قطب‌های پتروشیمی زیر فشار کرونا

باسف آلمان بزرگترین شرکت تولیدکننده محصولات شیمیایی این کشور و جهان در این باره اعلام کرده است که شرکتهای خودروسازی که مشتریهای مهمی برای صنایع شیمیایی هستند تحت تاثیر این ویروس روزهای بدی را پشت سر میگذارند و این به معنای تعدیل سود و تولید و حتی شاید نیروی انسانی برای این شرکت باشد. این شرکت روز جمعه اعلام کرد که ویروس کرونا باعث شده ریسکهای اقتصادی در جهان در ماههای ژانویه و فوریه به شدت افزایش یابند و به حدی این موضوع جدی است که به تنهایی ریسکهای ناشی از جنگ تجاری بین چین و آمریکا را در نزدیک به دو سال اخیر تحت تاثیر خود قرار داده است؛ حال آنکه انتظار نمیرود با قطعیت بتوان گفت ریسکهای جنگ تجاری پایان یافته است.

رئیس اجرایی این شرکت در این باره به رویترز گفته است کرونا عامل و ریسک جدیدی در کنار سایر ریسکهای دنیا محسوب میشود که یکی بعد از دیگری کشورهای جهان را درگیر خود میکند و تجربه اقتصاد بزرگی مثل چین نشان داد که جهان چقدر در برابر این اتفاق ناتوان و تاثیرپذیر است. با شروع حملات این ویروس به استان ووهان در چین، به رغم همه تمهیداتی که دولت پکن در نظر گرفت اما باید گفت اقتصاد این کشور به شدت تاثیر پذیرفت و پیشبینی میشود تا پایان امسال رشد اقتصادی این کشور به ۵ درصد نیز برسد. در حال حاضر میزان فروش خودرو در چین حدود ۹۰ درصد کاهش یافته است و این موضوع تقاضا برای بسیاری از محصولات پایه از جمله مواد شیمیایی و پلیمری و فولادی و... را نیز کاهش خواهد داد که مانند دومینو به همه صنایع و بازارهای مالی سرایت خواهد کرد. از طرفی سیاستهای محدودکننده ویروس در هر جای جهان به ناچار با کاهش تولیدات صنعتی و خانه نشینی نیروی کار و کاهش تقاضا برای مواد اولیه همراه است و این ارتباط معکوس نشان میدهد مادامی که هنوز راه درازی تا بازگشت تعادل به اقتصاد جهانی باقی است.

باسف اکنون پیشبینی کرده سود عملیاتیاش کاهش یابد و به ۶/ ۴ میلیارد دلار برسد که حتی از سود ۱۹/ ۲ که بالاتر از ۵ میلیارد دلار بود پایین تر است. این در حالی است که سود عملیاتی این شرکت سال گذشته ۲۸درصد از رقم سال ۲۰۱۸ نیز پایین تر بوده و این مساله حکایت از آن دارد که هنوز پیشبینیها میتوانند از این هم پایین تر بیایند. نکته جالب توجه آنکه این کشور پیش از این اعلام کرده بود آثار منفی ناشی از ویروس کرونا در نیمه دوم سال کاهش یافته و اقتصاد جهانی به سوی توازن بازمی گردد اما حالا این نظر را تغییر داده و معتقد است رکود جهانی قابل پیشبینی است و انتظار نمیرود اثر اقتصادی این ویروس بر صنایع گوناگون از جمله صنایع پتروشیمی تا پایان سال متوقف شود. دلایل آن نیز کاملا واضح است؛ کاهش مسافرت ها، کاهش حمل و نقل کالا و مسافر، کند شدن روند تجارت بین کشورها، کاهش تولید صنایع حساس مثل خودروسازی، ساخت و ساز، پتروشیمی و فولاد و تعطیلی کسب و کارها در جای جای دنیا همگی این روند و پیشبینی را تایید میکنند و باید گفت بازارهای مالی جهان به زودی هدف بعدی این ویروس خواهند بود کما اینکه اکنون نیز این هشدار جدی است و بازارها شرایط خوبی ندارند.

