نگاهی به آمارهای مختلف اعم از معاملات در بورس کالا، روند تغییرات قیمتی در این بازار، معاملات در بازار آزاد و قیمت محصولات در آن و روند تغییرات قیمت‌های جهانی مس حکایت از چند نکته مهم دارد؛ نخست آنکه از اردیبهشت‌ماه سال جاری روند شتاب‌بخشی را در سمت تقاضا در بازار داخلی مس اعم از مس کاتد و مفتول مشاهده می‌کنیم.

 ارز عامل تغییر مسیر بازار

این روند که با شدت گرفتن قیمت ارز در داخل از یک طرف و رشد قیمت‌ها از سمت دیگر آغاز شد، نتوانست طرف عرضه را به افزایش حضور در بازار دلگرم کند چراکه با برخی سیاست‌های ارزی از جمله تعیین قیمت بر مبنای ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی همراه شد و این موضوع عرضه‌کنندگان را برای عرضه بیشتر محصول در بازار تحت تاثیر خود قرار داد. با این حال با توجه به رشد روزافزون اختلاف قیمت‌ها بین بورس و بازار آزاد که هر هفته با شکاف بیشتری روبه‌رو می‌شد تقاضا در بورس کالا با شتاب بیشتری رشد کرد. فعالان بازار معتقدند در رابطه با افزایش تقاضا در بازار مس باید به این نکته مهم دقت کرد که تا قبل از افزایش شدید قیمت ارز و به عبارتی جهش در این بازار میزان تقاضای ماهانه برای مس مفتول هیچ‌گاه بالاتر از ۴ هزار تن نبوده و نکته جالب‌تر اینکه در ۹۰ درصد اوقات این تقاضا بسیار کمتر از عرضه‌هایی بوده که در تالار محصولات صنعتی در معرض فروش قرار گرفته است.

در مورد مس کاتد نیز در یک سال گذشته و تا قبل از جهش قیمت دلار، بیشترین میزان تقاضایی که برای این محصول به ثبت رسیده ۱۱ هزار تن بوده که باز هم از عرضه‌ها کمتر است. به این ترتیب باید گفت تا پیش از آنکه بهای ارز در بازار با رشد روبه‌رو شود شاهد بازاری متعادل در مورد مس بوده‌ایم، اما بعد از رشد قیمت در این بازار تقاضا ناگهان با شتاب بیشتری روبه‌رو شد به‌طوری‌که ناگهان در اردیبهشت‌ماه میزان تقاضا برای مس مفتول به ۱۷ هزار و ۳۷۰ تن و مس کاتد به ۳۴ هزار و ۴۰۰ تن رسید که هیچ تناسبی با عرضه‌های صورت گرفته نداشت.

به عقیده فعالان بازار مس یکی از مهم‌ترین دلایل بروز این اتفاق ورود ناگهانی دلالان و سفته‌بازان به بازار بود که به طمع استفاده از مابه‌التفاوت قیمت بورس و بازار آزاد که هر روز در حال تقویت بود وارد بازار شدند. در این رابطه فعالان بازار با اشاره به اینکه تقاضا در این بازار واقعی نیست به روند کند و رکودی بازار مس تا پیش از این اشاره می‌کردند. به گفته آنها روند کنونی در بازار مس در شرایطی اتفاق افتاده که قیمت جهانی برای این فلز در چند ماه اخیر با کاهش روبه‌رو شده است. قیمت جهانی مس تنها در دو ماه گذشته حدود ۲۰ درصد افت کرده است. قیمت مس در فروردین‌ماه امسال به بالاتر از ۷ هزار دلار در هر تن رسیده بود که این قیمت در روز گذشته به حدود ۶ هزار و ۱۰۰ دلار در هر تن رسید. این به آن معنا است که روند رو به رشد قیمت مس در بازار داخلی ما فارغ از قیمت‌های جهانی و بر مبنای قیمت دلار تغییر کرده است.

در این رابطه یک کارشناس بازارهای پایه معتقد است بازار مس از سایر بازارها جدا نیست و چون موج ورود سفته بازی در بازار آغاز شده این موج همه کالاهای پایه را اعم از فلزات پایه، فولاد، محصولات پتروشیمی و... در بر گرفته است. آنچه در بازار مس دیده می‌شود تحت تاثیر قاعده‌ای اتفاق افتاده که این روزها در همه بازارها مشهود است و آن اختلاف قیمت بین بازار و بورس کالا است. در حال حاضر قیمت مس در بورس و بازار اختلاف زیادی دارند که برای خریداران جذاب است.برخی بررسی‌ها نشان می‌دهند اختلاف قیمت بین بورس و بازار گاه تا ۱۵ هزار تومان نیز رسیده که این رقم برای افزایش فشار خرید در بورس بسیار جذاب است. البته قیمت بازار در شرایط کنونی تقریبا معلوم نیست و قیمت‌های متفاوتی اعلام می‌شود که در این گزارش به دلیل عدم اطمینان از قیمت‌ها از درج آن خودداری می‌کنیم. طبق قانون قیمت‌های عرضه در بورس کالا باید بر اساس دلار ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی باشد و این موضوع باعث شد تا قیمت‌های بورس کالا پایین‌تر از بازار آزاد باشد. فعالان بازار در این رابطه می‌گویند متاسفانه این روند باعث شده تا متقاضیان واقعی مس نتوانند به محصول خود دست یابند و دلالان در این بازار جولان دهند و در همین راستا بورس کالا برای جلوگیری از تضییع حقوق فعالان صنایع پایین‌دست تصمیماتی گرفت که انتظار می‌رود روزهای آینده اثرات آن بر بازار مشاهده شود.

