سیر رو به رشد قیمت‌ها در حالی در پایان فصل پاییز به بازار آجیل و خشکبار رسید که قیمت پسته در بازار شب یلدای امسال با قیمت‌های عجیب و غریب خود مردم را در شوک فرو برد. به‌گونه‌ای که هر کیلو پسته تا قیمت 250 هزار تومان نیز خرید و فروش شد و این قیمت‌ها قدرت خرید را از مردم سلب کرد تا آیین این شب با طعم گرانی آجیل و به ویژه پسته همراه باشد.

این روند صعودی قیمت پسته در حالی در میان سایر اقلام آجیل و خشکبار خودنمایی می‌کند که به منظور بررسی شرایط فعلی بازار و دلایل گرانی‌های اخیر با رئیس انجمن پسته ایران و و یک باغدار پسته گفت و گو کرده‌ایم. نکته جالب اینجا است که رئیس انجمن پسته ایران هرگونه التهاب در بازار این محصول را رد می‌کند و از اوضاع خوب کشاورزان و باغداران پسته در پی رشد قیمت‌های اخیر سخن می‌گوید، اما در مقابل باغدار کرمانی می‌گوید: عمده باغداران ابتدای سال پسته‌های سال گذشته را با قیمت 30 هزار تومان در هر کیلوگرم فروختند و در ادامه نیز سود اصلی حاصل از افزایش قیمت‌ها در سال‌جاری نیز به دلالان رسید.

در بازار پسته همه چی آرومه!

در این رابطه رئیس انجمن پسته ایران همه فاکتورهای یک بازار ایده‌آل را برای بازار به ظاهر آشفته پسته عنوان می‌کند. سید محمود ابطحی معتقد است که عمده سود در بازار پسته را باغداران می‌برند، قیمت‌ها در بازار براساس عرضه و تقاضا کشف می‌شود و واسطه یا صادرکننده‌‌ای به قیمت جهت نمی‌دهد و در این بازار «سلطان» نداریم.

رئیس انجمن پسته ایران با بیان اینکه در سال 97 با کاهش سطح تولید در کشور میزان صادرات نیز کاهش یافته است، اظهار کرد: درخت پسته، درختی سال‌آور است که باردهی نامنظمی دارد؛ به‌طوری‌ که در سال‌آور یا پرمحصول، تولید بیشتر می‌شود و در یکسال، تولید کاهش یافته و به اصطلاح درخت ناآور می‌شود. اتفاقی که در برداشت امسال نیز رخ داد و موجب کاهش میزان تولید پسته در کشور شد.

ابطحی افزود: طی برداشت سال جاری در شهریور و مهرماه، تغییرات دمایی باعث کاهش شدید میزان محصول شد؛ به‌طوری که میزان پسته برداشت شده از باغات در سال‌جاری حدود یک چهارم کل تولید سال 96 در کشور بود. به همین دلیل با کاهش سطح عرضه، شاهد افزایش شدید قیمت پسته بودیم.

رئیس انجمن پسته ایران با بیان اینکه حدود 80 درصد از پسته کشور به صادرات اختصاص دارد، گفت: در کشور حدود 500 هزار نفر مالک و باغدار پسته داریم و بخش صادرات طلای سبز حدود 150 نفر فعال هستند. وی با بیان اینکه ارز حاصل از صادرات پسته به کشور بازمی‌گردد، گفت: با توجه به دسترسی باغداران و پسته‌کاران به فضای مجازی و اطلاع آنها از قیمت‌های لحظه‌ای در بازارهای جهانی، آنها پسته خود را به قیمت مطلوب به صادرکننده و تجار می‌فروشند. ابطحی مدعی شد سود اصلی ناشی از این رشد قیمت را باغداران و کشاورزان پسته کار کسب می‌کنند.

وی افزود: البته در چرخه تولید پسته همانند سایر کالاها، سایر فعالان از جمله کارگران باغات، واسطه‌های خریدار محصول از باغداران، تاجران، توزیع‌کننده‌ها و در نهایت صادرکنندگان همگی سهمی از سود را کسب می‌کنند و شرایط به‌گونه‌ای نیست که بگوییم سود اصلی عاید واسطه‌ها و تجار و صادرکننده می‌شود و باغدار از کسب سود واقعی خود محروم می‌ماند.

رئیس انجمن پسته ایران به فرآیند کشف قیمت پسته در ایران و جهان اشاره کرد و گفت: در همه جای دنیا از جمله ایران، فرآیند تعیین قیمت نه در اختیار باغدار است و نه صادرکننده، بلکه قیمت‌ها در بازار و با مکانیسم عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و صادرکنندگان، باغداران و پسته کاران دخالتی در آن ندارند.

