هفته گذشته، دلار امریکا در بازار تهران نوسان در کانال ١٥ هزار تومان را هم تجربه کرد اما با ابلاغیه جدید بانک مرکزی، بازار آزاد ارز و در پی آن بازار طلا، روند کاهشی با شیب تند را تجربه کردند. چهارشنبه گذشته، بانک مرکزی طی ابلاغیه‌ای اعلام کرد که اسکناس‌های معامله شده در بازار ثانویه می‌توانند وارد بازار آزاد شوند. پیش از این اعلام، روند بازار به دلیل سودگیری عده‌ای از معامله‌گران کاهشی شده بود. به این ترتیب با انتشار خبر تازه، روند کاهشی تسریع و به هفته جدید منتقل شد. علاوه بر این نشست سران ایران، روسیه و ترکیه در تهران، این امید را به وجود آورده که بتوان از پتانسیل تجارت‌های منطقه‌ای برای کنترل بازار ارز بهره برد.

بازار شنبه

شنبه علاوه بر اثر افزایش ریسک در بازار بر رفتار معامله‌گران، سخنان جدید رییس بانک مرکزی هم کمک بیشتری به کاهشی‌های بازار کرد. عبدالناصر همتی روز گذشته در حاشیه جلسه با اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: علاوه بر صرافی‌ها، به صادرکنندگان نیز مجوز داده‌ایم که بخشی از ارز حاصل از صادرات خود را هم به شکل اسکناس وارد کشور کرده و از طریق سامانه نیما و تحت نظارت بانک مرکزی در بازار عرضه کنند.

دلار امریکا چهارشنبه روند افت را آغاز کرد و پنجشنبه تا انتهای کانال ١٣ هزار تومان پایین آمد. روند افت روز جمعه در معاملات پشت خطی ادامه یافت و شنبه معاملات در ابتدای کانال ١٣ هزار تومان پی گرفته شد. دلار روز گذشته حتی تا قیمت ١٣ هزار و ٧٠ تومان هم پایین آمد، اما با نزدیک شدن به مرز مقاومتی-کانالی، قیمت‌ها از کف روزانه رشد کرد. دیگر ارزها نیز در بازار آزاد همسو با دلار روند افت را پی گرفتند.

این روند، بازار داخلی طلا را هم متاثر کرد. سکه امامی که هفته گذشته تا قیمت ٤ میلیون و ٣٩٥ هزار تومان پایین آمده بود، شنبه بهای ٤ میلیون و ٢٤٠ هزار تومان را هم تجربه کرد، گرچه تحت نوسان‌های دلار از کف روزانه بالا آمد. دیگر انواع سکه نیز روند مشابهی را تجربه کردند. البته روند بازارهای جهانی در روز جمعه نیز تا حدی بر بازار داخلی طلا در روز شنبه اثر داشت. قیمت اونس طلا روز جمعه حدود ٣ دلار افت کرد.

توان ریسک

درست است که روند کاهشی اخیر عمدتا با اثر روانی ابلاغیه بانک مرکزی شروع شد، اما دسته‌هایی از معامله‌گران به این نتیجه رسیده‌اند که حضور در بازار آزاد ارز به منظور کسب سود، ریسک زیادی دارد. بخشی از مردم هم که برای حفظ سرمایه رو به این بازار آورده بودند، محتاط‌تر شده‌اند. تصور اینکه شخصی با سرمایه محدود به امید رشد دلار، دلار ١٥ هزار تومانی خریده و حالا ناچار است آن را حدود ١٣ هزار تومان بفروشد، میزان ریسک بازار را نشان می‌دهد.

با این همه در مورد ریسک بازار دو مورد قابل توجه است؛ اول اینکه نوسان‌گیران همچنان به کار خود ادامه می‌دهند و سعی خواهند کرد از افت و خیزهای روزانه کسب سود کنند. هیجان‌سازی آنها باید به هر نحوی توسط بازارساز کنترل شود. مساله دوم این است که افزایش ریسک در این مقطع نمی‌تواند پابرجا بودن آن تا زمان ثبات قیمت‌ها را تضمین کند. ساز و کار سیاستگذاری ارزی باید با نزدیک‌تر کردن قیمت‌های رسمی به آزاد و همین طور جلوگیری از سوداگری در بازار آزاد، روند باثباتی را شکل دهد که نقدینگی در جریان به سوی فعالیت‌های مولدتری برود. متاسفانه در شرایط کنونی، این نوع فعالیت‌ها محدودند و این وظیفه کل مقام‌های اقتصاد ایران است که امکان کسب سود از طریق فعالیت‌های مولد را فراهم کنند. نباید از یاد برد که با نزدیک شدن به تحریم‌های نفتی ایران از سوی امریکا و ادامه دشمنی گروهی از کشورهای منطقه، سوءاستفاده‌کنندگان بازار آزاد برای ایجاد هیجان بهانه‌های کافی خواهند داشت.

