گروه مطالعات اقتصاد کلان مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی درباره تغییرات شاخص قیمت ها و تورم در تابستان سال ۱۳۹۷ نوشته است: نرخ تورم در سه ماهه تابستان ۹۷ در ادامه روند افزایشی خود که از بهار آغاز شده بود، به ارقام کم سابقه ۵.۵ درصد برای مردادماه و ۶.۱ درصد در شهریورماه رسیده است. براین اساس نرخ تورم نقطه به نقطه در شهریورماه به ۳۱.۴ درصد رسید.

از سال های گذشته در پی افزایش قابل توجه نقدینگی و پیشی گرفتن رشد نقدینگی (منهای رشد اقتصادی) از تورم، هشدار برای افزایش نرخ تورم توسط کارشناسان ارائه شده بود. در نتیجه روند فزاینده تورم در سال ۹۷ به دنبال افزایش نقدینگی در سال های گذشته است.

به طور کلی در خصوص روند فزاینده تورم در تابستان ۱۳۹۷ باید عنوان داشت که دو دسته عوامل بلندمدت و کوتاه مدت بر تورم تاثیرگذار بوده اند. در میان عوامل بلندمدت، رشد نقدینگی مهم ترین عاملی است که باعث افزایش تورم شده و در میان عوامل کوتاه مدت نیز نرخ ارز به عنوان مهم ترین عامل افزایش نرخ تورم شناخته می شود.

طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ نرخ تورم از رشد نقدینگی (منهای رشد اقتصادی) فاصله گرفته است. طی سال های ۱۳۵۸ تا ۱۳۹۲ نقدینگی به طور متوسط سالیانه ۲۵.۲۷ درصد رشد داشته و در این مدت نرخ تورم به طور متوسط سالیانه ۱۹.۹۶ درصد بوده است. این در حالی است که طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ نقدینگی به طور متوسط سالیانه ۲۴.۴۱ درصد رشد داشته و در مقابل نرخ تورم متوسط سالیانه ۱۱.۵۳ درصد بوده است.

مرکز پژوهش های مجلس در گزارش خود آورده است: بالا بودن نرخ سود بانکی و افزایش سهم شبه پول از نقدینگی طی این سال ها موجب کاهش سرعت گردش پول شده و از علل اصلی فاصله گرفتن تورم از رشد نقدینگی بوده است. اما از اسفندماه روند افزایشی سرعت گردش پول شروع شد که تا تابستان ادامه یافت. سهم شبه پول از رشد نقدینگی در این مدت نیز روند کاهشی طی کرده و در تیرماه به کمترین مقدار خود از سال ۱۳۹۴ رسید. پیش بینی می شود که روند افزایش سرعت گردش پول در ماه های باقی مانده از سال ۱۳۹۷ نیز ادامه داشته باشد.

همچنین باید توجه داشت که افزایش سرعت گردش پول که پیش بینی می شود در ماه های آینده نیز تداوم داشته باشد، خود منجر به افزایش نرخ تورم شده و هر ریال نقدینگی را با ضریب بیشتری به تورم تبدیل می کند. از اینرو حتی در کوتاه مدت نرخ تورم می تواند بیش از رشد نقدینگی (منهای رشد اقتصادی) افزایش یابد.

مرکز پژوهش ها با اشاره به افزایش نرخ ارز به عنوان عاملی کوتاه مدت بر افزایش نرخ تورم نوشته است: از آنجایی که در برخی مطالعات، گذر نرخ ارز بر برخی کالاها تا یک سال نیز برآورد شده، می توان انتظار داشت که افزایش نرخ ارزی که در ماه های گذشته رخ داده، همچنان منجر به افزایش شاخص قیمت ها (مصرف کننده و تولید کننده) در ماه های آتی شود.

در مجموع بررسی های این مطالعه نشان می دهد مهم ترین عوامل افزایش تورم در تابستان ۹۷، افزایش سرعت گردش پول، نقدینگی افزایش یافته در سال های اخیر و افزایش نرخ ارز بوده است.

همچنین بررسی ها نشان می دهد بخش زیادی از کالاهای اساسی که با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد می شود نیز افزایش قیمت را تجربه کرده اند. رشد قابل توجه شاخص قیمت تولید کننده که تورم در حدود ۱۰ درصدی در شهریورماه برای این شاخص قیمت را در پی داشت، نشانگر تداوم روند افزایش شاخص قیمت مصرف کننده در پاییز۹۷ خواهد بود.

مرکز پژوهش ها تصریح کرده است: مهم ترین سیاستی که در این زمان باید اتخاذ شود، جلوگیری از هر اقدامی است که روند فزاینده رشد نقدینگی و افزایش سرعت گردش پول را در پی داشته باشد. در همین راستا کنترل اضافه برداشت بانک ها، اصلاح نظام بانکی، کاهش یارانه سوخت و سایر یارانه هایی که منجر به هدررفت منابع و افزایش کسری بودجه می شوند، تثبیت نرخ ارز حقیقی و اجرای سیاست های یارانه ای و حمایتی صرفا در حدود منابع قابل تجهیز از مهم ترین سیاست هایی است که قابل توصیه است.