در چند روز اخیر یکی از مباحث مهم برای مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ورود کالاهای گروه ۴ ممنوعه و باز شدن ثبت سفارش کالا بود که می‌تواند مجددا پس از نوسانات ارزی و محدودیت‌های اعمال شده رونق را به این مناطق باز گرداند.

اما این تصمیم دیری نپایید که توسط گمرک ایران به دلایلی لغو شد. گمرک در بخشنا‌مه‌هایی که تاکنون صادر کرده، آورده است از آنجایی که شرط ورود کالای گروه ۴ منوط به استقرار کامل گمرک در «مبادی ورودی» مناطق آزاد است، شرط لازمه دارای ابهام بوده و همچنین مشکلات ارزی و ثبت سفارش نیز باید بر آن افزود. پیشتر مسئولان مناطق آزاد، گمرک و مدیران مربوطه عنوان می‌کردند که گمرک در مناطق آزاد مستقر شده یا در حال استقرار کامل است و در این زمینه مشکلی نیست.

برخلاف این اظهارات ۵ روز پیش گمرک در بخشنامه‌ای به مدیران گمرکات اجرایی مستقل و مستقر در مناطق آزاد کیش، قشم، چابهار، اروند، انزلی، ارس و ماکو و مناطق ویژه اقتصادی تاکید کرده که با توجه به آنکه استقرار کامل گمرک در مبادی ورودی این مناطق به طور کامل محقق نشده از صدور هرگونه مجوز ترانزیت و ورود کالاهای گروه ۴ به مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی اکیدا خودداری شود.

در این بخشنامه مورخه ۲۷ دی‌ماه ۹۷، آمده است: نظر بر اینکه در راستای رسیدگی به مسائل و مشکلات فیمابین مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی و گمرکات اجرایی مستقر در این مناطق؛ اتخاذ تصمیم درخصوص رویه‌های موجود و همچنین مشکلات عنوان شده توسط این گمرکات در نحوه اجرای بخشنامه‌های مرتبط، جلسه مشترکی با حضور نمایندگان تام الاختیار: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران؛ دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی؛ وزارت صنعت، معدن و تجارت و گمرک جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 27د ی ماه 1397 در محل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تشکیل و وفق مفاد بند 5 صورتجلسه مذکور:

«مقرر گردید صرفا پس از استقرار کامل گمرک در مبادی ورودی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، موضوع مصوبه 118416 مورخ 94/9/8 هیات وزیران (که به تایید گمرک ایران می‌رسد) و همچنین اصلاح مصوبه 81840 مورخ 97/6/21 هیات وزیران (آخرین مصوبه مربوط به امکان ثبت سفارش بدون انتقال ارز)، گمرک نسبت به صدور مجوز ترانزیت و ورود کالاهای گروه 4 به مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی با رعایت تشریفات گمرکی اقدام نماید.»

که این مهم (استقرار کامل گمرک جمهوری اسلامی ایران در مبادی ورودی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی) به اذعان گمرکات اجرایی مستقر در ا ین مناطق (اعلام نظر گمرکات مستقر، متعاقب بررسی مفاد بخشنامه‌های 97/1270953 مورخ 97/10/16، 97/1284621 مورخ 97/10/19 و 97/1299308 مورخ 97/10/23 گمرک جمهوری اسلامی ایران)، به صورت کامل محقق نگردیده است، به موجب این بخشنامه، موکدا تاکید می‌گردد، گمرکات اجرایی کشور از صدور هرگونه مجوز ترانزیت و ورود کالاهای گروه 4 به مناطق ازاد تجاری- صنعتی ویژه اقتصادی، اکیدا خودداری نمایند.

شایان ذکر است براساس مفاد بند 6 صورتجلسه مذکور:

«مقرر شد با توجه به ممنوعیت ترانزیت و ورود کالاهای گروه 4 به مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی و سرزمین اصلی مطابق بند 5 این صورتجلسه، وزارت صمت سیاست خود را در مورد توقف ثبت سفارش کالاهای گروه 4 در این مناطق تعیین نماید.»

مسئولیت حسن اجرای این بخشنامه به دلیل اهمیت و حساسیت موضوع، برعهده بالاترین مقام گمرکات مذکور بوده، گمرکات فوق الاشاره با نظارت دقیق و کنترل‌های لازم ترتیبی اتخاذ نمایند تا مفاد این بخشنامه به صورت کامل و دقیق اجرا و در صورت وجود هرنوع مشکل، مراتب را به قید فوریت به دفاتر ستادی گمرک جمهوری اسلامی ایران منعکس نمایند.

قرار است وزیر اقتصاد برای حل این مشکل و اختلاف مناطق ازاد و گمرک بر سر مسئله واردات و ترانزیت گروه ۴ کالایی در این مناطق طی روزهای آتی موضوع را در هیات وزیران طرح خواهد کرد تا تصمیماتی در این زمینه اتخاذ شود.

یکی از نگرانی‌ها در مورد کالاهای گروه ۴ که ماهیت آنها مصرفی و لوکس است، ورود آنها به صورت غیرمجاز به داخل سرزمین اصلی و همچنین افزایش تقاضای ارز در بازار بوده که در شرایط کنونی به نوسان ارزی دامن می‌زند. به همین دلیل بانک مرکزی نیز ملاحظاتی در این زمینه دارد.