هفته گذشته در حاشیه نشست وزیران خارجه ایران و ۱+۴ در نیویورک، طرفین توافق کردند مکانیزم جدیدی برای تسهیل تجارت با ایران و شرکت‌های اروپایی ایجاد کنند. هدف این مکانیزم، دور زدن تحریم‌های اعمالی دولت دونالد ترامپ با خروج از برجام بر ضد ایران است.

اس پی وی چیست و چگونه کار خواهد کرد؟

در واقع هدف این مکانیزم جدید فراهم کردن امکان مبادلات مالی با ایران و شرکت‌های خریدار نفت و صادرکننده کالا به ایران است. آن طور که اداره خدمات خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرده است، این مکانیزم با هدف اجرای کامل و موثر برجام ایجاد می‌شود. در واقع این سیستم پرداخت به کسب وکارهای اروپایی امکان می‌دهد تا بدون تحریم شدن توسط آمریکا به روابط خود با ایران ادامه دهد. در سال ۲۰۱۷ اتحادیه اروپا پس از چین بزرگ ترین شریک تجاری ایران بوده است. به عقیده برخی تحلیل‌گران این مکانیزم جدید به شرکت‌ها امکان می‌دهد برای تبادل مالی با ایران نیازی به سیستم سوئیفت نداشته باشند.

طبق ساز و کار پیشنهادی اروپا، شرکتی که از ایران نفت می‌خرد به جای پرداخت وجه به ایران، آن را مستقیما یا با واسطه به شرکتی که کالا به ایران می‌فروشد پرداخت خواهد کرد و وجهی به ایران نخواهد رفت. هم چنین مبادلات در این مکانیزم بر حسب یورو خواهد بود و دلار از مبادلات کنار گذاشته خواهد شد. به گفته برخی از سیاستمداران اروپایی، این مکانیزم مشابه سیستمی است که برای مبادله با اتحاد جماهیر شوروی به کار می‌رفت.

آیا شرکت‌های بزرگ اروپایی از اس پی وی استفاده خواهند کرد؟

از نظر تئوری بله اما برخی از کارشناسان تجاری معتقدند برخی از شرکت‌های بزرگ به دلیل ترس از تحریم‌های آمریکا و از دست دادن بازار این کشور، بازار ایران را رها خواهند کرد. رولف موتس نیش- سخنگوی کمیته روابط خارجی حزب سوسیال دموکرات آلمان گفت که احتمال روی آوردن شرکت‌های بزرگ آلمانی به این سیستم اندک است. با این حال وی ساز و کار جدید را برای همکاری شرکت های کوچک و متوسط با ایران بسیار مناسب ارزیابی کرد.

آیا اس پی وی می‌تواند چتر حمایتی در برابر تحریم‌ها ایجاد کند؟

اتحادیه اروپا، چین و روسیه اینگونه فکر می‌کنند و برای همین می‌خواهند آن را ایجاد کنند. اس پی وی به شرکت‌های اروپایی این امکان را خواهد داد تا قانون پایبند نبودن به تحریم‌های آمریکا را که کمیسیون اروپا در ماه گذشته تصویب کرد اجرایی کنند. با این حال میزان ایمن بودن این سیستم مشخص نیست.

واکنش‌ها به اس پی وی چه بوده است؟

برخی از تحلیل‌گران معتقدند که این کار اتحادیه اروپا بیشتر جنبه نمادین داشته و برخی آن را ناکارآمد می‌دانند. با این حال برخی نیز آن را شروعی برای رهایی اروپا از وابستگی به نظام مالی آمریکا می‌دانند. مایک پمپئو- وزیر خارجه آمریکا- در سخنانی گفت که از شنیدن پیشنهاد اروپایی‌ها برای ایجاد ساز و کار مخصوص همکاری با ایران ناامید و ناراحت شده است. جان بولتون- مشاور امنیت ملی آمریکا نیز در سخنانی گفت که آمریکا اجازه نخواهد داد تحریم‌هایش توسط اروپا یا هر کشور دیگری نقض شود.