیاتی خواهد شد.

2 خبر نفتی

1. پاتریک پویانه، مدیر ارشد اجرائی توتال، غول نفتی فرانسه که به‌دنبال اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران، هنوز برای همیشه از ایران خارج نشده است، در مصاحبه با سی‌ان‌بی‌سی، چشم‌انداز ناامیدکننده‌ای برای شرکتش در ایران ترسیم کرد. او گفت: اداره یک شرکت بین‌المللی بدون دسترسی به تأمین مالی آمریکا یا سهامداری آمریکا، غیرممکن و این واقعیت جهان است که ما حق معامله با ایران را نداریم.

2. تاکاشی تسوکیوکا، رئیس شرکت نفت ژاپن هم در کنفرانسی خبری گفت: درصورتی‌که دولت معافیت از تحریم‌های آمریکا را برای خریداران نفت ژاپنی تضمین نکند، مجبور به توقف خرید نفت از ایران هستیم.  رئیس شرکت نفت ژاپن (پی‌ای‌جی) اعلام کرد: پالایشگاه‌های ژاپنی درصورتی‌که دولت دریافت معافیت از تحریم‌های آمریکا را برای ادامه واردات نفت از ایران تضمین نکند، بارگیری نفت خام ایران را از اول ماه اکتبر متوقف خواهند کرد. این در حالی است که دیروز منابع آگاه به بلومبرگ گفتند آمریکا از ژاپن خواسته تا واردات نفت ایران را به‌طور کامل متوقف کند اما هنوز هیچ تصمیمی گرفته نشده و گفت‌وگوها ادامه دارد.