گزارش اخیر ICIS نشان می‌دهد بازارهای آسیایی در پی کاهش قابل‌توجه قیمت نفت از یکسو و جنگ‌های تجاری که در سال ۲۰۱۸ در جهان به‌وقوع پیوست از سوی دیگر، با تقاضا و قیمت رو به نزول در محصولات شیمیایی از جمله متانول روبه‌رو خواهند شد. این در شرایطی است که بنا بر این گزارش طی یک ماه گذشته نیز این روند آغاز شده به‌طوری‌که‌ محصولات پلیمری و شیمیایی با افت قیمت روبه‌رو شده‌اند؛ محصولاتی از قبیل اتیلن، پروپیلن، متانول، بنزن، تولوئن و استایرن مونومر که همگی بر اساس شاخص‌های قیمتی از یک شرایط کاهشی تبعیت کرده‌اند.

قیمت اتیلن در اوایل ماه جاری به ۹۰۰ دلار در هر تن در بازار آسیا رسید که این رقم کمترین قیمت در یک سال گذشته به‌شمار می‌رود و اکنون هم قیمت‌ها پایین‌تر از ابتدای ماه نوامبر است. سایر بازارها نیز تقریبا از همین روند تبعیت می‌کنند و آنطور که بررسی‌های ICIS نشان می‌دهند این کاهش قیمت‌ها بیشتر از بازارهای چین آغاز شده‌اند که دلیل آن نیز کاهش تقاضا در این بازارها است. این در حالی است که عرضه‌ها نیز در چند ماه گذشته به‌خصوص بعد از جولای با رشد روبه‌رو شده که برایند این دو عامل باعث شده قیمت‌ها کاهشی شوند. با این حال افت شدید قیمت نفت در ماه گذشته این وضعیت را در پایان سال و به‌خصوص در سه ماه اول ۲۰۱۹ تشدید خواهد کرد. بازار نفت اعم از نفت آمریکا و برنت در ماه گذشته ۲۲ درصد افت قیمت را ثبت کرده‌اند که این رقم یکی از بزرگ‌ترین افت قیمت‌ها بعد از بحران ۲۰۰۸ بوده است و این موضوع احتمالا به‌زودی بازار محصولات پتروشیمیایی را با خود به پایین خواهد کشید.

طی همین مدت به‌عنوان مثال قیمت نفتا نزدیک به ۲۴ درصد کاهش را تجربه کرده است که نشان می‌دهد وضعیت به نفع صنایع پایین‌دستی‌ در حال تغییر و تحول است. اکنون قیمت پلی‌اتیلن در بازارهای آسیا با کاهش قابل‌توجهی روبه‌رو شده و این در مورد همه گریدهای مرتبط با این محصول صادق است؛ به‌عنوان مثال قیمت پلی‌اتیلن سبک در ماه گذشته روند نزولی خود را طی کرده و اکنون به پایین‌ترین قیمت در دو سال گذشته رسیده است. پلی‌اتیلن سنگین نیز به پایین‌ترین قیمت‌ها در ۱۶ ماه اخیر نزدیک شده است و تمام این موضوعات حکایت از پتانسیل‌های بالای این بخش برای کاهش بیشتر قیمت‌ها دارد و انتظار می‌رود با افت قیمت نفت این وضعیت تشدید شود. این در حالی است که چین در ماه گذشته میزان واردات خود را به دلیل کاهش تقاضا، برای این محصولات نیز کاهش داده است. در مقابل پلی‌پروپیلن وضعیت نسبتا باثبات‌تری دارد هرچند این بازار نیز روند کاهش قیمت را تجربه می‌کند. به‌عنوان مثال شاخص قیمت این گروه در بازار آسیا در اواسط ماه نوامبر با حدود ۹ درصد افت روبه‌رو شده بود و چین نیز در حدود ۷ درصد واردات خود را در این دوره کاهش داد. در این بین اما بازار متانول که از اهمیت زیادی به‌خصوص برای صادرکنندگان کشور ما برخوردار است در هفته‌های اخیر با روند کاهشی قیمت روبه‌رو شده است.