سلطان پسته نداریم

ابطحی در ادامه با بیان اینکه در بازار پسته «سلطان» وجود ندارد، گفت: در کشور همانند گذشته اینکه کسی به عنوان سلطان پسته مطرح باشد، وجود ندارد؛ چراکه فرد خاصی نیست که درصد بالایی از تولید یا صادرات را در اختیار داشته باشد. اما در آمریکا شرکتی در بازار پسته فعال است که 60 درصد از کل تولید این کشور و 40 درصد از تجارت آن را در اختیار خود گرفته است. شاید به چنین مجموعه‌ای بتوان عنوان سلطان پسته را داد؛ اما در ایران چنین مجموعه یا شخصی وجود ندارد.

باغداران از رشد قیمت‌ها بی‌خبر بودند

در این خصوص یکی از باغداران و فعالان بازار پسته در استان کرمان نظرات متفاوتی نسبت به رئیس انجمن پسته دارد. در واقع تنها نقطه مشترک گفته این باغدار در کاهش تولید پسته طی سال جاری است.

یدالله سلطان‌زاده می‌گوید: در سال‌جاری به دلیل شرایط نامساعد آب و هوایی میزان تولید پسته در سطح استان کرمان به عنوان اصلی‌ترین تولیدکننده پسته در کشور بسیار کاهش یافت و بسیاری از درختان هیچ محصولی نداشتند.

وی افزود: کاهش سطح تولید پسته در سال جاری به‌گونه‌ای بود که در باغات ما به ازای هر 100 کیلوگرم پسته‌ای که در سال گذشته برداشت کردیم، در سال جاری حدود 250 گرم محصول به دست آمد. به عبارتی میزان تولید امسال نسبت به سال گذشته نزدیک به 25صدم درصد بود و حدود 90 درصد از محصول باغداران خراب شده است.

وی این شرایط را عاملی در افزایش قیمت محصول دانست و گفت: نکته اصلی اینجاست که درصد بالایی از این رشد قیمت‌ها عاید دلالان و تجار می‌شود و کشاورزان از کسب درصد قابل توجهی از این سود محروم می‌مانند. البته طبیعی است که همه باغداران از کسب سود ناشی از این افزایش شدید قیمتی بی بهره نمانده‌اند؛ چراکه برخی از آنها با اطلاع از بروز این روند قیمتی در سال جاری، از عرضه و فروش محصول سال گذشته خود در بازار نیز امتناع کردند و پسته های حاصل از برداشت سال گذشته را در انبارهای خود ذخیره کردند.

فروش پسته کیلویی 30 هزار تومان!

وی ادامه داد: برای مثال از هر 100 باغدار و مالک پسته کار، 90 نفر پسته را با قیمت 30 هزار تومان در هر کیلو را در ابتدای سال به تجار فروختند و تنها 10 نفر موفق به فروش پسته با قیمت 100 هزار تومان شدند.

به گفته این فعال بازار پسته، خرده مالکان به دلیل نیاز به تامین منابع مورد نیاز و هزینه‌های کشت بعدی، چاره‌ای به جز فروش محصول خود به دلالان و تجار ندارند و به دلیل عدم اطلاع از روند قیمت ها اقدام به فروش کردند. این در حالی است که در ابتدای سال جاری و خروج آمریکا از برجام بسیاری از باغداران محصول خود را به قیمت های ناچیزی فروخته بودند؛ اما عده ای که عمدتا صادرکننده هستند، با دسترسی به اطلاعات بیشتر و آگاهی از اثرات خروج آمریکا از برجام و احتمال رشد نرخ ارز در کشور از فروش محصول امتناع کرده بودند و به دلیل روند رو به افزایش قیمت ها، محصول خود را نگه داشتند تا به قیمت های بالاتر بفروشند و امسال به قیمت های بالاتر صادر کردند که همین امر نیز بر کمبود پسته در بازار تاثیر گذاشت و به رشد قیمت های بیشتر دامن زد.

وی افزون بر کاهش تولید محصول، رشد بهای دلار در کشور را عامل مهم دیگر در رشد قیمت پسته عنوان کرد و اظهار داشت: با توجه به اینکه بهای دلار حتی از مرز 18 هزار تومان هم عبور کرده بود، قیمت پسته هم که به دلار وابسته است، بالا کشید و صادرکنندگان در این قیمت ها اقدام به صادرات پسته کردند.