تصمیمات بورس کالا برای کنترل بازار

روز یکشنبه مدیرعامل بورس کالای ایران اعلام کرد خریداران مس کاتد موظفند برای تامین نیاز بازار داخل مفتول مس تولیدی خود را نیز در این بازار عرضه کنند. سلطانی‌نژاد در این رابطه به موضوع پالایش خریداران مس اشاره کرده؛ موضوعی که از نظر فعالان صنایع پایین دست در شرایط کنونی از اهمیت زیادی برخوردار است. وی با تایید وجود اختلاف قیمت بین بورس و بازار اعلام کرد که برای جلوگیری از تقاضای کاذب در بورس اقداماتی هماهنگ با وزارت صمت، سازمان تعزیرات، سازمان حمایت و انجمن‌های مربوط صورت گرفته که به زودی متقاضیان واقعی قادر خواهند بود محصول مورد‌نیاز خود را از بورس کالا دریافت کنند.البته سلطانی‌نژاد به تنبیهاتی از جمله حذف کدهای معاملاتی افراد غیرواقعی نیز اشاره کرده و افزوده تامین نیاز صنایع داخلی از اهمیت بالایی برای کشور برخوردار است.

در این بین منتقدان با اشاره به اینکه مشکل اصلی در بازارهای کالایی آن است که قیمت‌گذاری به‌صورت دستوری توسط دولت صورت می‌گیرد، می‌گویند: حجم بازارهای غیررسمی در بسیاری از محصولات از بازارهای رسمی بزرگ‌تر است و در نتیجه بورس به محلی برای حضور تقاضای کاذب تبدیل می‌شود. به عقیده آنها مادامی که دولت و سازمان‌های مربوط به آن تلاش می‌کنند برای ثابت نگه داشتن بازار از روش‌های منسوخ استفاده کنند شرایط به همین منوال خواهد بود، چراکه دولت ابتدا ناچار است برای جلوگیری از رشد بی‌رویه قیمت به استفاده از روش‌های مختلف برای قیمت‌گذاری روی آورد و پس از آن برای جلوگیری از تخلفات بعدی ناچار می‌شود با استفاده از محدودیت‌هایی مانند تعزیرات و... جلوی خروج بازار را از مسیر اصلی خود بگیرد که تمام این تصمیمات با اشکالات جدی روبه‌رو است.به عقیده آنها شناسایی تقاضای واقعی قواعدی دارد که باید در دستور کار قرار بگیرد و فعالان واقعی صنعت برای خرید محصول از بورس کالا معرفی شوند و به این ترتیب جلوی تقاضای کاذب که در چنین شرایطی رشد می‌کند گرفته شود. نکته اصلی در چنین حالتی آن است که دولت تلاش می‌کند با اتخاذ تدابیری محصول را با قیمت مناسب به دست مصرف‌کننده واقعی برساند اما در واقعیت محصول با قیمت مناسب به دست دلالان افتاده و سود خوبی را نصیب این گروه می‌کند.

  از بازارهای جهانی مس چه خبر؟

بررسی‌های دنیای اقتصاد از بازار جهانی مس نشان می‌دهد در فاصله دو ماه گذشته قیمت این فلز ۲۰ درصد افت را از سر گذرانده که آن‌طور که تحلیل‌های معتبر نشان می‌دهند بخش زیادی از این ریزش قیمتی به جنگ تجاری چین و آمریکا بازمی‌گردد. در این بین اعتصابات در معادن مس شیلی ادامه دارد که این موضوع روی موجودی این فلز اثر منفی گذاشته به‌طوری‌که موجودی روز جمعه در مقایسه با هفته قبل از آن نزدیک به ۲ درصد کاهش یافته است. به این ترتیب احتمال اینکه به زودی قیمت مس در بازارهای جهانی تا حدی بتواند افت خود را جبران کند وجود دارد. در حال حاضر قیمت فلز سرخ به پایین‌ترین رقم در یک سال گذشته رسیده اما زمان آن رسیده تا مجددا با رشد روبه‌رو شود و این موضوع می‌تواند شرایط لازم را برای بازگشت سرمایه‌گذاران به زمین بازی فراهم کند.

