قیمت دلار در بازار غیر رسمی در کانال قیمتی ۱۳ هزار تومان قرار دارد و این در حالی است که بسیاری از کارشناسان اقتصادی و مسئولان، از جمله محمدرضا پورابراهیمی رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی مطرح می کنند که ارزآوری اقتصاد ایران در ۵ ماه نخست سال جاری (۱۳۹۷) کاهشی نسبت به مدت مشابه سال گذشته نداشته است. بررسی دقیق‌تر وضعیت درستی این ادعا را تایید می‌کند. با وجود خروج ایالات متحده آمریکا از برجام، هنوز تحریم‌هایی که بر روی ارزآوری و میزان صادرات ایران به ویژه صادرات نفت تاثیر بگذارد، اعمال نشده است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که افزایش نرخ ارز، نه به خاطر عدم ورود ارز به کشور، بلکه به دلیل جو روانی جامعه و به طور مشخص ترس از آینده است.

مهدی تقوی کارشناس اقتصادی و محمدقلی یوسفی استاد دانشگاه و پژوهشگر اقتصادی، هر دو بر این مورد که افزایش نرخ ارز دلایل روانی دارد، توافق دارند. در ادامه با این دو کارشناس را مطالعه می‌فرمایید. قیمت دلار در بازارهای غیر رسمی در کانال ۱۳ هزار تومان قرار دارد. هر چند هم اکنون با اتصال سامانه نیما به بازار آزاد این قیمت تعدیل شده، اما به نظر شما این وضعیت تا چه مدت پایدار است؟

محمدقلی یوسفی: به اعتقاد بنده بدتر از خبر افزایش نرخ ارز، موضوع به فکر نبودن برای حل مشکلات است. گویی برخی مسئولین مشکلات را رها کردند. گرانی دلار منجر به تورم و در نتیجه کاهش قدرت خرید مردم شده است. ادامه این روند (افزایش روز افزون قیمت دلار) نه تنها موجب بروز مشکل در تجارت، بلکه باعث عدم ثبات اقتصادی، آشفتگی بازارهای مختلف و اعتراض عمومی می‌شود. نابسامانی‌ها اقتصادی در ماه‌های گذشته، نشان می‌دهد که دولتمردان در تشخیص و ریشه یابی مشکلات ناتوان بودند. تاکید می‌کنم، ادامه روند فعلی به جز ابعاد اقتصادی، ابعاد اجتماعی، سیاسی و امنیتی را هم دربر می‌گیرد.

مهدی تقوی: بخشی از این نابسامانی‌ها تقصیر رفتار مردم جامعه است که به خاطر ترس از آینده برای خرید هر چیزی از دلار گرفته تا مواد بهداشتی و غذایی آماده هستند. هنگامی که تقاضا در کشور بیش از اندازه بالا برود، وضعیت تورم نگران کننده می‌شود. بخش دیگری از دلیل به وجود آمدن این نابسامانی، ظهور دیوانه‌ای به نام دونالد ترامپ در آمریکا است. این فرد در یکی از سخنرانی‌های خود به این نکته اشاره کرد که می‌خواهیم صادرات نفت ایران را به صفر برسانیم. حال چنانچه پس از تحریم‌های نفتی صادرات نفت کاهش یابد، دلار کمتری وارد اقتصاد کشور شده و در نتیجه قیمت افزایش می‌یابد. اما اکنون با توجه به اینکه هنوز تحریم‌های نفتی آغاز نشده، افزایش این چنینی قیمت دلار در بازار غیررسمی کمی عجیب است.

می‌دانیم که تحریم‌های نفتی و صادراتی ما به طور کامل از آبان ماه اجرایی می‌شود. با توجه به وضعیت فعلی دلار و تورم، اقتصاد ایران پس از شروع و اجرایی شدن تحریم‌های نفتی چه وضعی خواهد داشت؟ تقوی: شانس بزرگ جمهوری اسلامی ایران در این ماجرا، عدم همراهی اتحادیه اروپا و چین با آمریکایی‌ها بود. اما در کل وضعیت اقتصاد ایران نامطلوب و بحرانی است. بسیاری از داروها و مواد وارداتی کم یاب شده و این موضوع نگران کننده است. چنانچه مردم آمریکا برای دور بعدی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا شخصی به غیر از دونالد ترامپ را انتخاب کنند، می‌توان امیدوار بود که وضعیت ایران در جامع جهانی و همچنین مباحث اقتصادی، بهبود پیدا کند. در غیر اینصورت ادامه این روند کار را برای ایران سخت خواهد کرد. تاکید می‌کنم فردی که توافقات بین المللی چند کشور را در سطل خاکروبه می‌ریزد، از نظر سلامت عقل دچار مشکل است.

یوسفی: به طور حتم بخشی از این افزایش قیمت‌ها غیر طبیعی و دلایل داخلی و روانی دارد. کُنش مردم و به طور مشخص فعالان اقتصادی و افرادی که قدرت خرید دارند، متاثر از صحبت‌ها و اقدامات ایران و غرب است. دلیل اینگونه رفتارها نیز، بخاطر ساختار اقتصادی بیمار و وابسته به واردات ما است. طبیعی است تقاضا برای ارز خارجی در کشوری که بیشتر نیازهای خود را از طریق واردات برطرف می‌کند، همواره بالا باشد. به این فاکتور، بی‌ثباتی اقتصادی، ندانم کاری‌های سیاسیون و تحریم‌های بین المللی را هم اضافه کنید؛ حال در می‌یابیم با توجه تمام این عوامل، افزایش نرخ ارز آنچنان هم غیر منطقی نیست. دولت مردان ما دلخوش به جبران کسری بودجه از راه ستکاری نرخ ارز هستند. اما نکته قابل توجه این است که این جبران کسری به چه قیمت انجام می‌شود؟ اگر بابت جبران کسری بودجه، امنیت و آسایش عمومی از بین برد، بازهم باید این کار را انجام داد؟

از نظر شما دولت، مجلس شورای اسلامی و در یک جمله نهادهای ما برای بهبود وضعیت اقتصادی چه کاری باید یا می‌توانند انجام دهند؟ تقوی: همانطور که گفتم، افزایش قیمت دلار و آشفتگی بازارهای اقتصادی تنها به دلیل رفتارهای آمریکا، فشارهای بین المللی، تحریم‌های اقتصادی و ... نیست؛ بلکه بسیاری از این مشکلات ریشه‌های داخلی دارد. به عنوان مثال یکی از دلایل افزایش نرخ ارز، بازار سیاه دلالان است. رییس کل سابق بانک مرکزی برای از بین بردن این بازار سیاه، تصمیم گرفت بانک‌ها وظیفه عرضه ارز را عهده دار شوند. اما متاسفانه این تصمیم پایدار نبود و با آمدن رییس کل جدید، این موضوع هم انجام نشد. یوسفی: معتقدم کسانی که از وضعیت موجود نفع می‌برند، نمی‌توانند، گامی برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور بردارند. به طور حتم کسانی که از وضعیت موجود نفع می‌برند مردم نیستند.