بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ هشتم بهمن ماه ۹۷ و در آستانه هشتمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت با محوریت انقلاب بلاک‌چین پیش نویس سند ارزهای رمزنگار را با نسخه ۰.۰ به منظور بررسی اولیه و اعلام نظر کارشناسان و فعالان این صنعت به منظور جمع بندی، اعلام سیاست‌های نهایی تا پایان سال جاری همانطور که ناصر حکیمی، معاون فناوری‌های نوین این بانک وعده داده بود، منتشر کرد.

بسیاری از کارشناسان و فعالان حوزه ارزهای رمزنگار اعتقاد دارند که با تعیین تکلیف از سوی بانک مرکزی، وضعیت خاکستری رمز ارزها در کشور به پایان خواهد رسید؛ این پیش نویس نظرات مثبت و منفی متعددی را به دنبال داشته که در ادامه پیش نویس سند رمرز ارز بانک مرکزی را بررسی خواهیم کرد؛ با ایبِنا همراه باشید.

بانک مرکزی در ابتدای این گزارش تاکید کرده که استفاده از ارزهای رمزنگار در حال گسترش است و این پدیده تاثیرات بالقوه‌ای بر سیاست‌های پولی و ارزی کشور خواهد داشت و با وجود ایجاد فرصت‌های جدید، تهدیداتی را متوجه عموم و سازمان‌ها خواهد کرد و بر همین اساس برخی از بخش‌های صنعت رمز ارز که می‌تواند در سیاست‌های پولی و مالی تاثیرگذار باشد از جمله عرضه اولیه سکه (ICO)، صرافی‌های رمز ارزی و سامانه‌های مرتبط، کیف پول رمز ارزی و استخراج ارز رمزنگار در این گزارش به آن اشاره شده است.

مدت زمان دوره بازنگری در مقررات رمز ارز ۶ ماه است

بانک مرکزی در این گزارش تاکید کرده که با توجه به نوظهور بودن فناوری ارزهای رمزنگاری شده، این بانک رصد مستمر در این زمینه را در دستور کار قرار داده و با توجه به دستورالعمل‌ها و تحولات در بازه‌های شش ماهه نسبت به بازنگری در مقررات و اطلاع رسانی اقدام خواهد کرد.

ماموریت نهادهای مرتبط برای اعلام قوانین حقوقی، قضایی و بازار سرمایه صنعت رمز ارز

دامنه فعالیت ارزهای رمزنگاری شده در بازارهای مالی گسترده است، بر همین اساس بانک مرکزی از سایر نهادهای مرتبط درخواست داشته تا نسبت به صدور دستورالعمل و سیاست‌گذاری‌های لازم در زمینه قوانین حقوقی، قضایی و راهبری بازار سرمایه اقدام کنند؛ در واقع قوه قضاییه، پلیس فتا، دادسرای جرایم رایانه‌ای، سازمان بورس اوراق بهادار باید سیاست‌های خود را اعلام کنند.

مردم باید به هشدارهای رمز ارزی بانک مرکزی توجه کنند

در پیش نویس سند ارزهای رمزنگار، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به مردم اعلام که باید در زمان معامله رمز ارزها و نگهداری آگاهی‌های لازم را داشته باشند و به هشدارهای بانک مرکزی توجه داشته باشند.

تعریف انواع رمز ارز از سوی بانک مرکزی

بانک مرکزی رمز ارز را یک نوع دارایی مالی تعریف کرده که بر بستر دیجیتال، غیر متمرکز و شفاف با نام بلاک‌چین موجودیت پیدا می‌کند، این دارایی‌ می‌تواند در شرایطی کارکرد پولی داشته باشد که انواع رمز ارز و تشریح کارکرد آنها به شرح زیر است:

رمز ارز جهان روا: ارز رمزنگاری شده‌ای محسوب می‌شود که بهره‌برداری از آن و تبادلش محدود به هیچ جغرافیای خاصی نیست و توسط عموم مردم دنیا بر بستر اینترنت قابل دسترس است؛ این نوع رمز ارز به دو دسته دارای پشتوانه و بدون پشتوانه تقسیم می‌شود که نمونه بدون پشتوانه قابلیت استخراج توسط عموم مردم را دارد که از جمله آن باید به بیت کوین و اتریوم اشاره داشت اما در رمز ارز دارای پشتوانه توسط شخصی حقیقی یا حقوقی با یک پشتوانه مشهود یا نامشهود صادر می‌شود و قابلیت استخراج توسط عموم مردم را ندارد که از جمله آن باید به ارز رمز پایه تتر اشاره داشت.

رمز ارز بانک مرکزی با عنوان CBCC (ارز رمزنگار ملی): ارز رمزنگاری شده بانک مرکزی پول الکترونیک صادره از بانک مرکزی را دارد که منطبق بر اصول رمزنگاری، در یک بستر توزیع شده و به صورت فرد به فرد بدون دخالت هیچ نهاد واسط پرداخت تبادل می‌شود؛ این نوع رمز ارز به پشتوانه پول ملی کشور (ریال) صادر می‌شود.

