بنابر آمار اعلامی، در بخش خودروهای سنگین و نیمه‌سنگین باری (شامل کامیون و کامیونت و کشنده)، تجاری‌سازان کشور توانسته‌اند در مجموع سه هزار و ۸۴۸ دستگاه انواع محصول را طی بهار امسال به تولید برسانند. با این حساب، تولید این محصولات در مقایسه با سه ماه نخست سال گذشته، ۲۷ درصد افزایش داشته است. در بخش خودروهای تجاری مسافری شامل اتوبوس و مینی‌بوس و میدل‌باس  نیز افزایش تیراژ نصیب تجاری‌سازان شده است. طبق آمار اعلامی، در مجموع تنها ۷۱۷ دستگاه از این مدل محصولات در بهار امسال به تولید رسیده که در مقایسه با بهار سال گذشته از افزایش 35/3 درصدی تیراژ آنها حکایت دارد.

افت‌و‌خیز تولید خودروهای تجاری در بهار امسال در شرایطی است که طبق برنامه دولت، قرار است ۲۰۲ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو فرسوده سنگین تا سال ۱۴۰۰ از رده خارج و محصولاتی نو جایگزین آنها شود. از آنجا که خودروهای فرسوده سنگین نقش بسیار زیادی در آلودگی هوا و همچنین بالا رفتن سرانه مصرف سوخت در کشور دارند، دولت سال گذشته تصمیم گرفت با تعریف یک ابرپروژه، ظرف سه سال بیش از ۲۰۲ هزار دستگاه خودرو فرسوده سنگین را اسقاط و جایگزین کند. اگرچه دولت برای اجرایی کردن این پروژه حساب ویژه‌ای روی واردات و مشارکت با شرکت‌های خارجی باز کرده است، با این حال بار اصلی این ابرپروژه بر دوش تجاری‌سازان داخلی است. اتفاقا حالا که آمریکا از برجام خارج شده و تحریم‌های مرتبط با صنعت خودرو نیز از سه هفته دیگر دوباره فعال خواهند شد، نقش شرکت‌های داخلی در اجرای پروژه بزرگ دولت، پررنگ‌تر از قبل شده است.

در چنین شرایطی، هرچند تیراژ سه ماه نخست امسال خودروهای سنگین باری، افزایشی بوده، با این حال روند کلی تولید تجاری‌سازان نشان می‌دهد آنها آمادگی لازم را برای اجرای ابرپروژه دولت ندارند. با توجه به آنکه دولت می‌خواهد ۲۰۲ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو فرسوده را ظرف سه سال اسقاط و جایگزین کند، باید سالی ۶۷ هزار و ۵۰۰ دستگاه از این محصولات در کشور تولید یا از طریق واردات تامین شود. در حال حاضر که واردات ممنوع شده و دولت سیاست انقباض ارزی را در پیش گرفته و تحریم‌ها نیز به‌زودی برمی‌گردند، این تولیدکنندگان داخلی هستند که باید پروژه اسقاط را پیش ببرند؛ بنابراین تولید سالی ۶۷ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو سنگین بر ذمه آنها است. این در شرایطی است که با توجه به روند فعلی تولید و با وجود افزایشی بودن آن، بسیار بعید به‌نظر می‌رسد تجاری‌سازان بتوانند تیراژ خود را به عدد موردنیاز برسانند، چه‌ آنکه با مشکلات شدید مالی و البته گرفتاری‌های تحریم مواجه هستند.

جزئیات تولید خودروهای تجاری

طبق آمار اعلامی از سوی وزارت صنعت اما پر تیراژترین تجاری‌ساز داخلی طی سه ماه نخست امسال، سایپادیزل بوده که توانسته یک هزار و ۲۷۱ دستگاه انواع این محصولات را به تولید برساند. بر این اساس، سایپادیزل نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۹۶ درصد افزایش تیراژ را تجربه کرده است. رقیب اصلی این شرکت اما گروه بهمن است که توانسته تیراژی یک هزار و ۲۴۳ دستگاهی را در بهار امسال به ثبت برساند. طبق آمار، گروه بهمن در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال گذشته 8/7 درصد افزایش تولید داشته است. این گروه خودروسازی، در بخش تجاری دارای دو زیرمجموعه شامل سیباموتور و بهمن دیزل است که اولی ۳۳۴ دستگاه تیراژ داشته و حدود ۲۲ درصد افزایش تولید را تجربه کرده و دومی نیز به‌واسطه تولید ۹۰۹ دستگاهی‌اش، 4/5 درصد تیراژ خود را بالا برده است. اما سری هم به دیگر تجاری‌ساز بزرگ داخلی یعنی ایران‌خودرودیزل بزنیم، شرکتی که بسیار کمتر از ظرفیت اسمی خود تیراژ دارد، با این حال توانسته تولید سه ماهه امسال را نسبت به بهار سال گذشته افزایش دهد. طبق آمار، در مجموع ۳۳۷ دستگاه انواع خودروهای سنگین در ایران‌خودرودیزل به تولید رسیده، حال آنکه این شرکت در بهار سال گذشته تنها ۱۰ دستگاه تیراژ داشته است.

خودروسازی کشور اما چند شرکت تجاری‌ساز کم تیراژ را نیز به خود می‌بیند که در این بین، ماموت و سروش دیزل و تیراژدیزل و کاریزان‌خودرو با کاهش تولید در سه ماهه امسال و نسبت به بهار سال گذشته مواجه و زامیاد و و آریادیزل افزایش تیراژ داشته‌اند. همچنین رخش خودرودیزل نیز عملا تعطیل شده به حساب می‌آید، چه آنکه در بهار امسال حتی یک دستگاه نیز تولید نداشته است. نگاهی هم اما به اوضاع تولید اتوبوس و مینی‌بوس و میدل‌باس در بهار امسال بیندازیم. طبق آمار، در مجموع تنها ۷۱۷ دستگاه از این مدل محصولات در سه ماه ابتدایی امسال به تولید رسیده که از افزایش 35/3 درصدی تیراژ نسبت به بهار سال گذشته حکایت دارد. البته در حالت تفکیکی، تولید مینی‌بوس و میدل‌باس 131/3 درصد رشد داشته و اتوبوس‌ها با کاهش تولید 28/2 درصدی مواجه شده‌اند.

در بین شرکت‌های تولیدکننده، ایران‌خودرودیزل در بخش مینی‌بوس و میدل‌باس تنها ۴۱ دستگاه تیراژ داشته و این در حالی است که بهار سال گذشته شش دستگاه از این محصولات را به تولید رسانده بود. این شرکت همچنین طی سه ماه نخست امسال اتوبوس تولید نکرده است. گروه بهمن نیز با توجه به تیراژ ۹۷ دستگاهی‌اش در بخش مینی‌بوس و میدل‌باس، بیش از ۱۷ درصد کاهش تولید داشته است. از سوی دیگر عقاب افشان نیز به عنوان یکی از تولیدکنندگان اصلی اتوبوس در کشور، تیراژی ۲۱۴ دستگاهی را از خود به جا گذاشته است. با این حساب، عقاب افشان نسبت به مدت مشابه سال گذشته، حدود ۹ درصد کاهش تولید داشته است. طبق آمار اما شرکت‌هایی مانند پیشرودیزل آسیا و سروش دیزل و آکیادویچ با افزایش تولید طی بهار امسال مواجه و یاوران خودرو شرق و گروه بهمن نیز کاهش تولید در بازه زمانی موردنظر داشته‌اند.