بیشتر از یکماهی می‌شود که عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی شده است. رئیسی که به گفته خود رویای تکیه زدن بر این مسند را داشت و البته با انتخاب ولی‌الله سیف، رئیس کل پیشین بانک مرکزی از سوی رئیس‌جمهور، این رویا حداقل برای او ۵ سال به تعویق افتاده بود. اکنون اما او به عنوان فرد اول ساختمان لاجوردی میرداماد انتخاب شده و اتفاقا در شرایطی سکاندار آن شده است که اوضاع بازار ارز همچنان نابسامان است و اگرچه از التهابش کم شده است، اما هنوز به گفته بسیاری از صاحبنظران و اقتصاددانان، قیمتش واقعی نیست و حباب دارد.

مهر سکوت دولت بر اجرای دستورات مهم مقام معظم رهبری برای نظام بانکی

از سوی دیگر، بخشنامه‌هایی که همتی در این چند وقت صادر کرده است، موافقان و مخالفانی هم داشته است؛ هر چند که این تصمیمات، برخاسته از تصمیم جمعی است که هر هفته حداقل دو بار گرد میزی در پاستور جمع می‌آیند و اشتباهات تصمیم‌گیری‌شان حداقل ۵ ماه تجارت و بازار ارز را تحت‌الشعاع خود قرار داد؛ اما با این وجود، این همه آن چیزی نیست که عبدالناصر همتی، سیاست‌های خود را تماما مصروف آن کند، بلکه به طور قطع موضوعات مهمتری همچون بهمن مخرب نقدینگی و اصلاح نظام بانکی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

تمام اینها در شرایطی است که حداقل طی یک ماهه گذشته، رهبر انقلاب دوبار تذکرات جدی نسبت به موج نقدینگی و بنگاهداری بانکها به عنوان دو اتفاق نامیمون در بانک مرکزی داشته‌اند. اولین آن، اواسط مردادماه امسال بود که ایشان در مورد وضعیت کنونی نقدینگی هشدار جدی داده و اعلام کردند که بانک مرکزی باید برای هدایت این رقم عظیم، دست به کار شده و وضعیت را سامان دهد.

حال حدود یک ماهی از دستور ایشان برای تشکیل کارگروهی که به صورت شبانه‌روزی برای حل مشکلات و مسائل نظام بانکی چاره اندیشی کند، می‌گذرد، اما خبری از آن نیست؛ شاید هم نظام بانکی آنقدر مشکل دارد که کسی جرات این را در خود نمی‌بیند که این جراحی بزرگ اقتصادی را آغاز کند.

ایشان در سخنان خود به صراحت دستور داده بودند که دولت کارگروهی قوی، پرکار، دانا، خطرپذیر و شجاع جهت بررسی مشکل بانک‌ها و نقدینگی تشکیل دهد. رهبر انقلاب تاکید کردند: به مشکل نظام بانکی به‌طور جدّی باید رسیدگی بشود؛ این حرفی است که همه می‌زنند... در نظام بانکی و مشکل نقدینگی‌ای که الان در کشور وجود دارد، اگر چنانچه ما می‌توانستیم با هنرِ هدایت این نقدینگی به کارهای سازنده و مفید، کشور را پیش می‌بردیم، این نقدینگی نعمت بزرگی بود؛ الان یک بلای بزرگ و عامل خیلی خطرناکی است.

رهبر معظم انقلاب فرمودند: این رقم نقدینگی خیلی رقم فوق‌العاده‌ای است؛ هم رقمش خیلی بالا است، هم رشدش زیاد است؛ ۱۵۰۰ هزار میلیارد یک چیز افسانه‌ای است و به نظر من مساله‌ بانک‌ها و بخصوص تکیه‌ روی مسئله‌ی نقدینگی احتیاج دارد به یک کارگروه دانا، حسّاس، پُرکار، خطرپذیر و شجاع؛ دولت یک کارگروهی تشکیل بدهد. یک کارگروه قویّ فعّالِ شب‌ و روزکار، معیّن بشوند فقط برای اینکه فکر کنند ببینند با مسئله‌ی بانک‌ها و با مسئله‌ی نقدینگی چه‌جوری بایستی برخورد کنند.

