در نیمه دوم سال گذشته عبدالناصر همتی - رئیس‌کل بانک مرکزی - از ایجاد بازار متشکل ارزی برای ساماندهی خرید و فروش ارز خبر داد و آن‌طور که امروز به نظر می‌رسد این بازار به زودی عملیاتی خواهد شد.

بازار متشکل ارزی که هفته گذشته هیأت مدیره و مدیرعامل آن انتخاب شدند، تا حدود دو هفته دیگر به مرحله اجرا می‌رسد و اکنون نیز در فاز آزمایشی شروع به کار کرده است.

این بازار قرار است برای خرید و فروش ارز بین بازیگران اصلی بازار ارز یعنی بانک‌ها و صرافی‌ها ایجاد شود و بر اساس آخرین خبرها درباره این بازار، بانک‌ها و صرافی‌ها مانند شرکت‌های کارگزاری بورس برای خرید و فروش ارز، کد کارگزاری دریافت می‌کنند که این موضوع منوط به تشکیل پرونده و ارائه اطلاعات و مدارک مورد نیازی است که بانک مرکزی به آن‌ها اعلام کرده است.

یکی از مهم‌ترین نقش‌هایی که این بازار قرار است در نظام ارزی کشور ایفا کند، کشف نرخ ارز به صورت عرضه و تقاضاست و بانک مرکزی با تشکیل این بازار به دنبال این است که قیمت ارز را به جای دلالان و بازارهای هرات، سلیمانیه و … عرضه و تقاضای واقعی در بازار تهران مشخص کند.

با توجه به سیستمی که برای این بازار طراحی شده، امکان ایجاد اخلال در این بازار و تغییر نرخ‌های ناگهانی به حداقل رسیده و در صورتی که بتواند جای خود را در معاملات کلان ارزی کشور باز کند (که در واقع برنامه اصلی این بازار است) می‌تواند از نوسانات ناگهانی و غیرمنطقی در بازار ارز جلوگیری کند.

در حال حاضر بسیاری از کارشناسان اقتصادی بر این باورند که نرخ فعلی دلار در بازار واقعی نیست و قیمت منطقی فاصله حدود ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ تومانی با قیمت فعلی دارد که انتظار می‌رود در صورت موفقیت اهداف بازار متشکل ارزی، این حباب قیمتی به تدریج از بین برود.

چگونگی انجام معاملات در بازار

بانک‌ها و صرافی‌های مجاز بانک مرکزی با ارائه اطلاعات و مدارک خود به بانک مرکزی می‌توانند در این بازار عضو شوند و کد کارگزاری دریافت کنند. به این ترتیب این بانک‌ها و صرافی‌ها به بازیگران اصلی بازار ارز تبدیل می‌شوند.

این سیستم به این شکل عمل می‌کند که تمامی بازیگران این بازار باید یک حساب ارزی و یک حساب ریالی به بانک مرکزی معرفی کنند و برای خرید و فروش ارز موجودی حساب‌شان باید به اندازه رقم اعلامی معامله باشد، به این صورت که زمانی که یکی از بازیگران درخواست خرید یا فروش ارز موردنظر خود را اعلام می‌کند، رقم موردنظر به صورت ریالی یا ارزی (بسته به خرید یا فروش) در حساب آن از سوی بانک مرکزی مسدود می‌شود.

از سوی دیگر طرف مقابل معامله نیز به همان میزان و با توجه به نرخ اعلامی، رقم مورد معامله‌اش مسدود خواهد شد و در نهایت این معامله از طریق بازار متشکل ارزی با انتقال مبالغ ارزی و ریالی موردنظر انجام می‌شود.

چگونگی تعیین قیمت ارز در بازار متشکل ارزی

در ابتدای روز و با باز شدن بازار، نخستین قیمت اعلامی در سیستم به عنوان قیمت پایه بازار در آن روز خواهد بود که کشف قیمت نیز به این شکل انجام می‌شود، البته باید توجه داشت که بازیگران نمی‌توانند تغییرات ناگهانی در این بازار ایجاد کنند؛ مگر با مجوز بانک مرکزی!

بر این اساس، نرخ ارز در پایان روز و در زمان بسته شدن بازار با یک نوسان پنج درصدی می‌تواند به عنوان قیمت پایه روز بعد در نظر گرفته شود و از آن پس ممکن است تغییر نرخ در بازار ایجاد شود.

سیستم عملکردی این بازار به این گونه است که پایین‌ترین نرخ فروش ارز به عنوان در بالاترین سطر نمایش قرار می‌گیرد و در ستون مقابل نیز بالاترین درخواست خرید در بالاترین سطر نمایش داده می‌شود، اما امکان مداخله کاربر وجود ندارد، بلکه سیستم به طور خودکار سطرهای نخست هر ستون را به هم متصل کرده و معامله انجام می‌شود.

به این ترتیب این بازار در تلاش است تا امنیت معاملات ارزی بزرگ را نیز تضمین کند، اما نکته‌ای که باید در نظر داشت این است که توقعات از این بازار باید به اندازه‌ای باشد که تعریف شده است.

این بازار برای افزایش امنیت معاملات، ساماندهی به آن‌ها، کشف قیمت ارز در تهران و … ایجاد شده است.

بنا بر تصویب شورای پول و اعتبار، صرافی‌هایی که در این بازار فعالیت می‌کنند، باید یک درصد بالاتر از نرخ بازار متشکل، نیازهای خرد ارزی مردم را بر اساس فهرست مصارف ۲۴ گانه پوشش دهند.

خیابان فردوسی، محل استقرار بازار جدید

آن‌طور که گفته می‌شود، بخشی از ساختمان شماره یک بانک مرکزی در خیابان فردوسی، محل استقرار و فعالیت بازار متشکل ارزی خواهد بود.

این بازار قرار است در ابتدا با دو ارز که به احتمال قوی دلار و یورو خواهد بود کار خود را آغاز کند و در ادامه ارزهای دیگر نیز به آن اضافه خواهند شد.

به این ترتیب با آغاز فعالیت رسمی این بازار از دو هفته دیگر و در صورت تحقق برنامه‌های آن، تأثیر بازارهای هرات، سلیمانیه و … بر قیمت ارز کاهش خواهد یافت و می‌توان امید داشت که کشف قیمت ارز در بازار تهران و بر اساس عرضه و تقاضای واقعی تعیین شود.

برخی از اعضای تشکیل‌دهنده این بازار معتقدند که در حال حاضر بسیاری از قیمت‌های اعلام شده در بازار آزاد از سوی دلالان واقعی نیست و معاملاتی بر اساس آن انجام نمی‌شود، بلکه صرفاً قیمت اعلام‌شده باعث ایجاد التهاب در بازار می‌شود.

از بارزترین نکات این بازار این است که هیچ رقمی به صورت غیر واقعی نمی‌تواند در معاملات اعلام شود، چراکه اعلام نرخ ارز منوط به مسدودسازی رقم موردنظر در حساب بازیگران و انجام معامله خواهد بود.