شرکت ملی پخش فراورده های نفتی اخیرا اقدام به انتشار اطلاعیه ای در رسانه ها کرد که براساس آن مالکان خودرو و متور سیکلت‌هایی که فاقد کارت سوخت هستند باید از روز شنبه سوم آذرماه به مدت 3 هفته درخواست خود را در سامانه این شرکت ثبت کنند.

بنابراین گزارش شرکت ملی پخش فراورده های نفتی در این اطلاعیه اعلام کرده است این کار به منزله سهمیه بندی ویا افزایش قیمت سوخت نیست.

بنابراین سوالی که مطرح می شود این است که آیا می توان کارت سوخت را بدون افزایش قیمت و سهمیه بندی احیا کرد؟هدایت الله خادمی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در برنامه رادیویی که با موضوع بازگشت کارت سوخت پخش شدن اظهار کرده است" کارت سوخت به معنی سهمیه بندی و شفاف سازی در مصرف سوخت است؛ وقتی سهمیه بندی صورت می گیرد، باید نرخ دومی وجود داشته باشد تا هر کسی که خواست مصرف کند، هزینه آن را پرداخت کند تا هم نیاز خودش را تهیه کند و هم درآمدزایی برای دولت ایجاد شود."

اما ظاهرا این پاسخ با قیدی که شرکت ملی پخش فراورده های نفتی در خصوص احیای کارت سوخت مطرح کرده است مطابقت ندارد. زیرا این شرکت قویا اعلام کرده است به اخباری که در خصوص سهمیه بندی و یا افزایش قیمت مطرح می شود توجه نکنند.

جواد نوفرستی استاد دانشگاه الزهرا و یکی از کارشناسان حوزه انرژی معتقد است احیای کارت سوخت بدون سهمیه بندی و افزایش قیمت ممکن است.

وی در این باره گفت هر موقع که صحبت از کارت سوخت شده است می‌گفتند یعنی دونرخی، یعنی سهمیه‌بندی بنزین در صورتی که میتوان کارت سوخت را بدون سهمیه بندی و افزایش قیمت احیا کرد.

به گفته این کارشناس انرژی فقط کافی است که کارت سوخت جایگاه ها حذف شود و اعلام شود سوخت گیری فقط از طریق کارت شخصی صورت می گیرد به همین شیوه که اکنون سوخت گیری انجام می شود اما با کارت جایگاه اما در احیای کارت سوخت به شیوه ساده فقط کافی است کارت سوخت جایگاه ها حذف شود آنگاه مردم می دانند که میزان مصرف بنزین‌شان پایش می‌شود.

اسماعیل خنیفریکی دیگر از کارشناسان حوزه انرژی معتقد است تنها مزیت این کار این است اگر مصرف کننده ای به طور غیر متعارف بنزین مصرف کرد آنگاه کارت سوختش دیگر فعال نخواهد بود که امکان این کار وجود دارد بنابراین با استفاده از کارت سوخت می توان مصرف را کنترل کرد و جلوی قاچاق را گرفت.

علت احیای کارت سوخت چیست؟

در سال ۹۴ بود که با تصمیم دولت قیمت بنزین تک نرخی شد و عملا سهمیه بندی از چرخه عرضه سوخت حذف و از ان سال تاکنون استفاده از کارت سوخت شخصی نیز جای خود را به استفاده از کارت سوخت جایگاه داد و مصرف کنندگان نیز تنها از کارت سوخت به عنوان سوئیچی برای سوخت گیری استفاده می کنند.

این سیاست غیر کارشناسی که به بهانه عدم ضرورت تداوم سهمیه بندی بنزین اتخاذ شده بود موجب شد تا مصرف این فرآورده نفتی در طول 3 سال گذشته روند فزاینده‌ای به خود بگیرد و هر سال رکوردهای جدیدی را از خود بر جای گذارد تا اینکه اخیرا گفته شده است میانگین مصرف بنزین در کشور به حدود 100 میلیون لیتر رسیده و رکوردهای اعجاب انگیز 121 میلیون لیتر در روز را در برخی از روزها بر جای گذاشته است.

این روند موجب شد تا مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیات دولت در اوایل شهریورماه امسال، از این وضعیت ابراز گله کنند و از دولت صراحتا درخواست نمایند تا به دنبال روشی برای کنترل مصرف بنزین باشند.

هرچند که برخی از مسئولان وزارت نفت معتقد بودند که افزایش مصرف بنزین در کشور به دلیل رشد اقتصادی بوده و علت آن را افزایش تولیدات خودروسازان معرفی کرده اند اما باید گفت این ادعا توسط کارشناسان اقتصادی تایید نمی شود. کارشناسان می‌گویند تک نرخی کردن بنزین بدون در نظر گرفتن سهمیه در سال‌های اخیر موجب شده است تا مصرف کنندگان به هر میزان که بخواهند در مصرف این فرآورده استراتژیک، افراط کنند و از طرفی نیز دولت به هر میزان که بتواند بنزین وارد کند.

بر این اساس در سال های اخیر گفته شده است به طور میانگین سالانه چیزی حدود 2 میلیارد دلار بابت واردات بنزینی که سوخت شده است هزینه شده در صورتی که می‌شد با اتخاذ سیاست صحیح این هزینه را برای ساخت پالایشگاه در کشور صرف کرد.

