بسیاری از مخالفان برجام در توییتر بار دیگر فاتحه‌ای برای این توافق هسته‌ای خواندند و ادامه مذاکرات با مقامات اروپایی را بی‌فایده دانستند. در مقابل موافقان این توافق همچنان امیدوار به نتیجه مذاکرات و فرار از بن‌بست در برجام هستند.

بقای برجام در گرو بسته اروپایی‌ها؟

اگرچه در نشست روز جمعه وزرای خارجه کشورهای ۱+۴ و ایران، توافقاتی در جهت ادامه مذاکرات صورت گرفت، اما پیش از آن رئیس‌جمهور کشورمان در تماس تلفنی با سران دو کشور آلمان و فرانسه از بسته پیشنهادی ابراز ناخوشنودی کرده بود. روحانی درتماس تلفنی با آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان، خروج یکجانبه آمریکا از برجام را فرصت محدودی برای اروپا دانست تا مواضع خود درباره نحوه ادامه برجام را روشن و صریح اعلام کنند اما به گفته او در این مدت مشکلات اقتصادی، بانکی و نفتی برای ایران ایجاد شده و شرکت‌های خارجی فعال در ایران برای ادامه فعالیت با تردید مواجه شدند. روحانی بسته پیشنهادی سه کشور اروپایی را برای ایفای تعهدات آنها در قالب برجام، مایوس‌کننده عنوان کرد و آن را یک سری تعهدات کلی در حد بیانیه‌های سابق اتحادیه اروپا ارزیابی کرد که انتظارات ایران را برآورده نکرده است. رئیس‌جمهور همچنین در تماسی تلفنی با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه گفت که تلاش‌های این کشور برای حفظ برجام مثبت بوده ولی بسته پیشنهادی اروپا در برگیرنده تمام خواسته‌های ما نیست. در همین حال پس از پایان جلسه کمیسیون مشترک برجام، ظریف گفت که بسته پیشنهادی اروپایی‌ها «کافی و دقیق نبود»، اما در بیانیه کمیسیون برجام، «برخی نقاط اجرایی» و «تعهد سیاسی و حقوقی» کشور‌های عضو برجام برای اجرای تعهدات جدید گنجانده شد. رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان همچنین تاکید کرد که اروپا آماده حمایت از شرکت‌ها و هموارکردن مسیر تبادلات بانکی است و این پیام مهمی برای جامعه اقتصادی است که با اطمینان به آینده کار کنند. انتشار سخنان ظریف پس از مذاکرات روز جمعه موجی از واکنش‌ها نسبت به بسته پیشنهادی اروپا ایجاد کرد. از طرفی مخالفان برجام که اغلب در میان اصولگران هستند، اعتماد به اروپا را ساده‌لوحانه دانستند. مهدی محمدی روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی اصولگرا در توییتی درباره مذاکرات با اروپا نوشت «با فرض اینکه به قول آقای ظریف بسته اروپا عملیاتی است، اگر این بسته هرچه زودتر کارآمدی خود را در خنثی کردن تحریم‌ها نشان ندهد و کار تا پاییز به درازا بکشد، عملا یعنی اروپا ایران را در برجام نگه داشته تا تحریم‌های آمریکا اثر کند.» کاربر دیگری راهبرد حسن روحانی در تداوم برجام و مذاکرات مجدد با اروپا را نسخه به روزِ همان استراتژی ساده‌لوحانه ابوالحسن بنی‌صدر در جنگ دانست که به ادعای این کاربر فضای مجازی می‌گفت: «زمین بدهیم و زمان بگیریم!» کاربر دیگری هم نوشت که «هم ایران هم اروپا می‌دانند برجام بدون آمریکا رو به مرگ است؛ از ابتدا مذاکرات هسته‌ای و پیکربندی برجام تنها واسطه‌ای بود برای رسیدن ایران و آمریکا به توافق. برای همین هم هر گاه مذاکرات به پیچ می‌رسید، تنها گفت‌وگوی کری-ظریف چاره‌کار بود؛ انتظار شق‌القمر کردن اروپا رویاپردازی است.» برخی دیگر از کاربران هم خواستار انتشار جزئیات این بسته پیشنهادی بودند که در این میان واکنش‌ها نسبت به محرمانه بودن این بسته بسیار زیاد بود. از طرفی موافقان ادامه مذاکرات درباره برجام که بیشتر از طیف اصلاح‌طلبان هستند، نسبت به آینده برجام خوشبین هستند و مذاکرات ایران و اروپا را دلگرم‌کننده می‌دانند. برخی سایت‌ها و کانال‌های خبری متمایل به اطلاح‌طلبان و موافقان دولت هم در واکنش به بسته پیشنهادی نوشتند که اروپا و ایران به تداوم برجام و حفظ مذاکرات نیاز دارند و باید انتظاراتشان را از همدیگر منطقی و معقول کنند. برخی کارشناسان هم با توجه به مذاکرات روز جمعه نوشتند که کفه بقای برجام سنگین تر شده است. در همین حال بازار سکه هم به بسته پیشنهادی اروپا به ایران واکنش مثبت نشان داد و روز شنبه ۱۵۰ هزار تومان از حباب سکه کاسته شد. اینها همه در شرایطی است که مدیر سیاست‌گذاری وزارت خارجه آمریکا هفته گذشته اعلام کرد که دور جدید تحریم‌های شدید علیه ایران از ۱۳ مرداد و بخش بعدی آن از ۱۳ آبان اجرا می‌شود و تلاش خواهد شد که صادرات نفت ایران به صفر برسد. ظریف پیش از این گفته بود که «اگر اروپایی‌ها نتوانند درخصوص تعهداتشان درست اقدام کنند ما اقدام می‌کنیم؛ این تهدید نیست این واقعیتی است که در برجام هم بر آن تاکید شده است.» با این حال ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه هم با بیان اینکه بعید است بسته اقتصادی اروپا برای حفظ برجام تا پیش از نوامبر آماده شود، از ایران خواست از تهدید به زیر پاگذاشتن تعهدات برجامی‌اش دست بردارد. وی افزود: ما تلاش می‌کنیم که این کار را پیش از وضع مجدد تحریم‌ها در ابتدای ماه اوت (مرداد) و تحریم‌های دیگر در ماه نوامبر (آبان) انجام دهیم. تا آغاز ماه اوت فرصت کمی داریم؛ اما تلاشمان این است که تا پیش از نوامبر به نتیجه برسیم. در همین رابطه معاون اول رئیس جمهور کشور گفت: برداشت ما این است که کشورهای باقی‌مانده در برجام مصمم هستند که نظرات ایران تامین شود و اگر منافع ایران بر طبق برجام تامین شود به مذاکرات ادامه خواهیم داد.