مطالعات موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، سرانه زیربنای مسکونی در اختیار خانوار در ایران به بیش از ۲۷ مترمربع رسیده است. این در حالی است که در سال ۱۳۸۵ این سرانه در حدود ۲۵ مترمربع بوده است. گزارش این موسسه نشان می دهد اندازه این شاخص در کشورهایی همچون مصر، مراکش، آذربایجان و کره جنوبی بسیار کمتر از ایران است.
این ویژگی سبب شده سهم هزینه تامین مسکن در سبد خانوار ایرانی افزایش قابل توجهی پیدا کند. به گونه ای که این رقم از ۵ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان در سال ۸۵ به ۲۱ میلیون تومان رسیده است. در سال ۱۳۸۵، سهم مسکن در سبد هر خانوار ایرانی معادل ۲۸ درصد بوده است اما آخرین آمارها حکایت از آن دارد که این سهم از ۳۳ درصد در سال های اخیر عبور کرده است.
مطالعه مذکور با اشاره به نقش پس انداز در فرآیند تشکیل سرمایه و رشد اقتصادی تاکید دارد گرچه تصمیم به پس انداز در سطح خرد و از سوی خانوار اتخاذ می شود اما شرایط عمومی اقتصاد که متاثر از سیاست های کلان و عملکرد بازارها است نقش انکارناپذیری بر رفتار پس اندازی خانوارها دارد. به اعتقاد محققان این موسسه برآیند سیاست های اقتصادی در کشور موجب تضعیف درآمد شده است.
این مطالعه با اشاره به ناکارآیی بازارهای مالی و ساز و کارهای تبدیل پس انداز به سرمایه، تاکید دارد پس اندازهای صورت گرفته به جای آنکه در تولید کالاها و خدمات قابل مبادله به کار رود در تولید کالای غیرمبادله همچون مسکن استفاده می شود.
مطالعه جامع اقتصاد ایران نشان می دهد رفتارهای سفته بازانه عاملی در جذب بیشتر منابع در بخش مسکن و زمین و خلق بازده های اسمی بوده است در نهایت سکونت در مسکنی بیش از نیاز خانوار یا داشتن بیش از یک محل سکونت برای هر خانوار، جانشین پس انداز نقدی در خانوارهای ایرانی شده است.
از دیدگاه محققان این پژوهش، واژه تبدیل به احسن کردن که در ادبیات مسکن وارد شده، به مفهوم تغییر محل سکونت و ارزشمندتر کردن مسکن با استفاده از پس اندازهای ریالی است.این مفهوم نشانه ای از نوع دیگر خریدهای ملکی است که همه خانوارها را درگیر کرده و موجب شده با هدف حفظ پس انداز، خانوارها دست به تغییر محل یا ارزشمندتر کردن واحد مورد سکونت باشند.
بخشی از خریدهای غیرمصرفی در بازار مسکن باعث شده تعداد واحدهای مسکونی خالی از سکنه در یک دهه گذشته از ۴۵۷ هزار به بیش از دو میلیون واحد مسکونی رسیده است و مساحت زیربنای واحدهای مسکونی خالی از سکنه نیز از ۵۷ میلیون مترمربع به ۲۶۳ میلیون مترمربع افزایش یافته است. برآورد می‌شود ارزش خانه‌های خالی نیز از ۲۰ هزار میلیارد تومان به ۷۴۷ هزار میلیارد تومان رسیده باشد.
ایبنا