بازار ثانویه ارزی با هدف شفاف سازی و تعادل عرضه و تقاضا ارز از نوزدهم تیرماه شروع به فعالیت کرده است و بر اساس دو سامانه نیما و سماصا امکان انتقال ارز و امتیاز واردات در قبال صادرات وجود دارد اما این بازار به تعابیر مختلف با شکست و ضعف‌هایی روبرو بوده است حتی بسیاری از کارشناسان اقتصادی بر این باورند که تنها دست آورد این بازار کاهش قیمت اندک و محدود ارز بوده البته بطور موقت و پس از مدتی دوباره با افزایش قیمت و حتی ورود نرخ ارز به کانال‌های جدید بوده‌ایم و این دقیقا تناقض هدف بازار ثانویه است زیرا نه تنها باعث کاهش قیمت نشد بلکه بعد از فعال شدن آن همچنان شاهد روند افزایش قیمت ارز بوده‌ایم در همین خصوص با کاوه تقوی کارشناس مسائل ارزی و بانکی گفتوگویی انجام شده است که در ادامه قابل مشاهده است.

با شروع به کار بازار ثانویه انتظار میرفت با کاهش قیمت و جو روانی خوبی روبرو شویم اما این چنین نشد و الان شاهد ورود دلار به کانال 9000 تومان هستیم؟

کاوه تقوی: ملاک شکست بازار ثانویه این است که 180 میلیون یورو در سمت عرضه ارز از جانب صادرکننده‌ها پیشنهاد شد اما از این تعداد فقط 65 میلیون یورو به معاملات قطعی رسید و تنها از سمت تقاضا واردات از محل گروه سوم تنها حدود سه و نیم یورو ارز فروش رفت شاید اینها ملاک شکست باشد اما این بازار در ابتدا دارای جو روانی خوبی بود و قیمت نرخ ارز در آن زمان تا حدود خوب و چشمگیری با کاهش روبرو شد اما موقت بود و دوباره با افزایش قیمت روبرو شدیم و به کانال‌های جدید نیز رسیدیم.

بسیاری از کارشناسان کاهش قیمت موقت نرخ ارز را بخاطر مسائل سیاسی تحلیل کردند و خبرهای خوش سیاسی آن زمان را دلیل آن میدانستند؟

کاوه تقوی: اما خبر خوشی خاصی آن زمان مطرح نشد و کمی بعد از جو روانی اولیه شروع فعالیت بازار ثانویه دوباره قیمت نرخ ارز علی الخصوص دلار با افزایش قیمت روبرو شد.

در حال حاضر از نظر شما شکل اصلی تقاضا به چه صورت است؟

کاوه تقوی: شکل اصلی تقاضا به اینصورت است که معمولا فرد وارد کننده واقعی خواهد بود و یا اینکه وارد کننده واقعی نیست و تنها برای خروج سرمایه تقاضا ارز دارد؛ از این دوحالت خارج نیست. اگر برای خروج سرمایه تقاضا دریافت ارز دارند که بازار ثانویه جهت این امر راه اندازی نشده است و  اگر تولید کننده واقعی باشند و قصد وارد کردن کالا داشته باشند آنقدر صبر میکنند تا امکان دریافت دلار با نرخ 4200 تومان برای آنها فراهم شود.

بازار ثانویه ارز در چه صورت اثر بخش خواهد بود؟

کاوه تقوی: وقتی این بازار به کارکرد مثبت و موثر دست خواهد یافت که یک چشم انداز روشن و دقیق برای آن مشخص کنیم و بدون چشم انداز روشن و دقیق شاهد موثر بودن آن نخواهیم بود. بطور مثال ورود پتروشیمی به این بخش از چشم انداز‌هایی خواهد بود که می‌تواند طبیعتا اثر بسیار شدی نیز داشته باشد و در پی آن باعث کاهش قیمت نرخ ارز شود. بهتر آن است که سیگنال دهیم و راه را مشخص کنیم.

آیا این احتمال وجود دارد بعد از تشکیل گسترده بازار ثانویه در شرایط تحریم و با افزایش تقاضا و کمبود عرضه به کانال‌های جدید وارد شویم؟ و یا به دلیل آنکه حفظ سرمایه بهترین حالت عقلانی در شرایط تحریم خواهد بود با افزایش نرخ ارز روبرو شویم؟

کاوه تقوی: در یک ماه گذشته تحریم جدیدی نداشتیم و اگر در شرایط فعلی به ثبات حدودی دست یابیم با شرایط بهتری روبرو خواهیم شد الان زمان رسیدن به آن ثبات حدودی خواهد بود و باید به دنبال تثبیت قیمت و نحوه عرضه و تقاضا باشیم.