اطمینان همتی

رییس بانک مرکزی که هفته گذشته با ابلاغیه جدید، رشد افسارگسیخته دلار را کنترل کرده بود، شنبه تلاش کرد بیش از پیش نااطمینانی- مهم‌ترین عامل رشد قیمت‌ها- را کمرنگ کند.

روز گذشته رییس کل بانک مرکزی با اشاره به مجوز اعطا شده به صرافی‌ها و صادرکنندگان برای ورود اسکناس ارز به کشور گفت: صرافی‌ها از شنبه به‌طور گسترده شروع به واردات اسکناس ارز به کشور کرده‌اند. عبدالناصر همتی شنبه در حاشیه جلسه با اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس در جمع خبرنگاران گفت: علاوه بر صرافی‌ها، به صادرکنندگان نیز مجوز داده‌ایم که بخشی از ارز حاصل از صادرات خود را نیز به شکل اسکناس وارد کشور کرده و از طریق سامانه نیما و تحت نظارت بانک مرکزی در بازار عرضه کنند.

به گفته او ۲.۵ میلیارد یورو با متوسط قیمت ۹ هزار تومان برای واردات کالاهای ضروری، مواد اولیه مورد نیاز کارخانه‌ها و تولید از طریق سامانه نیما و بازار ثانویه در اختیار فعالان اقتصادی قرار گرفته است. رییس شورای پول و اعتبار به اظهارنظر هفته گذشته خود مبنی بر اینکه «ذخایر ارزی، ناموس بانک مرکزی است» اشاره کرد و گفت: «نکته‌ای در این رابطه باید بگویم؛ ذخایر بانک مرکزی متعلق به تمام ملت ایران است و ما مجاز نیستیم، این ذخایر را به بازار تزریق کنیم.» وی با بیان اینکه ذخایر بانک مرکزی ظرف یک ماه گذشته تقویت قابل توجهی یافته است، اظهار داشت: ذخایر بانک مرکزی باید تقویت شوند؛ ورود ارز حاصل از صادرات محصولات نفتی و غیرنفتی برای تامین نیازهای اساسی کشور کافی است. رییس کل بانک مرکزی به روند کاهنده نرخ ارز ظرف یک ماه گذشته اشاره کرد و افزود: در طول یک ماه گذشته درباره اینکه نرخ ارز کاهش یافته یا افزایش می‌یابد، اظهارنظری نکردم و مردم خود باید به مسائل توجه کرده و ریسک آن را در نظر بگیرند. همتی به اظهارات اخیر رهبر معظم انقلاب درباره جنگ اقتصادی و جنگ رسانه‌ای دشمن اشاره کرد و گفت: دشمن جنگ رسانه‌ای و تبلیغاتی را همراه جنگ اقتصادی خود کرده است، ولی موفق نخواهد شد.

رییس کل بانک مرکزی درباره صادرکنندگانی که ارز خود را به بازار تزریق نمی‌کنند، گفت: میزان صادرات صادرکنندگان اصلی مانند پتروشیمی‌ها، شرکت‌های فولاد، فلزات رنگی و معادن مشخص است و می‌دانیم که آنها سال گذشته چه میزان کالا صادر کرده‌اند. او افزود: صادرکنندگان موظف هستند، ارز حاصل از صادرات خود را به کشور وارد کنند و اگر این اقدام را انجام ندهند، با آنها برخورد می‌شود؛ دولت و نظام از این موضوع کوتاه نخواهد آمد. همتی در بخش دیگری از سخنان خود تاکید کرد که پیمان‌سپاری ارزی برای صادرکنندگان ضروری شده است و صادرکنندگان قبل از صادرات باید تعهدنامه‌ای را امضا کرده و متعهد شوند که ظرف دو ماه ارز حاصل از صادرات خود را به کشور وارد کنند.

رییس کل بانک مرکزی خاطرنشان کرد: مطمئن هستیم، با توجه به اینکه قیمت ارز برای صادرکنندگان خوب شده است، باید ارز حاصل از صادرات خود را به داخل کشور بیاورند و جریان واردات و صادرات به خوبی انجام شود.

رییس شورای پول و اعتبار در پاسخ به سوال دیگری درباره پیمان‌های پولی و مذاکرات حاشیه‌ای روز جمعه در تهران بین ایران، روسیه و ترکیه گفت: روز گذشته و در حاشیه اجلاس سران سه کشور، بحث‌های مفصلی داشتیم و توافقات خوبی درباره صادرات نفت، گاز، مبادله پول و حل مشکلات بانکی حاصل شد. همتی با بیان اینکه هر سه کشور تاکید دارند که مبادلات باید به دلار انجام شود، تصریح کرد: علاوه بر مذاکراتی که با همتای تُرک خود درباره پیمان پولی دوجانبه خواهیم داشت، در ماه‌های آینده به مسکو سفر می‌کنم و با همتای روس خود نیز درباره اجرایی شدن سریع‌تر پیمان پولی بین دو کشور مذاکره خواهم کرد. رییس کل بانک مرکزی افزود: بر این اساس یک نرخ واحد برای پول‌های ملی ایران با کشورهایی که با آن پیمان پولی دوجانبه امضا می‌شود، مشخص شده و معاملات بر آن اساس انجام می‌شود.