رمز ارز منطقه‌ای: ارز رمزنگار منطقه‌ای به پشتوانه یک دارایی مورد توافق در یک پیمان چندجانبه پولی بین چند کشور و با هدف تسهیل و تسریع تبادلات تحاری بین آن کشورها صادر و استفاده می‌شود.

رمز ارز حاصل از عرضه اولیه سکه/توکن (ICO): رمز ارز حاصل از عرضه اولیه سکه یا توکن می‌تواند به صورت بدون پشتوانه یا با پشتوانه صادر شود؛ این نوع از رمز ارز توسط شخصی حقیقی یا حقوقی در داخل کشور با اهدافی مانند تامین سرمایه تولید و طراحی می‌شود و در اختیار سرمایه گذاران قرار می‌گیرد.

الزامات عرضه اولیه سکه/توسعه کیف پول رمز ارز بلامانع است

توکن یک موجودیت دیجیتال است که ارزش مجازی یا واقعی را نمایندگی می‌کند، بر اساس اعلام بانک مرکزی، توسعه کیف پول رمز ارزی برای نگهداری توکن‌ها با در نظر گرفتن مقررات بخش کیف پول از جمله رمزنگاری و فعالیت به صورت آنلاین یا آفلاین توسط اشخاص حقیقی و حقوقی بلامانع است؛ بر اساس دیگاه بانک مرکزی، توکن دارای پشتوانه به چهار دسته تقسیم می‌شود که باید به توکن با پشتوانه ریال، توکن با پشتوانه طلا و سایر فلزات گران بها، توکن با پشتوانه ارز (دلار، یور و غیره) توکن با پشتوانه سایر دارایی‌های مشهود و غیر مشهود اشاره داشت.

الزمات توکن با پشتوانه ریال/ ابزاری در اختیار بانک مرکزی و بانک‌های مجاز

• انتشار توکن با پشتوانه ریال تنها در کنترل و اختیار بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است.
• توکن با پشتوانه ریال تنها در بانک‌های مجاز و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران قابل تبادل است.
• توکن با پشتوانه ریال می‌تواند به عنوان ابزار پرداخت در کشور مورد استفاده قرار گیرد.
• توکن با پشتوانه ریال قابلیت استخراج ندارد.

الزامات توکن با پشتوانه طلا و فزات گران بها/ انتشار با ضمانت بانک و مبادله توسط صرافی

• انتشار توکن با پتوانه طلا و سایر فلزات گران‌بها پس از اخذ مجوز بانک مرکزی و با ضمانت بانک‌های کشور مجاز است.
• توکن با پشتوانه طا و سایر فلزات گران‌بها در بانک‌های مجاز و صرافی‌هایی که مقررات آن در بخش صرافی اعلام شده قابل تبادل است.
• استفاده از توکن با پشتوانه طا و سایر فلزات گران‌بها به عنوان ابزار پرداخت در کشور ممنوع است.
• توکن با پشتوانه طلا و فلزات گران‌بها قابلیت استخراج ندارد.

الزامات توکن با پشتوانه ارز/ انتشار و مبادله در انحصار بانک‌های مجاز

• انتشار توکن با پشتوانه ارز تنها در انحصار بانک‌های دارای مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است.
• توکن با پشتوانه ارز در بانک‌های مجاز و صرافی‌ها که مقررات آن در بخش صرافی اعلام شده، قابل تبادل است.
• استفاده از توکن با پشتوانه ارز به عنوان ابزار پرداخت در کشور ممنوع است.
• توکن با پشتوانه ارز قابلیت استخراج ندارد.

الزامات توکن با پشتوانه سایر دارایی‌های مشهود و غیر مشهود/ تابع قوانین بورس

• انتشار توکن با پشتوانه سایر دارایی‌ها از حیطه نظارت و اختیارات بانک مرکزی خارج است و تابع قوانین بورس جمهوری اسلامی خواهد بود؛ مقرررات در این حوزه با محوریت سازمان بورس و اوراق بهادار و با همکاری بانک مرکزی تدوین و ابلاغ می‌شود.
• توکن با پشتوانه سایر دارایی‌ها در بورس کالا و اوراق بهادر قابل تبادل است.
• استفاده از توکن با پشتوانه سایر دارایی‌ها به عنوان ابزار پرداخت در کشور ممنوع است.
• توکن با پشتوانه سایر دارایی‌ها قابلیت استخراج ندارد.

الزامات توکن بدون پشتوانه/ عدم مسئولیت بانک مرکزی و تابعیت از بورس

• انتشار توکن بدون پشتوانه از حیطه وظایف بانک مرکزی خارج است و تابع قوانین بورس جمهوری اسلامی خواهد بود.
• توکن بدون پشتوانه در بورس کالا و اوراق بهادار، قابل تبادل است.
• استفاده از توکن بدون پشتوانه به عنوان ابزار پرداخت در کشور ممنوع است.
• مقررات گذاری در حوزه استخراج توکن‌های بدون پشتوانه از حیطه وظایف بانک مرکزی خارج است.

