میزگرد بررسی وضعیت صنعت داروسازی کشور، با حضور تعدادی از دست اندرکاران این حوزه در محل دفتر یک نشریه برگزار شد که در بخش اول، دیدگاه های دو تن از نمایندگان سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران، مطرح می شود.

احمد شیبانی رئیس سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران، در میزگرد کارشناسی وضعیت صنعت داروسازی، گفت: پیش از انقلاب، داروسازی ما ‏واردات محور و تجارت محور بود. حدود ۲۵ درصد از داروها در داخل از سوی شرکت های چند ملیتی ‏خارجی تولید می شدند. و ‏‎۷۵‎‏ درصد دیگر باز به دست همین شرکت ها از داروهای تولید شده در کارخانه ‏های خارج از کشور به بازار ایران وارد می شد.‏ در این میان سهم کمی به شرکت های کوچک ایرانی تعلق داشت که اقلامی داروهای ‏otc‏ تولید می کردند. ‏باید با صراحت گفت صنعت داروسازی قبل از انقلاب ایران رونق چندانی نداشت و بعد از انقلاب، تحولات ‏بسیار مثبتی در این خلاء بزرگ رخ داد که ما باید به آن ارج بگذاریم. رسانه ها می بایست در این زمینه ‏سنگ تمام بگذارند و کم و کیف تولد و رشد پدیده ای به نام صنعت داروسازی کشور پس از سال ۵۷ را به ‏مردم منعکس کنند. اجرای موفقیت آمیز طرح ژنریک به عنوان شکل دهنده  نظام دارویی ‏کشور، اقتدار در خور تحسینی به داروسازی ایران بخشید.

پشت پرده سه درصد واردات دارو

وی افزود: در نظر داشتن وسع مالی مردم و ایده  اینکه ‏همه  آحاد ملت بتوانند به دارو و درمان دسترسی داشته باشند، رویکرد ژنریک گرایی را در صنعت ‏داروسازی کشور تسری داد و باعث توسعه ی روزافزون این صنعت در کشورمان شد و ما را به موقعیتی ‏رساند که هم اکنون علیرغم رشد شاخص جمعیتی ۹۷ درصد، مصارف دارویی کشور را صنعت داروسازی ‏ایران تامین می کند.‏

شیبانی ادامه داد: دلایل مهمی پشت واردات ۳ درصد باقیمانده وجود دارد که دانستن آنها هر قضاوت کننده ای را قانع ‏می کند که صنعت، کماکان به تولید ۹۷ درصد فعلی ادامه دهد چرا که تولید ۳ درصد در داخل کشور به ‏هیچ وجه مقرون به صرفه نبوده و هزینه های بسیار کلانی را متوجه صنعت خواهد ساخت.‏

وی گفت: دارو محصولی است که در مقایسه با یک کالای اساسی، از اهمیت فوق العاده بیشتری برخوردار است چون ‏همواره می توان در صورت فقدان یک کالای اساسی، فراورده ی دیگری را جایگزین آن کرد اما در زمینه ی ‏دارو امکان این جایگزینی وجود ندارد. مریض مبتلا به بیماری قند باید داروهای ضد قند مصرف کند. نمی‏ توان به او مسکن داد و انتظار بهبودی داشت. بنابراین جایگاه دارو در تصمیم گیری های کلان و سیاست ‏گذاری ها جایگاه ویژه ای را از آن خود می کند. صنعت سرافراز دارو در بحرانی ترین شرایط سیاسی کشور ‏در دهه های مختلف، متناسب با میزان جمعیت و درآمد مردم، جوابگوی نیازهای کشور بود و احتیاجات ‏دارویی را تامین کرده است. اگر چنین صنعت شکوفایی نداشتیم خدا می داند که با مشکلات فعلی چه ‏فتنه هایی که با کمبود دارو به پا نمی شد.‏

شیبانی اظهارداشت: خشت بر روی خشت ‏گذاشتیم تا صنعت داروسازی ایران به چنین بالندگی و موقعیت مباهات آفرینی رسید. من ۴۲ ‏سال در محضر همراهان دارویی شاگردی کردم و کودک صنعت را با همراهی و همدلی به جوانی ‏رساندیم. آیا هرگز به یاد دارید در رویارویی با مشکلات، خطی از یک شرکت داروسازی تعطیل ‏شده باشد، الان به شرایط عجیبی رسیده ایم که تعطیلی شرکت های دارویی، خبری معمولی ‏شده است.‏ آیا نباید فرامین اتاق فرمان را پیش از صدور، با اهالی صاحب تجربه صنعت دارو در میان ‏گذاشت. ما این صنعت را در بحرانی ترین شرایط جنگ ۸ ساله از گردنه های تحریم و فشار عبور ‏دادیم. بنده خودم در وزارتخانه از نزدیک با مشکلات مواجه بودم. مشکلات تحریم، مشکلات مبادلات ‏مالی و خیلی مسائلی که امروز آنها  را به صورت ویژه و برجسته فهرست می کنند، در زمان دست اندرکاری ‏ما هم وجود داشت. ‏