در هفته‌های اخیر قیمت متانول در چین به پایین ترین رقم در سال ۲۰۱۸ رسیده و با توجه به اینکه ایران یکی از کشورهای تاثیرگذار در این بازار است و اکنون آمریکا در تلاش است تا تحریم‌هایی را بر صادرات این محصولات ایجاد کند، وضعیت قیمتی و صادراتی برای متانول نیز قابل تغییر خواهد بود. کارشناسان معتقدند تحریم‌های ایالات متحده نتوانسته باعث شود حضور متانول ایران در آسیا با افت روبه‌رو شود و این نشان می‌دهد بازار از نظر عرضه با کاهش روبه‌رو نشده؛ با این حال قیمت‌های این محصول به دلیل وضعیت حاکم بر بازار نفت با کاهش روبه‌رو شده است. در این رابطه ICIS در گزارش خود هشدارهای مهمی را در رابطه با جنگ‌های تجاری بین آمریکا و چین می‌دهد که این موضوعات می‌توانند تقاضا را در سه ماه اول سال آینده با کاهش روبه‌رو کنند.

یکی از دلایل این امر نیز آن است که اقتصاد جهانی روند رو به افولی را به‌زودی تجربه خواهد کرد؛ بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول نیز این موضوع را پیش‌بینی کرده‌اند. طی هفته‌های اخیر نیز میزان انتقال این محصولات با کاهش‌هایی روبه‌رو شده و همین امر نیز نگرانی‌هایی را برای عرضه ایجاد کرده است. قیمت بنزن رقمی در حدود ۱۶ درصد در یک ماه گذشته کاهش یافته و پارازایلین نیز ۱۸ درصد افت قیمت داشته است.

البته در این تحلیل دو نکته قابل ذکر وجود دارد؛ نخست آنکه برخی قدرت‌های نوظهور در آسیا همچون هند یا کره با افزایش تقاضا برای محصولات پتروشیمیایی روبه‌رو هستند که این امر می‌تواند وزنه قابل‌توجهی برای بازار این محصولات باشد و دوم آنکه ممکن است روابط بین آمریکا و چین که اکنون به وضعیت حساسی نزدیک شده با تحولاتی روبه‌رو شود که در این دو صورت بازارها با تعادل روبه‌رو می‌شوند. البته هندی‌ها نگران وضعیت ایران در شرایط تحریم هستند. هند یکی از بازیگران بازار متانول در آسیا است و برای این کشور عرضه‌های ایران بسیار اهمیت دارد و کاهش عرضه‌های متانول در نتیجه تحریم ایران می‌تواند معادلات دهلی‌نو را در این رابطه به‌هم بریزد و بازار را با رشد قیمت روبه‌رو سازد.

ایران ۸۰ درصد متانول وارداتی هند را تامین می‌کند و این سطح از وابستگی برای این کشور بسیار خطرناک است. معامله‌گران هندی می‌گویند با توجه به اینکه هندوستان به بازار متانول ایران وابسته است، غیر قابل تصور است که هند واردات این کالا از ایران را متوقف کند و بتواند جایگزین‌های کافی برای آن ایجاد کند. با این حال بر اساس آخرین اطلاعات رسمی هند واردات متانول از ایران را در سال گذشته به میزان ۴/ ۵ درصد کاهش داده است اما این پایدار نخواهد بود و هند همواره با ثبات در واردات این محصول از ایران روبه‌رو است این در شرایطی است که قیمت صادراتی این محصول از طریق ایران برای هند بسیار به صرفه بوده و حتی در ماه‌های اخیر کاهش نیز یافته است. با این حال تولیدکنندگان ایرانی معتقدند مشکلی برای صادرات متانول به بازار هند ندارند و معاملات خود را در این بازار حتی با وجود تحریم‌ها ادامه خواهند داد. البته موضوعات دیگری هم وجود دارد مثلا افت ارزش روپیه هند در ماه نوامبر عاملی برای تقویت واردات شده است.