سود بیش از ۳۷ هزار میلیارد تومانی قاچاقچیان سوخت

اتخاذ سیاست تک نرخی شدن بنزین و حذف سهمیه بندی آن منجر به آغاز قاچاق سوخت شده است و براساس یک برآورد به طور میانگین روزانه 10 میلیون لیتر بنزین از کشور به دلیل اختلاف قیمت با کشور های همسایه قاچاق می شود.

هم اکنون هر لیتر بنزین معمولی با قیمت 1000 تومان عرضه می شود که با نرخ دلار در بازار غیر رسمی که به میزان 13500 تومان به طور میانگین به فروش می رسد می توان گفت قیمت بنزین در ایران چیزی حدود 7 سنت است.

این در حالی است که نرخ بنزین در کشورهای همسایه به‌طور متوسط حدود۷۰ سنت است که البته ترکیه بین کشورهای همسایه بیشترین فاصله قیمتی را با نرخ سوخت در ایران دارد.

قیمت بنزین در این کشور در حال حاضر حدود 1 دلار و 23 سنت در هر لیتر است که با نرخ دلار 13500 تومان در بازار غیر رسمی عملا ترک ها برای هر لیتر 16600 تومان می پردازند.

همچنین باید گفت قاچاق سوخت به دیگر کشورهای همسایه به خصوص پاکستان، افغانستان و عراق نیز سود سرشاری نصیب قاچاقچیان می‌کند. براساس برآوردهای صورت گرفته، متوسط سودی که قاچاقچیان از فروش غیرمجاز یک لیتر سوخت به ۷ کشور همسایه که دارای مرز خاکی با ایران هستند، کسب می‌کنند حدود ۹۴۰۰ تومان است.

در حال حاضر برآوردهای مختلفی از میزان قاچاق ارائه می‌شود. دولت میزان قاچاق سوخت یعنی مجموع بنزین و گازوئیل را بین ۳۰ تا ۴۰ میلیون لیتر در روز برآورد کرده است. که ظاهرا از این میزان تنها 10 میلیون لیتر مربوط به قاچاق بنزین و مابقی مربوط به قاچاق گازوئیل است.

همچنین برخی منابع اعلام کرده‌اند که تنها در سه ماه ابتدای سال یک میلیارد لیتر سوخت قاچاق شده که به معنای قاچاق بیش از ۳۰ میلیون لیتر سوخت در هر روز است.

با این حال این ارقام تنها برآوردهایی از میزان قاچاق است و ارقام دقیقی در این خصوص وجود ندارد. اما اگر آمارهای ارائه شده توسط علی مویدی خرم آبادی، رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا وارز مبنی بر قاچاق یک میلیارد لیتر در سه ماه از سال را مبنای محاسبات قرار دهیم، به این معناست که در کل سال جاری میزان قاچاق سوخت به حدود ۴ میلیارد لیتر خواهد رسید.

بنابراین با در نظر گرفتن متوسط سود ۹۴۰۰ تومانی هر لیتر قاچاق سوخت، مجموع سودی که در کل سال جاری عاید قاچاقچیان سوخت می‌شود بالغ بر ۳۷ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان است.

جدول قیمت بنزین در کشورهای همسایه

بازار داغ خرید و فروش کارت سوخت

بازار خرید و فروش کارت سوخت در چند ماه گذشته به قدری داغ شده است که در نهایت شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی آن را در اطلاعیه‌ای غیرقانونی اعلام کرد. در این اطلاعیه آمده بود در پی انتشار برخی اخبار و شایعات مبنی بر خرید و فروش کارت‌های هوشمند سوخت توسط برخی افراد سودجو، به اطلاع هموطنان عزیز می‌رساند که هر نوع خرید و فروش کارت سوخت، غیرقانونی است و در این زمینه با متخلفان برخورد قانونی می‌شود.

مهمترین سوال در مورد این خرید و فروش این است که خریداران با کارت‌های سوخت چه می‌کنند؟ سوالی که دنباله آن به موضوع قاچاق سوخت ختم می‌شود. ارزان بودن قیمت سوخت در ایران در مقایسه با کشورهای همسایه‌ همواره وسوسه قاچاق سوخت را بین قاچاقچیان زنده نگه داشته است. در ماه‌های اخیر این موضوع رنگ و بوی دیگری گرفته است و بسیاری از قاچاقچیان سوخت، درآمدهای میلیاردی از فروش سوخت دارند. در این راستا ‌معاون پیشگیری از وقوع جرم دادگستری سیستان و بلوچستان در جلسه کارگروه پیشگیری از قاچاق سوخت گفت: تخمین زده میشود ۷۰ هزار کارت سوخت قاچاق در دست سودجویان باشد.

امکان استفاده همزمان از دو کارت وجود ندارد

در این راستا، شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی در جدیدترین اطلاعیه خود اعلام کرده است ":پیرو انتشار اخباری مبنی بر خرید و فروش کارت‌های هوشمند سوخت شخصی از طریق فروش کارت و سپس تقاضای صدور کارت المثنی، به اطلاع می‌رساند با توجه به ظرفیت‌های سامانه هوشمند سوخت، امکان استفاده همزمان از دو کارت وجود ندارد. برای صدور کارت هوشمند سوخت المثنی جدید ابتدا باید کارت سوختی که مفقودی آن اعلام شده است، ابطال شود و سپس فرآیند صدور کارت جدید آغاز می‌شود."

این گزارش در پایان تصریح می کند خوشبختانه شرایط به سمتی می رود که می توان انتظار داشت از ماه های دی یا بهمن سال جاری شاهد احیای کارت سوخت باشیم که نتیجه آن کنترل مصرف و کاهش قاچاق سوخت خواهد شد.