هرچند هنوز زمان اجرایی شدن این توافق فرانرسیده است اما انتظار می‌رفت چشم‌انداز کاهش عرضه نفت از سوی این کشورها بازار نفت را تحت‌تاثیر قرار داده و قیمت‌ها را در مسیر افزایشی قرار دهد؛ با این حال این توافق تاکنون هیچ حاصلی در بازار نفت به دنبال نداشته و نفت طی دو هفته گذشته مسیر کاهشی را طی کرده است.

از این‌رو، بزرگ‌ترین‌ کشورهای حاضر در این توافق که بیشترین میزان کاهش تولید را به عهده دارند، پیش از اینکه توافق به اجرا در‌بیاید برای تمدید آن در نیمه دوم سال ۲۰۱۹ اعلام آمادگی کرده و حتی اعلام کرده‌اند که ممکن است با برگزاری نشست اضطراری این توافق را تعمیق بخشند، یعنی کاهش تولید اوپک و غیراوپک را به سطوحی بیش از 1/2 میلیون بشکه در روز برسانند. آنطور که بلومبرگ گزارش داده است، وزرای نفت عراق، کویت و امارات متحده‌عربی در حاشیه نشست کشورهای عربی صادرکننده نفت (OAPEC) به‌طور ضمنی با پیشنهاد وزیر نفت عربستان سعودی برای تمدید توافق نفتی در نیمه دوم سال ۲۰۱۹ موافقت کردند. این شرایط موجب شده که بسیاری از کارشناسان اعلام کنند که قیمت نفت در حال رسیدن به آستانه درد در اوپک است؛ یعنی نقطه‌ای که اوپک حاضر است به هر اقدامی برای افزایش قیمت‌ها دست بزند. با این حال هنوز بازار با دیده تردید به توافق اوپک نگاه می‌کند و عدم رشد قیمت‌ها در روز گذشته نشانی از این بی‌اعتمادی است. روز گذشته با وجود رشد اولیه قیمت‌ها به دنبال انتشار خبر احتمال تمدید توافق نفتی یا تعمیق آن در حاشیه نشست کشورهای عربی صادر کننده نفت، مجددا قیمت‌ها رو به کاهش گذاشت. به گزارش «دنیای‌اقتصاد» به نقل از بلومبرگ، بهای نفت خام آمریکا روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش(ساعت ۱۵ به وقت تهران) ۱۷ سنت کاهش یافت و 45/42 دلار بر بشکه به فروش رسید. نفت برنت نیز با ۱۴ سنت کاهش 53/68 دلار بر بشکه معامله شد. در این شرایط برخی کارشناسان سمت عرضه نفت را مهم‌ترین دلیل نگرانی‌های کنونی بازار نمی‌دانند، از این‌رو از نگاه آنان کاهش عرضه از سوی اوپک نیز نمی‌تواند راه‌حل مناسبی برای نجات بازار نفت باشد.
وعده تمدید توافق نفتی

در اولین هفته بعد از نشست اوپک و متحدانش، قیمت نفت بیش از ۲ درصد کاهش یافت. هفته گذشته نیز هر دو نفت شاخص برنت و وست‌تگزاس‌اینترمدیت افت بیش از ۱۱ درصدی را تجربه کردند، این کاهش قیمت ضعیف‌ترین عملکرد هفتگی بازار از ژانویه ۲۰۱۶ را رقم زد. نگرانی از کند شدن رشد اقتصاد جهانی که کاهش تقاضا برای نفت را به دنبال دارد، افزایش تولید نفت شیل در آمریکا، انتشار اخباری از صادرات روزانه ۲میلیون بشکه نفت توسط ایران که بسیار بیشتر از انتظارات قبلی است و همچنین افزایش معاملات الگوریتمی نفت که به عوامل تکنیکال و الگوهای قیمتی بیشتر از عوامل بنیادی توجه دارند، از مهم‌ترین‌ دلایل کاهش قیمت‌ها در بازار نفت بوده است. تاثیر این عوامل بر قیمت نفت به حدی بود که توافق کاهش تولید اوپک نتوانست بر انتظارات اثرگذار باشد و موجب افزایش بهای نفت شود، بنابراین افت قیمت نفت ظرف دو هفته بعد از توافق نفتی رقم خورده است.