وی گفت: ‏همکاران پرتلاش ما در صنعت داروسازی افتخارآفرینی کردند و مردم شریف و شایسته ی ما باید با کمک ‏رسانه ها به تلاش ها و پشتکارهای دیده نشده اشراف پیدا کنند. توانی که وابستگی و واردات را به ‏استقلال و خودکفایی رساند هنوز زنده است و می تواند باز شگفتی بیافریند. این ظرفیت چه از ‏نظر دانش تولید و چه از لحاظ دستگاه ها هم چنان وجود دارد. اما شرط مهم این است که اتاق فکری مهیا ‏کنند و صاحبان دانش و تجربه و مدیران دلسوز صنعت در تصمیم گیری ها ایفای نقش داشته باشند.‏

صنعت داروسازی که پادگان نیست

شیبانی ادامه داد: صنعت داروسازی که پادگان نیست یک نفر آن بالا فرمان صادر کند و بقیه خبردار بایستند. ‏اعتقاد راسخ دارم با هم فکری و همراهی به آسانی از تحریم های جدید هم عبور می کنیم. مشروط بر این که ‏ناخدای طوفان ندیده، کشتی صنعت را به کوه یخ نکوبد و آرامش صنعت داروسازی کشور را با تصمیمات ‏ناشیانه بر هم نزند. مشکلات فعلی چه هستند؟ ما همواره از تحریم ها به عنوان فرصت استفاده کرده ایم. ‏همراهان قدیمی خوب به یاد دارند که اوایل انقلاب قادر به تولید یک گرم مواد اولیه دارویی نبودیم اما در ‏این برهه ۵۰ درصد از نیاز داروسازی ها به مواد اولیه در داخل کشور رفع می شود. آیا این مصداق تبدیل ‏تحریم به فرصت نیست.

وی افزود: ما حتی نمی توانستیم پوکه آمپول تولید کنیم. از کشور همسایه شیشه وارد می کردیم ولی در حال حاضر ‏هم نیاز داخلی مرتفع شده و هم تولیدات مازاد خود را صادر می کنیم. من قصد انکار مشکلات را ندارم ولی ‏توانمندی های ما در صنعت داروسازی، مانند سیلی است که هر سدی را ویران خواهد کرد.‏ این همه دانشمند و صاحبین نبوغ و پشتکار که در صنعت حضور دارند، کشور را در حل مشکلات دارویی ‏امروز و فردا یاری خواهند رساند. مشروط بر این که آن ها را در تصمیم گیری های مرتبط با دارو شرکت ‏دهیم. از آن ها نظر بخواهیم و این اظهارات ریشه در دانش و تجربه را محترم بشماریم.‏

شیبانی گفت: حلزون غول پیکر بروکراسی را سر راه اقدامات حیاتی صنعت داروسازی کشور قرار ندهید. ‏دستورالعمل هایی که پی در پی و هر روز از دفاتر روسای در حال تکثیر ابلاغ می شوند به یکی از ‏آفات جدید صنعت تبدیل شده است. مواردی که گفته شد همه از سوی وزارت بهداشت نیست اما ‏این وزارت بهداشت است که باید پاسخگو باشد چون صنعت دارو، فعالیت های حیاتی و مفیدش را زیر ‏پرچم این وزارتخانه انجام می دهد. سایر وزارتخانه ها هم می توانند با نگاهی به شرایط محتاج مساعدت ‏صنعت دارو به عنوان یکی از عالی ترین صنایع کشور، مشکلی از مشکلاتش را حل کنند. وقتی به فوتبال و ‏والیبال کمک های میلیاردی می کنید، بد نیست گرهی هم از مشکلات داروسازی ها، شرکت های پخش دارو ‏و داروخانه ها باز کنید. این مراکز بحران زده، عرضه کننده ی نوشداروهای احیاکننده ی جان مردم هستند و ‏امروز با اوضاع مالی به استضعاف کشیده شده، به طور جدی نیازمند تغییر شرایط هستند.