مقام معظم رهبری ادامه داد:  بخش‌های جذابی را برای جذب نقدینگی در نظر بگیرند که البته یک فهرستی به من داده شده؛ نگذاریم که این نقدینگی سرازیر بشود به طرف ارز و به طرف طلا و به طرف مسکن و به طرف کالاها، که خب طبعاً به هرجا که این نقدینگی رو کند و هجوم بیاورد، پدر آن منطقه درمی‌آید.

ایشان به این نکته هم اشاره کرده‌اند که البتّه کارگروهی که بخواهند بنشینند و هفته‌ای یک جلسه داشته باشند، فایده‌ ندارد؛ باید یک کارگروه دائمِ شبانه‌روزی از آدمهای فعّال تشکیل بشود، بنشینند واقعاً کار کنند، فکر کنند، سرِ یک ماه، دو ماه، سه ماه یک برنامه‌ی کاری روشنی مشخّص کنند و بیاورند بدهند به آقای رئیس‌جمهور، دستور اقدام داده بشود و بلافاصله مشغول عمل بشوند. یعنی یک‌چنین چیزی لازم است.

بنگاهداری بانکها راه به کجا خواهد برد؟

اما دومین موضوعی که به تازگی مقام معظم رهبری به آن اشاره کرده‌اند، بنگاهداری بانکها است؛ همان موضوعی که در حوزه اتفاقات بازار سکه و ارز، آنها را بیش از هر زمان دیگری در مظان اتهام قرار داده است. بسیاری درست یا نادرست خبر از حضور بی‌سابقه بانکها در خرید و فروش ارز می‌دانند و البته برخی از شواهد نیز این فرضیه را تائید می‌کند؛ به خصوص اینکه صرافی برخی از بانکها با دستور مقامات قضایی پلمپ شد.

حال اما مقام معظم رهبری نیز به صراحت از شیوه کارکرد بانکها و نحوه بنگاهداری آنها، ساختن ساختمان‌های غول‌پیکر و حتی مراکز تجاری که بر تابلوی پیمانکاران آن، نام بانک به عنوان کارفرما به چشم می‌خورد، سخن به میان آورده‌اند. ایشان در جلسه اخیری که با اعضای هیات دولت بعد از مراسم سوال مجلس از رئیس‌جمهور داشته‌اند، از این وضعیت انتقاد کرده و فرموده‌اند: بانک‌ها غلط می‌کنند با پول مردم برای خودشان امکانات درست کنند.

ایشان، مدیریت و کنترل قوی بانک مرکزی بر دیگر بانکها را تکلیف کرده و با انتقاد از ادامه بنگاهداری بانکها و کارهای هزینه‌آور دیگر نظیر افزایش شعبه‌های بانکی، فرمودند: بانک مرکزی باید با نظارت کامل و دقیق مانع بروز مشکلاتی نظیر مسائل سپرده‌گذاران برخی بانکها و مؤسسات مالی شود.

همتی برنامه بدهد

آنچه رهبر انقلاب بر لزوم اجرای آن تاکید کرده اند، مواردی است که پیش از این ، طی سالهای اخیر بارها از سوی کارشناسان اقتصادی به دولت هشدار و درباره لزوم اجرای آنها، تذکر داده شده بود اما متاسفانه به دلایل مختلف، دولت نسبت به آنها دچار غفلت شد.

بر این اساس به نظر می‌رسد که تکلیف و نقشه راه اصلی بانک مرکزی و دستورکار جدی عبدالناصر همتی، رئیس کل تازه نفس بانک مرکزی مشخص است.

او است که باید حداقل بعد از گذشت یک دوره شش ماهه تا یکساله، گزارش کار خود از به اجرایی رساندن این سیاست‌های اصلاحی را ارایه داده و البته پیش از آن، در همین روزهای جاری اعلام کند که چه برنامه‌ای برای این موضوع خواهد داشت.