افت قیمت‌ها موجب شده اوپک پیش از اجرایی کردن توافق دو هفته پیش خود، به فکر تمدید و تقویت آن باشد. وزیر نفت امارات‌متحده‌عربی در حاشیه اجلاس کشورهای عربی صادر کننده نفت مهم‌ترین‌ سیگنال از احتمال تمدید توافق را صادر کرد. او در حالی که اعلام کرد توافق برای کاهش 1/2 میلیون بشکه‌ای تولید موجب کاهش موجودی انبارهای نفتی جهان می‌شود، از احتمال برگزاری نشست اضطراری اوپک و تمدید توافق نفتی در صورت لزوم خبر داده است. سهیل المزروعی گفته است: «کاهش تولید کشورهای عضو و غیرعضو اوپک و تاثیر آن بر بازار نفت را به دقت نظارت خواهیم کرد، اما اگر این توافق موثر نبود همیشه می‌توان با برگزاری نشست اضطراری تصمیم جدیدی اتخاذ کرد. ما در گذشته نیز چنین نشست‌هایی را برگزار کرده‌ایم.» المزروعی همچنین افزوده است، «اگر ضروری باشد توافق نفتی را تمدید خواهیم کرد. اگر بازار به کاهش بیشتری نیاز داشته باشد، درباره متعادل کردن بازار و کاهش بیشتر تولید بحث خواهیم کرد.»

وزیر نفت عراق، ثامر غضبان نیز با اعلام اینکه این کشور از ابتدی سال ۲۰۱۹ به عضویت در کمیته مشترک نظارت بر توافق نفتی در‌خواهد آمد، گفت: «عضویت جدید عراق در کمیته نظارت از جدیت ما برای انجام تعهداتی حکایت دارد که براساس توافق نفتی پذیرفته‌ایم. همچنین این موضوع باعث می‎شود که عراق بیش از پیش به توافق نفتی پایبند بماند.» در توافق نفتی قبلی که از ابتدای سال ۲۰۱۷ به اجرا درآمد، عراق بین کشورهای عضو اوپک ضعیف‌ترین عملکرد را از خود به جا گذاشت. در حالی که به دلیل کاهش تولید بیشتر از سطح توافق از سوی برخی کشورها چون عربستان و ونزوئلا، میزان پایبندی کل اوپک به توافق به بیش از ۱۰۰ درصد رسیده بود، عراق معمولا حدود ۵۰ درصد به تعهدات خود پایبند بود. این یعنی از ۲۱۰ هزار بشکه کاهش تولیدی که عراق بر اساس توافق باید اجرایی می‌کرد، حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار بشکه کاهش می‌یافت. از این‌رو، حال وزیر نفت این کشور وعده داده پیوستن این کشور به کمیته نظارت بر توافق نفتی نشان می‌دهد که این کشور قرار است بیش از قبل به توافق پایبند بماند.

این اظهارات در حالی است که وزیران انرژی روسیه و عربستان نیز هفته گذشته از احتمال برگزاری نشست اضطراری اوپک خبر داده بودند. علاوه بر آن محمد بارکیندو، دبیرکل اوپک اعلام کرد که جزئیات توافق از جمله میزان سهمیه هر یک از کشورهای عضو از کاهش تولید را منتشر می‌کند. او در عین حال سهم هر یک از کشورهای عضو اوپک از توافق را بیش از ۳ درصد اعلام کرد که از سهم 2/5 درصدی که در زمان توافق اعلام شده بود بیشتر است. در واقع به نظر می‌رسد کاهش قیمت‌ها اوپک را نیز به این باور رسانده که توافق به دست آمده برای کاهش ۲/ ۱ میلیون بشکه عرضه برای متعادل کردن بازار کافی نیست. از این رو مدام در حال عقب نشینی به امید توقف سقوط قیمت‌ها است. استفان ایننس، تحلیلگر بازار نفت در سنگاپور بر این باور است که در حال حاضر وزرای نفت اوپک به هر اقدامی برای ایجاد ثبات در قیمت‌ها دست می‌زنند.