سهم ارزی صنعت داروسازی کشور

در ادامه، مرتضی خیرآبادی عضو هیات مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران، با اشاره به ارقامی که در صنعت داروسازی کشور جابجا می شود، افزود: بارها در رسانه ها عنوان شده است ‏‎۹۷‎‏ درصد از داروهای مورد نیاز کشور در داخل تولید می شود. آیا ‏کسی عمق این واقعیت را درک کرده است، اگر این درصد را در جدول تناسب بگذاریم برای ‏‎۳‎‏ درصد ‏باقیمانده ‏‎۱.۴‎‏ میلیارد دلار هزینه می کنیم، پس ارزش ‏‎۹۷‎‏ درصد تولید داخلی ‏‎۴۵.۴‎‏ میلیارد دلار است یعنی ‏نصف درآمد ارزی ایران را باید روی ‏‎۱.۴‎‏ میلیارد دلار بگذاریم تا مخارج داروی کشور تامین شود. آیا کسی به ‏این مهم عنایت دارد.

وی گفت: در حال حاضر کل مبلغی که برای ۹۷ درصد هزینه می کنند ۶۰۰ میلیون دلار است در حالی که حداقل ۲۵ ‏میلیارد دلار صرفه جویی ارزی را کسی در نظر نمی گیرد. اسناد مالی واردات داروی عراق را بررسی کنید. ‏هزینه های دارویی ارمنستان ‏یا ترکیه را ارزیابی کنید. موردی قابل طرح از روسیه شاید به روشن شدن بحث ‏کمک کند. امسال پوتین در سفر به ترکیه ‏‎۲۰‎‏ میلیارد دلار پول به داروسازی های آن جا داد و از آنان خواست ‏توانایی خود را ‏ از لحاظ کمی و کیفی حداقل به نصف بنیه تولیدی ایران برسانند. ‏بسیاری از شرکت های ما ‏هم اکنون در حال انتقال دانش و فن آوری خود به شرکت های روسی هستند. دانستن این واقعیت هر ایرانی ‏غیوری را آکنده از حس افتخار می سازد. این افتخار را مدیران موفق داروسازی کشور کسب کرده اند.

خیرآبادی ادامه داد: چرا در چنین اوضاع نابسامانی تولید دارو متوقف نمی شود، چون فقط وجدان اخلاقی است. مثل کارخانه ‏اتومبیل سازی فلان نیستید که تا خبر گران شدن ارز به گوش شان رسید فورا تولید را متوقف کردند تا قیمت‏ ها افزایش پیدا کند. ما ده ها بار به دولت گفتیم اگر ‏‎۱۰‎‏ درصد حمایتی که از خودروسازی می کنید ‏‎۵‎‏ درصد آن حمایت ‏را از داروسازی انجام دهید، همه مشکلات ما حل خواهد شد. کشور عراق بعد از جنگ، تمام داروهایش را از ‏سایر کشورها از  جمله ایران تهیه می کند. داروهای با کیفیت تولیدی ایران از راه های مختلف به کشورهای ‏همسایه برده می شود. از راه قاچاق، دزدی، از راه کردستان و هزار کوره راه دیگر سر از بازار همسایگان در می‏ آورد. خوب چرا به این صنعت محبوب بها نمی دهید، صنعتی که برای شما ‏‎۷۰‎‏ هزار فرصت شغلی ایجاد ‏کرده است. ما امسال پیش بینی کردیم که ۲۷ هزار میلیارد تومان فروش ‏دارو در کشور خواهیم داشت؛ اگر این رقم کاهش اندکی نشان دهد فروش ‏‎۲۱‎‏ هزار میلیارد، حتمی است. از این مبلغ ‏دولت باید حداقل ۱۳ هزار میلیارد تومان بابت ۷۰ درصد فرانشیز به شرکت های پخش و تولیدکننده پرداخت کند ‏ولی در ردیف های بودجه و سازمان تامین اجتماعی این عدد به ۸ هزار میلیارد تومان نمی رسد.

بودجه فرانشیز دارو ثابت ماند

وی افزود: بودجه  همه صنایع در سال گذشته افزایش داده شد اما بودجه  فرانشیز دارو ثابت ماند. چگونه می شود چنین ‏اجحافی را در حق صنعت دارو پذیرفت؟ دولت بدون پشتوانه  مالی و برنامه ریزی اصولی ‏‎۱۱.۵‎‏ میلیون نفر را ‏بیمه می کند در حالی که بودجه  دارو را در سازمان های بیمه گر ثابت نگه می دارد.