استدلال شما برای تثبیت نرخ 6300 تومانی ارز چیست؟

کاوه تقوی: در طول تاریخ ایران همیشه نرخ نقدی ارز در تهران پایین‌تر از حواله خارج از تهران بوده است. یعنی بازار‌های تبدیل ریال در خارج از کشور در هرات، سلیمانیه، دبی و... شاهد نرخ ارز پایین‌تری از نرخ ارز در تهران بود ولی از بهمن پارسال این شرایط برعکس بود حواله ارزانتر از قیمت نقد ارز بود و با افزایش قیمت حواله قیمت نرخ نقد ارز نیز افزایش می‌یافت تا اینکه به نقطه‌ای رسیدیم که قیمت نقد ارز با افزایش روبرو بود اما قیمت حواله ثابت ماند و متاسفانه شاهد فاصله بین آن دو بودیم. در آن زمان بازار به این نتیجه رسیده بود که قیمت ارز 6300 تومان خواهد بود. در تمام این مدت منتظر یک نقطه طلایی بودیم و در دوره‌ای هم قرار داشتیم که بانک مرکزی امکان ورود نداشت؛ منتظر مشخص شدن نرخ ارز بودیم تا بتوانیم با تورم کنترل بیشتری بر آن داشته باشیم و قیمت را به تعدیل برسانیم بطور مثال در آن زمان اختلاف قیمت دلار در تهران و دبی به 450 تومن رسیده بود. استدلال ثبیت آن نرخ حتی کمی پایین‌تر زمانی مشخص و ملموس خواهد شد که، ارز قاچاق اعلام شد و تنها دو هفته بعد به مدت چند روز اعلام شد که واردات ارز آزاد خواهد بود و همین امر سبب کاهش قیمت چشمگیر ارز شد.

در نهایت چرا دوباره ارز گران شد و درکانال افزایش قیمت قرار گرفت؟

کاوه تقوی: به دلیل آنکه دوباره واردات ارز قاچاق اعلام شد و امکان آن نبود که اختلاف پتانسیل ایجاد شده بطور طبیعی از بین برود. و مسئله دیگری که باعث افزایش قیمت بود اعلام تک نرخی شدن ارز بود که مانع عرضه ارز شد.

چگونه می‌توانیم به ثبات و شرایط مناسب در نرخ ارز دست بیابیم؟

کاوه تقوی: بعد از 21 فروردین و عدم عرضه نمایان شد اگر قبول کنیم که مشکل عدم عرضه است و تمام سرمایه را به بازار تزریق کنیم به وضعیت با ثبات و شرایط مناسب و خوبی خواهیم رسید. اما اگر مسئله ای غیر از عدم عرضه رخ دهد بطور مثال با تحریم عجیبی از سوی آمریکا روبرو شویم در آن زمان اگر قصد آزاد کردن قیمت نرخ ارز را داشته باشیم دیر خواهد بود و  به دلیل عوامل روانی ایجاد شده این نرخ افزایش بیشتری پیدا خواهد کرد و در نتیجه باعث افزایش نرخ بازار ثانویه می‌شود و حتی پیش بینی‌ها بر نرخ 11 الی 12 هزارتومان است.

آیا هر زمان این اقدامات را انجام دهیم باعث بهبود شرایط خواهد شد آیا از افزایش قیمت ارز جلوگیری می‌کند؟  

کاوه تقوی: خیر؛ این مسئله به منظور آن نیست که اگر دو ماه دیگر قصد انجام داشته باشیم با کاهش قیمت روبرو خواهیم شد بلکه این امر تنها در شرایط مخصوص خود جوابگو خواهد بود.

آیا بازار ثانویه مسئول خروج سرمایه است؟

کاوه تقوی: به دلایل مشکلات و مسئله مهم پیمان سپاری که در معاملات وجود دارد بازار ثانویه نمی‌تواند مسئول خروج سرمایه باشد.

بازار ثانویه تنها در سامانه جامع تجارت فعالیت دارد؟

کاوه تقوی: بله؛ در دو قسمت فعالیت دارد که قسمت اول در سامانه نیما می‌باشد و ارز و اظهارنامه در سامانه نیما خرید و فروش می‌شود و قسمت دوم در سامانه سماصا می‌باشد که در آن اظهارنامه ثبت و به نام زده خواهد شد و بصورت حضوری تبادل مالی آن انجام میشود. به گفته یکی از افراد مطلع و نزدیک به دولت امکان تزریق بیشتر از 8 میلیون دلار در روز به بازار وجود ندارد؛ در حالی که نرم تزریق روزانه 13 الی 14 میلیون دلار است مابه التفاوت آن چگونه باید تامین شود؟

کاوه تقوی: دولت با درآمد نفتی کاهش یافته جدی روبرو است در حالی که درآمد پتروشیمی اینجوری نیست و همه به پتروشیمی نیاز دارند. در دروه قبلی تحریم‌ها باید به این سوال پاسخ میدادیم که چگونه نفت بفروشیم تا میزان کمبود سرمایه را جبران کنیم؟ اما در حال حاضر براساس آمار اعلام شده از سوی بانک مرکزی تقریبا 40 میلیارد دلار واردات داریم و اگر قیمت ارزاق رو آزاد اعلام کنیم این میزان واردات حداقل 50 میلیارد دلار خواهد شد و همچنین 50 میلیارد دلار صادرات داریم و 25 میلیارد دلار هم قاچاق داریم در نتیجه سوال اینبار این است که چگونه تخصیص ارز دهیم که منجر به خروج سرمایه از محل صادرات غیر نفتی نشود؟

امکان جلوگیری از خروج سرمایه وجود دارد؟

کاوه تقوی: امکان جلوگیری از خروج سرمایه با وجود قاچاق نخواهد بود اما امکان جلوگیری از خروج سرمایه ناشی از صادرات را می‌توان گرفت. در شرایط فعلی میزان ارز و سرمایه دولت مهم نخواهد بود و ابزار ایجاد شده از سوی دولت برای فروشندگان کالا بسیار مهم است. این به آن معنا نیست که از فروش پتروشیمی جلوگیری کنیم. خیر؛ فروش پتروشیمی در مواقع لازم ادامه خواهد یافت و به کمک مخارج دولت در شرایط خاص خواهد آمد.