اما آیا واقعا کاهش عرضه برای بازار نفت کارساز خواهد بود؟
تداوم کاهش قیمت‌ها

جولیان لی، تحلیلگر بازار نفت در بلومبرگ بر این باور است که دو عامل موجب ایجاد بدبینی‌ کنونی در بازار نفت شده است. اول اینکه معامله‌گران همچنان نسبت به تمایل اوپک و متحدانش برای اجرای توافق نفتی تردید دارند و دوم اینکه چشم‌انداز بسیار ناامیدکننده‌ای نسبت به رشد اقتصاد جهانی وجود دارد.

با این حال اظهارات اخیر وزرای نفت کشورهای عضو اوپک باید نگرانی‌ها را از سمت عرضه رفع می‌کرد. همچنین آنطور که این تحلیلگر بلومبرگ می‌گوید، بخش عمده‌ای از توافق کاهش تولید به عربستان وابسته است، وزیر انرژی این کشور وعده داده که مانند توافق سال ۲۰۱۶، تولیدات خود را بیشتر از میزان متعهد شده در توافق کاهش خواهد داد. الفالح اعلام کرده که تولید نفت عربستان در ژانویه ۲۰۱۹ به 10/2 میلیون بشکه در روز خواهد رسید که این مقدار حدود یک میلیون بشکه نسبت به سطح تولید این کشور در اکتبر ۲۰۱۸ کمتر است. این کشور بیش از بسیاری از دیگر کشورهای عضو اوپک به قیمت بالای نفت نیاز دارد، عربستان روی نفت ۸۰ دلاری برای تامین بودجه سال آینده خود حساب کرده است. رقمی که بسیاری را متعجب کرده است. «دنیای اقتصاد» روز گذشته در گزارشی تحت عنوان «نشانه‌ شکست رویای بن‌سلمان» دلایل در نظر گرفتن چنین قیمتی را در بودجه عربستان بررسی کرد. بر اساس این گزارش عربستان برای راضی کردن افکار عمومی و همچنین کاهش بدبینی‌های جامعه جهانی به خصوص بعد از ماجرای قتل جمال خاشقجی به قیمت‌های بالای نفت نیاز دارد. از این رو طبیعی است که این کشور برای افزایش قیمت‌ها در بیشترین سطح توان خود تلاش کند.

علاوه بر این تحلیلگر بلومبرگ بر این باور است که با پایان مدت معافیت از تحریم‌ها در ماه مه، احتمالا تحریم‌ها با شدت بیشتری علیه صادرات نفت ایران اعمال شود. بنابراین لی پیش‌بینی می‌کند که کاهش تولید اوپک و غیراوپک در اواسط سال ۲۰۱۹ بیشتر از سطح 1/2 میلیون بشکه در روز باشد، هرچند که احتمالا این کاهش تولید در اولین ماه اجرایی شدن آن یعنی در ژانویه ۲۰۱۹ به دست نیاید. او همچنین به افت تولید ونزوئلا اشاره دارد و آن را عامل دیگری برای اطمینان از افت تولید اوپک می‌داند. المزروعی نیز در بخشی از اظهارات خود به این موضوع اشاره کرده بود. وزیر نفت امارات اعلام کرده که کاهش تولید اوپک به دلیل افت تولید بیشتر از انتظارات برخی از تولیدکنندگان این سازمان، احتمالا بیشتر از ارقام اعلام شده خواهد بود. به نظر می‌رسد او نیز علاوه بر اینکه به وعده عربستان برای کاهش تولید بیشتر اشاره دارد، به چشم‌انداز تاثیر تحریم‌های آمریکا روی کاهش تولید و صادرات نفت ایران چشم دوخته و همچنین پیش‌بینی می‌کند که مانند چند سال اخیر کاهش تولید ونزوئلا به دلیل مشکلات اقتصادی و فنی ادامه داشته باشد.

