همه آنچه از تغییر و تحولات وزارت صنعت نصیب صنعت خودرو و البته خریداران شد افزایش قیمت بود و بس. در حالی که وعده رشد تولید در صنعت تنها به افت اندک کاهش تولید در دی ماه ۹۷ منجر شده، بررسی وضعیت عرضه خودرو به بازار از قطع تحویل فوری و کاهش میل خودروسازان برای تحویل سفارش‌های منقضی‌شده خریداران حکایت دارد.

با اینکه برخلاف بازارهای توسعه یافته نظیر فرانسه، آلمان و آمریکا نمی‌توان به دقت از میزان عرضه خودرو و نسبت آن با تولید ماهانه استدلالی متقن ارائه کرد اما با توجه به نماگر مهم قیمت بازاری خودروها، سناریوی مذکور تا حد بسیاری قابل اثبات است. قیمت بازاری خودروها که در اواسط دی‌ماه می‌رفت تا کاهش قیمت را به سمت و سویی بهتر از ۹ ماهه اول سال سوق دهد، از روز‌های پایانی دی ماه روندی معکوس به خود گرفته و حالا در میانه بهمن‌ماه در بالاترین ارقام ممکن طی ۶ هفته اخیر قرار دارد. موردی که با توجه به وضعیت تولید خودروسازان و تعلل گسترده دستگاه‌های اقتصادی برای کاهش مشکلات ترخیص قطعات از گمرک، همچنان بر بازار خودرو حکمفرما است. حال با این گزاره، اگر نقبی به شرایط بازار خودرو در شب عید بزنیم، ممکن است اشتباها در دام تحلیل‌های بدبینانه قرار بگیریم در حالی که بازار زنده است و نفس می‌کشد و به حیات خود به نحو جدیدی ادامه می‌دهد. در واقع باید گفت: «مردان بازار همواره یا راهی می‌یابند یا راهی می‌سازند.» طبق بررسی‌های میدانی از نمایشگاه‌های سطح شهر تهران، رویه بازار خودرو از ماه‌ها قبل و با گرانی همزمان خودروهای وارداتی و انواع تولید داخل، به سمت مدل‌های کارکرده تغییر مسیر داده و از قضا در این بخش خرید و فروش با حرارت بیشتری در حال انجام است.

مزیتی که باید آن را مدیون برخی دوره‌های پررونق واردات و تولید در چهار دهه گذشته دانست که هر بار رقم خورده ،حجم عظیمی از برندها و مدل‌های متنوع و متفاوت را راهی بازار کشور کرده است. این بخش از بازار خودرو در ایران در دوره‌های افزایش قیمت همواره بهترین مامن برای خریداران ناکام خودروهای صفر کیلومتر بوده و حالا نیز دوباره توانسته نظر متقاضیان خودرو را به سمت خود جلب کند. موردی که با جانشینی محصولات کره‌ای و ژاپنی ۵ تا ۱۰ ساله با خودروهای چینی گرانقیمت در محدوده ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومانی در بخش‌های میانی بازار شروع شده و پس از جایگزینی خودروهای مونتاژی کره‌ای، فرانسوی و ژاپنی یک دهه قبل با اقسام مونتاژی‌های چینی، ایرانی و فرانسوی نو و صفر کیلومتر، خودروهای با قیمت کمتر از ۵۰‌میلیون تومان بازار را هم بی‌نصیب نگذاشته است.

بررسی الگوی فعلی خریداران خودروهای کارکرده نشان می‌دهد تمرکز اصلی افرادی که از دستیابی به مدل‌های صفر کیلومتر بی‌نصیب مانده‌اند، خرید نسخه‌های کم‌استهلاک و سالم همان مدل یا انتخاب خودروهای بادوام و مشهور بازار است. رونق بالای بازار خودروهای کارکرده رنو، هیوندای، خانواده پژو ۲۰۶ و نیز برخی تولیدات خاص چینی این موضوع را اثبات می‌کند که معیار انتخاب از بازار کارکرده‌ها اطمینان از هزینه نگهداری پایین است. بر این مبنا طبیعی است که شرکت‌های باسابقه طولانی حضور در ایران در کنار برندهای دارای شبکه خدمات و تامین قطعات سراسری یا مدل‌های محبوب که به دوام و کیفیت مناسب و هزینه تعمیر پایین مشهورند، در اولویت خرید قرار دارند. فارغ از بد و خوب این موضوع، چیزی که در این بین جای خالی آن به شدت احساس می‌شود، بخش افترمارکت و تعمیر و عرضه دوباره خودروهای کارکرده در شرکت‌های خودروسازی است که در شرایط فعلی می‌توانست خیال خریداران را بابت انتخاب‌های متنوع از بازار آسوده کند و به نوعی مکمل یک بازار توسعه‌یافته است. موردی که در بین خودروسازان اروپایی به شدت رواج دارد. در بازار قاره سبز، اغلب برندها پس از دوره‌های ۳ تا ۵ ساله کرایه خودرو، اقدام به تعویض یا تعمیر بخش‌های دارای مشکل کرده و با رفع نواقص ظاهری اعم از رنگ بدنه یا پوشش اتاق، خودرو را به قیمتی مناسب در معرض انتخاب مشتریان با قدرت خرید پایین‌تر قرار می‌دهند.

دست آخر اینکه گرچه بازار کارکرده‌ها می‌تواند به‌صورت کوتاه‌مدت همچون ضربه‌گیری مناسب برای افت قدرت خرید متقاضیان خودرو در ایران عمل کند، اما با استمرار این روند قطعا هزینه‌های نگهداری خودرو اعم از هزینه‌های عمومی نظیر آلودگی هوا یا هزینه‌های خصوصی همچون مصرف بیشتر بنزین مضرات مختلفی را به جامعه تحمیل می‌کند. در اقتصادی با این حجم از فشار به محیط زیست (در هوا و آب و خاک) از دور خارج شدن روند طبیعی واردات یا تولید خودروهای مدرن و سبز و کم‌مصرف می‌تواند بیش از پیش به کیفیت زندگی شهروندان ایرانی ضربات جبران‌ناپذیری وارد سازد. موردی که تغییر سیاست‌گذاری در بخش خودرو را حیاتی‌تر از همیشه یادآوری می‌کند.