در این رابطه مدیرعامل یکی از شرکت‌های تولیدکننده در گفت‌وگو با کیتکو اعلام کرده است که عدم اطمینان اقتصادی در ماه‌های اخیر در بین قدرت‌های بزرگ اقتصادی باعث بروز نگرانی‌هایی در بازار مس شده است اما در بلندمدت انتظار می‌رود شرایط مثبت باشد و چشم‌انداز پیش رو مناسب ارزیابی می‌شود. به گفته وی سرمایه‌گذاران اکنون بیش از حد لازم احتیاط می‌کنند درحالی‌که هیچ اتفاق خاصی در بازار مس رخ نداده و تنها نگرانی‌ها از سمت عرضه است که در دو هفته اخیر افزایش یافته که این موضوع نیز می‌تواند قیمت را با افزایش روبه‌رو سازد.

در این بین به عقیده تحلیلگران تنش‌های تجاری بین چین و آمریکا باعث این عدم اطمینان در بین سرمایه‌گذاران شده و باعث شده این نگرانی ایجاد شود که اقتصاد دنیا ممکن است وارد یک شرایط رکودی جدید شود. این موضوع باعث می‌شود سرمایه‌گذاری در بخش‌های پایه از جمله مس با احتیاط روبه‌رو شود، زیرا انتظار می‌رود تقاضا برای این فلز کاهش یابد. با این حال وضعیت آنقدرها هم بد نیست چراکه پیش‌بینی‌های قوی وجود دارد که نشان می‌دهد مشکلات تجاری به زودی رفع خواهند شد و این چالش‌ها مربوط به کوتاه‌مدت هستند و سرمایه‌گذاران باید به دوره کنونی به‌عنوان بهترین شرایط برای رشد خرید و سرمایه‌گذاری نگاه کنند.

  در انتظار بازگشت قیمتی

 برخی فعالان صنعت مس دنیا معتقدند شرایط کنونی برای فعالیت این شرکت‌ها نیز نامناسب نیست و نباید این تلقی ایجاد شود که در وضعیت بحرانی قرار داریم. برخی شرکت‌ها برنامه‌های توسعه‌ای خود را تا سال ۲۰۲۰ طراحی کرده‌اند و در‌صدد تامین مالی پروژه‌های خود در بخش‌های معدنی و صنعتی هستند که تمام این موارد نشان می‌دهد بازار مس از پتانسیل‌های خوبی برای بازگشت برخوردار است. دولت آمریکا چین را تهدید به اتخاذ سیاست‌های تعرفه‌ای بیشتر کرده و از آنجا که چین بزرگ‌ترین  مصرف‌کننده کالاهای پایه در دنیا است و نیمی از تقاضای مس دنیا را نیز این کشور تامین می‌کند این تصمیمات اثر مهمی در این بازار بر جای می‌گذارند.

در این رابطه اخیرا داده‌های اقتصادی ضعیفی از اقتصاد چین و تولیدات صنعتی در این کشور مخابره شده است که بر بازارهای پایه در دنیا اثرات منفی به همراه داشت؛ با این حال تحلیلگران این اثرات را موقتی می‌دانند، چراکه چین برنامه‌های حمایتی جذابی برای اقتصاد خود تدارک دیده که توانایی بازگشت اقتصاد به مدار را دارد. از طرفی اثرات اعتصابات کارگری را در معادن مس باید بسیار مهم تلقی کرد. بی‌اچ‌پی بیلیتون در عملیات اسکاندیدای شیلی با مشکلاتی در بحث قراردادهای کارگری روبه‌رو شده که این موضوع به کاهش عرضه مس منتهی شده است. این معدن حدود ۵ درصد کل عرضه مس دنیا را بر عهده دارد و از این منظر اتفاقاتی که در بحث عرضه آن می‌افتد از اهمیت بالایی برخوردار است.

گفته می‌شود ممکن است این اعتصابات تا اواسط ماه جاری ادامه یابد که این موضوع موجودی ذخایر مس را به شدت تحت‌تاثیر قرار خواهد داد و می‌تواند به رشد آنی قیمت این فلز منجر شود. سال گذشته نیز کارگران معدن اسکاندیدا ۴۴ روز اعتصاب کردند که این مساله به جهش قیمت این فلز در دنیا منجر شد و اکنون تحلیلگران منتظرند ببینند آیا امسال نیز این وضعیت بر بازار اثر می‌گذارد؟ در حال حاضر به دلیل تقویت شاخص دلار شاهد افت قیمت فلزات هستیم اما محرک‌های قیمتی هم کم نیستند. با این حال کارشناسان معتقدند در حال حاضر مذاکرات گسترده‌ای بین معدن‌داران، کارگران و نمایندگان دولتی در حال برگزاری است که می‌تواند شرایط را متعادل کند.

مس به دلیل استفاده گسترده‌ای که در صنایع مختلف دارد تعیین‌کننده مسیر بسیاری از صنایع است و از همین رو از اهمیت زیادی برخوردار است. این موضوع زمانی از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود که بدانیم اعتصابات به‌صورت زنجیروار می‌تواند به سایر معادن مس نیز سرایت کند به‌طوری‌که در حال حاضر دو معدن دیگر مس نیز در معرض خطر اعتصاب قرار گرفته‌اند که این موضوعات می‌تواند به زودی قیمت مس را در دنیا با افزایش روبه‌رو سازد.