تجویز طلا برای صرافی‌ها

رییس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در حاشیه نشست با سکاندار سیاست پولی بر لزوم مداخله بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز با به کارگیری منابع ارزی تاکید کرد.

محمدرضا پورابراهیمی معتقد است: فضای مثبت تعاملی و همدلی بین کمیسیون اقتصادی و بانک مرکزی برای مدیریت امور بانکی و ارزی کشور وجود دارد و اگر در گذشته به سیاست‌های ارزی و عملکرد مدیریتی نقد جدی وارد می‌شد، امروز فضای همکاری‌ها عمدتا روی راهکارهای اجرایی برای رفع مشکلات است. رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفت: محورهای مهمی در نشست مشترک اعضای کمیسیون اقتصادی با رییس بانک مرکزی مورد بررسی قرار گرفت و توافقاتی در این رابطه صورت گرفت که می‌توان به این موضوع اشاره کرد که صرافی‌ها مجاز به واردات ارز و طلا به کشور شدند، در حالی که قبلا این موضوع ممنوع بود و هرگونه وارداتی قاچاق محسوب می‌شد، در این رابطه صرافی‌ها مجاز شدند که به صورت قانونی طلا به کشور وارد کنند و حمایت از سوی بانک مرکزی نیز انجام خواهد شد.

پورابراهیمی افزود: روان شدن فعالیت‌های بازار ثانویه ارز نیز در دستور کار قرار گرفت، چرا که تاکنون این بازار به دلیل نبود زیرساخت‌ها خیلی فعال نشده بود و امید است که حرکت در این بازار استمرار یابد. او افزود: براساس اطلاعاتی که داریم بیش از ۸ میلیارد دلار ارز برای ارایه به بازار ثانویه آماده شده و این در حالی است که برآورد می‌شود مجموع تقاضاها حدود ۴ میلیارد دلار باشد و این بیانگر این است که منابع ارزی در بازار ثانویه نسبت به بازار اولیه بالاست. او همچنین گفت: در ارتباط با تخصیص ارز مسافری، دانشجویی و بیماران متاسفانه به دلیل تاخیر بانک مرکزی در مداخله و مدیریت بازار، هفته گذشته بازار با روند افزایش روبه‌رو شده و این در حالی است که حجم مبادلات درخصوص ارزهای مذکور حدود ۳ درصد بوده، یعنی حدود ۹۷ درصد ارز تخصیصی مربوط به بازارهای اولیه و ثانویه است. وی گفت: حدود ۵.۵ میلیارد دلار برای واردات کالاهای اساسی از اول سال جاری تاکنون اختصاص یافته و انجام این مهم در حال استمرار است. پورابراهیمی ادامه داد: عددهای مربوط به نرخ ارز در بازار غیررسمی تحت تاثیر قیمت‌های ارز برای نیاز ۳ درصدی است که باید با مدیریت بانک مرکزی این موضوع حل شود. وی تصریح کرد: در حال حاضر نرخ‌های بالای ارز با شاخص‌های اقتصادی تطابقی ندارد و مطمئن هستم ظرف هفته آینده شرایط سیاست‌های ارزی ارتقا می‌یابد.

رییس کمیسیون اقتصادی مجلس افزود: بار روانی و رسانه‌ای مربوط به نرخ ارز که حدود ۳ درصد تقاضای بازار را تشکیل می‌دهد، بالاست و انتظار می‌رود بانک مرکزی به این وضعیت رسیدگی کند و با توجه به توافق انجام شده، ذخایر بانک مرکزی نباید تحت هر شرایطی در اختیار بازار قرار بگیرد، اما منابع ارزی در اختیار دولت و بانک مرکزی این قابلیت را دارد که توسط دولت برای مدیریت بازار به کار گرفته شود. در هر صورت برداشت ناصحیحی از رفتار بانک مرکزی انجام شد و توافق شد که بانک مرکزی از محل منابع ارزی به بازار ورود کند، البته این کار آغاز شده است.

این نماینده مردم در مجلس دهم یادآور شد: این توافق انجام شده که بانک مرکزی با به کارگیری تمام ظرفیت‌های حاصل از منابع ارزی صادرات نفتی و غیرنفتی به بازار ورود کند و با توجه به توافقات انجام شده پیش‌بینی می‌شود شرایط بازار ارز در روزهای آینده بهتر شود.