به گفته کارشناسان توسعه نامتوازن صنعت پتروشیمی کشور در سال‌های گذشته با تمرکز بر تولید اتیلن و متانول و عدم توجه به تولید ماده حیاتی پروپیلن، عامل بسیاری از مشکلات فعلی در حوزه پتروشیمی است.
پروپیلن یکی از مهمترین سرشاخه‌های محصولات پتروشیمی با زنجیره ارزش بسیار متنوع است. این ماده کلیدی دومین محصول پتروشیمی از نظر حجم تولید در سطح دنیاست. در کشور فرانسه ۳۳ درصد از تولید سرشاخه‌های پتروشیمی به پروپیلن اختصاص دارد. این میزان در چین، آلمان و امریکا به ترتیب ۳۰، ۲۸ و ۲۴ درصد است. این در حالی است که در صنعت پتروشیمی ایران توجه لازم به این محصول کلیدی صورت نگرفته است.
پوریا محقق، کارشناس ارشد حوزه پتروشیمی با اعلام اینکه در ایران پروپیلن تنها ۱۰ درصد سهم تولید سرشاخه‌های پتروشیمی‌های خوراک مایع را به خود اختصاص می‌دهد، گفت: عمده توجه در این دسته پتروشیمی‌ها به سمت اتیلن است؛ به طوری که نسبت ظرفیت تولید اتیلن به پروپیلن در کشور ما بیش از ۸ برابر است، این نسبت در کشورهای اروپایی و امریکا به صورت میانگین حدود ۱.۵ برابر است.
وی ادامه داد: مقایسه انجام شده از، حاکی از عدم توازن در توسعه صنعت پتروشیمی ایران است. این عدم توازن در سال‌های گذشته مانع از توسعه پتروشیمی های پایین دستی شده و در حوزه صنایع تکمیلی پتروشیمی نیز مشکلات عدیده‌ای ایجاد کرده است.
ظرفیت ۲ میلیون تنی واردات پلی پروپیلن ترکیه از ایران
به گفته محقق، بررسی میزان عرضه و تقاضای محصولات زنجیره پروپلین در داخل کشور از عدم توازن در تولید این محصولات حکایت دارد. در همین راستا باید توجه کرد که سه محصول پلی‌پروپیلن، نرمال بوتانول و دو اتیل هگزانول (۲EH) از مهمترین محصولات موردنیاز تولیدشده از پروپیلن هستند که در تولید ظروف یکبار مصرف، صنایع رنگ و رزین، چرم مصنوعی و... استفاده می‌شوند.
این کارشناس ارشد حوزه پتروشیمی درباره کمبود یک میلیون تنی تولید پلی پروپیلن در داخل کشور توضیح داد: در سال گذشته حدود ۸۵۰ هزار تن پروپیلن در کشور تولید شده است که نسبت به نیاز فعلی کشور آمار بسیار پایینی است. به‌عنوان‌مثال تقاضای ثبت‌شده در بورس کالا تنها برای پلی‌پروپیلن به‌عنوان اصلی‌ترین محصول تولیدشده از پروپیلن نزدیک به ۲ میلیون تن است. این در حالی است که بخش اعظم ظرفیت واحدهای پایین دستی پلی پروپیلن به دلیل کمبود مواد اولیه بلااستفاده مانده است.
وی تصریح کرد: در اغلب مواقع سال پلی پروپیلن با بالاترین قیمت رقابتی در بورس کالا به فروش می‌رسد. از سوی دیگر بازارهای صادراتی مناسبی هم در منطقه برای این محصول وجود دارد. تنها در یک نمونه از بازارهای صادراتی، کشور ترکیه ظرفیت واردات سالانه حدود ۲ میلیون تن پلی‌پروپیلن از ایران را دارد که می‌توان در درازمدت با تأمین نیاز داخل، نیم‌نگاهی نیز به این قبیل بازارهای بالقوه صادراتی داشت.
این کارشناس صنعت پتروشیمی با اشاره به اینکه کمبود ۲ میلیون تنی تولید نرمال بوتانول در داخل کشورکه عمدتا برای مصرف در صنعت رنگ و رزین به کشور وارد می‌شود، افزود: این کمبود ظرفیت در حالی است که تولید این محصول در کشور تنها حدود ۳ هزار تن است.
صادرات در عین کمبود داخلی/خام فروشی تا کی؟
این کارشناس صنعت پتروشیمی گفت: با افزایش ظرفیت تولید پروپیلن در کشور و به تبع آن افزایش تولید موادی همچون پلی پروپیلن و نرمال بوتانول، مشکل بخشی از صنایع تکمیلی پتروشیمی حل می‌شود، اما با وجود اهمیت بسیار بالای پروپیلن در کشور، در سال‌های گذشته مسیر توسعه صنعت پتروشیمی بیشتر به سمت سرشاخه های اتیلن و متانول متمرکز شده و توجه لازم به ماده کلیدی پروپیلن صورت نگرفته است. این مسئله در حالی به وقوع پیوسته که سالانه حدود ۱.۶ میلیون تن پروپان که ماده اولیه برای تولید پروپیلن است به صورت خام به کشورهای اندونزی، چین، هند و... صادر می‌شود و بخشی از آن در همین کشورها تبدیل به پروپیلن می‌شود.
وی با بیان اینکه با ایجاد واحدهای تولید پروپیلن از پروپان که پیش از این نیز در کشور راه اندازی شده است، می توان این حجم پروپان را پس از تبدیل به پروپیلن به موادی حیاتی با ارزش افزوده تبدیل کرد، گفت: با انجام این کار علاوه بر جلوگیری از خام فروشی پروپان، زنجیره ارزش این ماده توسعه یافته و بخشی از نیاز صنایع تکمیلی پتروشیمی به مواد اولیه نیز برطرف خواهد شد. این مسئله علاوه بر ایجاد ارزش افزوده، از بعد اشتغالزایی نیز حائز اهمیت خواهد بود. اما با نگاهی به طرح های توسعه جدید نیز مشخص می شود که همچنان شرکت ملی پتروشیمی عمدتا بر متانول و اتیلن متمرکز شده است و به تولید پروپیلن اهتمام جدی ندارد.
انتظار می‌رود شرکت ملی صنایع پتروشیمی در طرح‌های توسعه صنعت پتروشیمی کشور رویکرد خود را از توسعه برپایه متانول و اتیلن به سمت پروپیلن تغییر داده و توجه ویژه ای به این محصول استراتژیک و زنجیره ارزش آن اختصاص دهد.
مهر