الزامات ارز رمزنگاری شده ملی/ مبادله توسط بانک مرکزی و بانک‌های مجاز

• انتشار رمز ارز ملی تنها توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مجاز است.
• رمز ارز ملی تنها در بانک‌های مجاز و بانک مرکزی قابل تبادل است.
• ارز رمزنگار ملی می‌تواند به عنوان ابزار پرداخت در کشور مورد استفاده قرار گیرد.
• ارز رمزنگاری شده ملی قابلیت استخراج ندارد.

الزامات رمز ارز منطقه‌ای/ انتشار در انحصار بانک مرکزی با قابلیت ابزار پرداخت

• انتشار ارز رمزنگار منطقه‌ای در انحصار بانک مرکزی است.
• رمز ارز منطقه‌ای توسط بانک مرکزی، بانک‌های مجاز و صرافی‌ها قابل مبادله است.
• ارز رمزنگاری شده منطقه‌ای می‌تواند به عنوان ابزار پرداخت در کشور مورد استفاده قرار بگیرد.
• رمز ارز منطقه‌ای قابلیت استخراج ندارد.

الزامات صرافی‌های ارز رمزنگار/ اعلام رمز ارزهای مجاز به مبادله توسط بانک مرکزی

بانک مرکزی اعلام کرده که هیچ تضمینی از طرف این بانک برای تایید اصالت رمز ارزها وجود ندارد و بانک مرکزی برای مدیریت و ثابت قیمت آنها مکانیزمی را اعمال نخواهد کرد. همچنین ریسک تمامی معاملات و خطرات ناشی از سرمایه گذاری در این حوزه کاملا با سرمایه گذاران خواهد بود.

صرافی‌های دارای مجوز از سوی بانک مرکزی، بعد از احراز شرایطی که بانک مرکزی اعلام می‌کند، مجاز به ارائه خدمات صرافی رمز ارزی خواهند بود؛ از سویی دیگر بانک مرکزی به عنوان رگولاتور پولی و ارزی کشور امکان اعطای مجوزهای جدید صرافی‌های رمز ارز را در زمان تقاضا بررسی و نتیجه این بررسی‌ها را به اطلاع مردم می‌رساند.

در زمینه فهرست ارزهای قابل مبادله در صرافی‌های رمز ارزی تاکید شده که بانک مرکزی این فهرست را تعیین خواهد کرد و در دوره‌های سه ماهه به صرافی‌های ارز رمزنگار ابلاغ می‌شود؛ همچنین سقف تبدیل ریال به رمز ارزها و بالعکس، در صرافی‌های مجاز تابع مقررات عمومی و قوانین ارزی کشور خواهد بود.

بر اساس اعلام بانک مرکزی صرافی‌های فعال در حوزه رمز ارز باید شرایط خاصی داشته باشند که از جمله آن‌ها باید به رعایت قوانین مبارزه با پولشویی و شناسایی مشتریان (KYC)، مبادله ارز رمزنگار به صورت فردی با احراز کامل هویت و در اختیار گذاشتن تمامی اطلاعات مبادله در صورت درخواست به بانک مرکزی اشاره داشت.

الزامات عمومی کیف پول رمز ارزی/ بانک مرکزی هیچ کیف پول رمز ارزی را تضمین نمی‌کند

بر اساس اعلام بانک مرکزی نگهداری ارزهای رمزنگاری شده توسط اشخاص حقیفی و حقوقی تابع قوانین ارزی است و مسئولیت انتخاب ابزار نگهداری رمز ارز به صورت نرم افزاری یا سخت افزاری و تامین امنیت با شخص است و بانک مرکزی ضمن این که هیچ ابزاری را توصیه و تضمین نمی‌کند، در صورت بروز مشکل خساراتی را نیز جبران نخواهد کرد.

کارکرد کیف پول رمز ارز تنها محدود به ذخخیره و انتقال ارزهای رمزنگار خواهد بود و ایجاد راهکارهای خرید کالا و خدمات یا خدمات ارزش افزوده در داخل کشور با استفاده از رمز ارزها در کیف پول‌های رمز ارزی ممنوع است.

الزامات استخراج رمز ارزها/ استخراج ارزهای رمزنگار صنعت است

بانک مرکزی تاکید کرده که استخراج ارزهای رمزنگار در کشور به عنوان یک صنعت در نظر گرفته شده و مقررات گذاری و نظارت در این حوزه از حیطه وظایف بانک مرکزی خارج است؛ این حوزه بر اساس اعلام‌های قبلی قرار است توسط شورای عالی فضای مجازی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت نیرو تعیین تکلیف شود.