با این حال جولیان لی بر این باور است که کاهش قیمت‌ها در دو هفته اخیر نشان می‌دهد معامله‌گران باور ندارند که توافق کاهش تولید موثر خواهد بود. کاهش قیمت‌ها در دو هفته اخیر در حالی رخ داده که بسیاری بر این باور بودند که توافق نفتی می‌تواند کف حمایتی برای قیمت نفت ایجاد کند. این موضوعی است که آژانس بین‌المللی انرژی نیز در آخرین گزارش ماهانه خود بر آن تاکید کرده بود. این سازمان با وجود اینکه اعلام کرد که درخصوص کافی بودن توافق نفتی برای جلوگیری از افزایش موجودی ذخایر نفت تردید دارد، توافق نفتی را عاملی برای جلوگیری از افت بیشتر قیمت‌ها دانست. آژانس اعلام کرد که قیمت ۶۰ دلار کف حمایتی برای قیمت نفت برنت خواهد بود، برنت روز گذشته در کانال ۵۳دلار معامله شد.

تحلیلگر بلومبرگ بر این باور است که در حال‌حاضر نگرانی از کاهش رشد اقتصاد جهانی نقش مهم‌تری در معاملات نفتی ایفا می‌کند. در هفته‌های اخیر وضعیت بازارهای جهانی خود سیگنالی از ضعف اقتصاد جهان به همراه داشته و فشار بر قیمت‌ نفت را افزایش داده است. از ابتدای ماه جاری میلادی، ارزش بازارهای سهام جهان ۵/ ۹ درصد کاهش یافته که بیشترین کاهش ماهانه بازارها از سپتامبر ۲۰۱۱ یعنی زمانی که بحران بدهی در منطقه یورو در حال ظهور بود، محسوب می‌شود. جنگ تجاری بین آمریکا و چین و افزایش نرخ بهره در آمریکا مهم‌ترین‌ عامل کاهش بازارهای سهام محسوب می‌شود و موجب ناامیدی از جذب مازاد عرضه بازار نفت توسط رشد تقاضا شده است.

به گفته این تحلیلگر بازار نفت، غالب موسسات و سازمان‌های بین‌المللی پیش‌بینی خود از رشد تقاضا را کاهش داده‌اند. به‌طور مثال آژانس بین‌المللی انرژی نسبت به آگوست برآورد خود را از رشد تقاضا در سال آینده ۱۰۰ هزار بشکه کاهش داده و به 1/4 میلیون بشکه در روز رسانده است. اوپک و اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز به ترتیب ۲۰۰ و ۱۰۰ هزار بشکه برآورد خود را کاهش داده و به 1/3 و 1/5 میلیون بشکه در روز رسانده‌اند. این در حالی است که به گفته جولیان لی، برخی موسسات برآوردهای بسیار بدبینانه‌تری دارند، به‌طور مثال موسسه مشاوره‌ای جی‌بی‌سی انرژی رشد تقاضا برای سال ۲۰۱۹ را کمتر از یک میلیون بشکه در روز برآورد کرده است. به خصوص کاهش تقاضای پالایشگاه‎‌های چینی در این میان نقش مهمی در کاهش قیمت‌ها داشته‌اند. این موسسه در یادداشتی اعلام کرد ضعف تقاضا برای نفت در سه ماهه اول سال ۲۰۱۹ ادامه خواهد یافت و این موضوع احتمالا به تداوم قیمت‌های پایین نفت منجر خواهد شد.بنابراین به اعتقاد لی راه حل نجات بازار نفت به موضوعات خارج از صنعت نفت وابسته است، یعنی عواملی که بتواند به رشد اقتصاد جهانی کمک کند. به گفته این تحلیلگر بازار نفت هرچند کاهش عرضه نفت ممکن است بتواند موجب افزایش قیمت‌ها شود، اما افزایش قیمت نفت در نهایت به تضعیف بیشتر سمت تقاضا منجر خواهد شد و نمی‌تواند راه‌حل با دوامی برای بازار نفت باشد.