کارشناسان با اشاره به اینکه بعد از تحریم ایران که حدود یک ماه پیش اتفاق افتاد هیچ اتفاق خاصی در این حوزه رخ نداده و با ایجاد ساز و کارهای مهمی که اروپا برای ایران در نظر گرفته از جمله ایجاد صندوق ویژه مالی، مشکلاتی که ممکن بود در زمینه نقل و انتقال مالی برای واردکنندگان محصولات از ایران ایجاد شود دیگر وجود ندارد و همه این موارد دست خریداران محصولات پتروشیمی از ایران را باز می‌گذارد. از طرفی هند هیچ‌گونه ممنوعیتی برای واردکنندگان از تهران تا این لحظه اعمال نکرده و حتی برای واردات نفت خام نیز از ترامپ معافیت دریافت کرده است که همه این موضوعات سیگنال‌هایی محسوب می‌شوند که نشان می‌دهند بازار متانول آسیا از سمت ایران تهدید نمی‌شود.

با این حال سایر تولیدکنندگان خاورمیانه‌ای به شدت به دنبال آن هستند که بازار هند را از دست ایران خارج کنند و بر این اساس پیش‌بینی می‌شود با فشار بیشتر آمریکا به دهلی، رقابت سرسختانه‌ای بین ایران و سایر رقبای منطقه ایش ایجاد شود. در طرف دیگر اما در بازار اروپا شرایط کاملا متفاوت است. بازارهای اروپا از نظر عرضه و تقاضا ثابتند و تغییر چندانی را در مقایسه با قبل تجربه نکرده‌اند اما قیمت‌ها در این بخش نیز با کاهش روبه‌رو بوده که دلیل آن کاهش قیمت نفت است. اروپایی‌ها معتقدند برخلاف آسیا تقاضا نیز در بازار قاره سبز از ثبات بالاتری برخوردار است و به همین دلیل تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان این بازارها با چالش جدی در زمینه تأمین نیازهای بازار متانول و البته سایر محصولات روبه‌رو نیستند؛ هرچند قیمت‌ها در سه ماه گذشته در مقایسه با سه ماهه سال گذشته کاهشی بوده و آنطور که کارشناسان می‌گویند کاهش بیشتر قیمت نفت در سه ماه اول سال آینده نیز ادامه خواهد داشت اما این روند در سایر ماه‌های سال بعد می‌تواند تغییر یابد.

اکنون موضوعات مختلفی در جهان وجود دارد که روی بازارهای مختلف از جمله نفت و محصولات پتروشیمی اثرگذار است؛ علاوه بر چالش‌هایی که در آسیا شاهد آن هستیم در اروپا نیز مساله برگزیت که روی قیمت پوند اثرگذار است می‌تواند مسیرهای این بازار را با خود دچار تحول سازد. اما نکته‌ای که ICIS به آن اشاره می‌کند آن است که ظرفیت‌های جهانی تولید متانول نیز روند رو به رشدی را پشت سر می‌گذارد و کارخانه‌های جدیدی در حال ایجاد هستند که می‌توانند میزان عرضه را ۳ تا ۴ درصد در آینده‌ای نزدیک افزایش دهند و این مساله مانع از رشد جدی قیمت‌ها خواهد شد. در آسیا نیز اینطور است به‌عنوان مثال در چین کارخانه‌هایی در حال احداث است که می‌تواند بازار متانول را از سال ۲۰۱۹ متعادل سازد واحدهای متانول به اولفین نیز از جمله برنامه‌هایی است که در دستور کار کشورهای آسیایی قرار گرفته و بر تعادل در بازار تاکید دارند. بازار روسیه نیز شرایط نسبتا مشابهی را از بعد توسعه واحدهای مرتبط با متانول در پیش دارد که همه این موارد ضرایب انحرافی را در بازار به حداقل می‌رساند.