خیرآبادی گفت: نتیجه  این شطرنج ناشیانه، بحرانی است که شاهد آن هستیم. آیا می دانید ‏‎۱۱‎‏ ماه تعویق در پس دادن طلب ‏پخش و کارخانه ها تحمیل ورشکستگی است. وقتی هم که می خواهند بدهکاری خود را بپردازند به جای ‏پول، اوراقی با سررسیدهای طولانی ‏‎۱۶‎‏ ، ‏‎۱۸‎‏ یا ‏‎۲۴‎‏ ماهه به طلبکار می دهند. چندی قبل به یکی از شرکت ها در ‏ازای ‏‎۱۲‎‏ میلیارد تومان طلب قطعی، ‏‎‏۲/۱۴ میلیارد اوراق مدت دار دادند. چون ‏کارخانه نیاز شدیدی به پول ‏داشت مجبور شد اوراق را با ضرر در بورس ‏‎۱۰‎‏ میلیارد و ‏‎۱۰۰‎‏ میلیون بفروشد. ‏مدارک مجاب کننده  این ‏اجحاف، تمام و کمال در دسترس است. دوازده میلیارد تومان پول بعد از ‏‎۱۱‎‏ ماه به اوراق تبدیل شد و ۱۰ ‏میلیارد به شرکت رسید. ‏آیا این نحوه  برخورد مالی با کسی که به دنبال مشقات بسیار، داروی بیماران را تولید ‏می کند، می تواند وی را به ادامه  فعالیت ضروری و حیاتی اش دلگرم سازد.

وی افزود: سال گذشته شرکت های دارویی با هزینه یورو ۳۵۰۰ تومانی دارو، مواد اولیه ‏وارد کرده و در اختیار بیماران قرار دادند و امسال باید با یورو ۵۲۰۰ تومانی پول فروشنده  خارجی را پرداخت ‏کنند دولت حاضر نیست حتی پول اختلاف ارز دارو را بپردازد. در حالی که این اختلاف قیمت را با تجهیزات ‏پزشکی و یا بخش کشاورزی محاسبه و پرداخت می کند. ولی تا نوبت به دارو می رسد، انگار ما هیچ حقی ‏نداریم. تحمیل چنین تبعیض هایی به صنعت دارو چه معنایی به جز اجحاف دارد. وقتی با بیمه سلامت یا ‏سازمان بیمه تامین اجتماعی قرارداد منعقد می کنیم می گویند اگر ‏‎۲‎‏ روز نسخه را دیر تحویل دهید با ‏جریمه مواجه خواهید شد اما وقتی ‏‎۱۱‎‏ ماه در پرداخت بدهکاری خود تاخیر می کند، این صنعت است که ‏باید از حق خود بگذرد.

خیرآبادی ادامه داد: یکی دیگر از مشکلات ما عدم وجود ‏فرماندهی واحد هست. هر اداره و سازمانی که به ما می رسد حکمی از جیب در آورده و معلوم می شود که ‏ایشان هم یکی از روسای جدید ما شده اند. ما در شرایط یک جنگ دارویی قرار داریم. در این شرایط باید ‏برای بیماران یک فرماندهی ویژه ایجاد شود که تمامی اختیارات تولید و واردات را در تمامی زمینه های گمرکی، ارزی و تجاری بر عهده گیرد که خدای ناکرده خللی در سیستم درمانی کشور ایجاد نشود. چندی پیش ‏در نمایشگاه جهانی مادرید متوجه شدیم بسیاری از شرکت های تولیدکننده  ماده اولیه  دارو به دلیل ترس از تحریم های بانکی حتی حاضر به عرضه  سرنگ ‏های از پیش تزریق هم نیستند. گمرک و ‏سازمان توسعه  تجارت برای حل مشکل دارو و مواد اولیه باید لاین خاصی را برای واردات اتخاذ کنند تا شرکت ‏هایی که مجبورند طبق قیمت گذاری رسمی، دارو تولید و در اختیار بیمار قرار دهند، دچار مشکل نشوند. هر ‏روز با یک ابلاغیه برای ما یک تکلیف تازه تعیین می کنند. از هنگامی که نرخ ارز تغییر کرده یک نفس و ‏مداوم برای ما برنامه  جدید ارسال کردند. وقتی هم که برخی آن را اجرا می کنند با قانون تازه تر روبرو می‏ شوند و باید تاوان بدهند.

وی گفت: چرا دولت خودش را جای ما نمی گذارد، این افرادی که ‏با شرایط شما می سوزند و می سازند، درخور دریافت مدال هستند. در حالی که پیوسته مورد تهدید قرار می ‏گیرند. هر روز باید در صف بانک ها بایستند. در هزارتوی گمرک سرگردان شوند. می گویند قانون تازه وضع ‏شده این کالا را ترخیص نمی کنیم. از راه چاره می پرسیم معلوم می شود باید برویم کفش ‏آهنین بپوشیم. ما توقع داریم دولت حامی این صنعت باشد. ‏چندین ماه است که ارز ماشین آلات دچار مشکل جدی شده است و کارخانجات به علت نداشتن نقدینگی نمی ‏توانند ناگهان به میزان دو برابر ریالی یعنی ارز نیما ماشین آلات بخرند و دارو را با قیمت رسمی تولید و به ‏بیماران عرضه کنند.