تعدیل نیرو هم برای شرکتها قطعی است. باسف اعلام کرده ۶ هزار نیروی خود را در سراسر دنیا تعدیل خواهد کرد. فعالان اقتصادی میگویند سال ۲۰۱۹ با آنکه سال بسیار سختی برای صنایع پایه جهان بود اما به این میزان نگرانکننده نبود و بسیاری از شرکتها توانستند سودهای مناسبی شناسایی کنند البته نوسانهایی هم در بین بود اما دورنمای سال جاری اصلا خوب به نظر نمیرسد و باید منتظر یک رکود شدید در بازار محصولات پایه به خصوص محصولات پلیمری و شیمیایی باشیم زیرا بازار نفت نیز شرایط خاص خود را تجربه میکند و نفتا به شدت نزولی است. این مسائل در اروپا بیش از سایر نقاط دنیا بحث برانگیز است زیرا همزمان با مشکلات تجاری با موضوع برگزیت نیز روبهرو بود و اثرات ناشی از نوسانات این تصمیم روی شرکتها دیده شده است.

عدم تعادل در سود و زیان صنایع پایین دست

در این بین اما یکی از موضوعات حائز اهمیت از نظر فعالان صنایع شیمیایی اروپا، آن است که هرچند تولید مواد پایه شیمیایی کاهش یافته اما در مدت اخیر شاهد بهبود و توسعه صنایع پایین دست پتروشیمی بودهایم.دلیل این امر نیز پایین آمدن هزینههای مواد اولیه و بهبود حاشیه سود برای این شرکتها است اما همچنان معلوم نیست در ماههای پیش رو این روند ادامه یابد یا نه. به عقیده کارشناسان برخی صنایع مانند ظروف پلاستیکی، ظروف یک بار مصرف، بطریهای بسته بندی مواد شیمیایی ضد عفونیکننده و... همگی در این شرایط با افزایش تقاضا و تولید بیشتر روبهرو میشوند. تولید محصولات شیمیایی نیز با رشد روبهرو میشود و در بخش پزشکی و دارویی نیز با رشد وضعیت روبهرو هستیم. اما صنایعی همچون خودروسازی یا ساخت و ساز که عمده صنایع مصرفکننده محصولات خاص پتروشیمیایی هستند با افت روبهرو میشوند. تولیدات لوله و انواع پروفیل پلیمری و درب و پنجرههای یو پی وی سی و سیم و کابل و... ممکن است در این شرایط کاهش یابد که اثرات بزرگی بر صنعت بر جای میگذارد. نکته دیگر کاهش سرمایهگذاریهای جدید در صنایع مختلف از جمله صنایع پتروشیمی است. به عقیده فعالان این صنعت باید گفت تشکیل سرمایه در سال جاری در این حوزه احتمالا کاهش قابل توجهی نشان دهد و اگر رکودی بزرگ صنایع دنیا را در بر بگیرد این امر به سرعت به همه بخشهای تولیدی و اقتصادی جهان سرایت میکند که ممکن است آثار خود را در سالهای آتی نیز بر جای بگذارد.

سایه سنگین کرونا روی خاورمیانه

رویترز در این رابطه در گزارشی دیگر به بررسی ابعاد این بحران روی شرکتهای منطقه خلیج فارس پرداخته و میگوید اعراب این منطقه از این موضوع تاثیرات گستردهای خواهند دید و باید گفت تاثیرات بر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بسیار گستردهتر از پیشبینیها خواهد بود. زیرا کاهش قیمت و فروش نفت از یکسو و بروز مشکلات در تولید محصولات پتروشیمی از سوی دیگر و اثرات بالایی که گردشگری آنها میبیند در مجموع باعث میشود قدرت مانور اقتصادی این کشورها کاهش یابد. این در حالی است که طرحهای مهم پتروشیمی توسط کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با شرکتهای بزرگ دنیا بسته شده و باید بخشی از آنها در سال جاری به بهرهبرداری میرسید.

برخی مدلهای اقتصادسنجی پیشبینیهای جدیدی برای این منظور اعلام کردهاند بهعنوان مثال معتقدند نرخ رشد اقتصادی کشورهای عضو GCC به ۷/ ۱ درصد برسد این در حالی است که پیش از این ۵/ ۲ درصد پیشبینی میشد یا منطقه منا رشد اقتصادی ۱/ ۲ درصدی را در مقایسه با ۸/ ۲ درصد سال قبل تجربه خواهد کرد که نشان میدهد اثرگذاری ویروس کرونا بر این منطقه بسیار جدی است. کارشناسان در این رابطه میگویند اصلی ترین کانال آسیبپذیر منطقه خاورمیانه بحث انرژی است و نفت و گاز و پتروشیمی را با شدت و ضعفهای متفاوت درگیر خواهد کرد اما معلوم نیست کشورهای عضو GCC برای برونرفت از این اوضاع چه نسخهای خواهند پیچید. آخرین دادهها حاکی از آن است که این ویروس سایه تاریک خود را بر خاورمیانه، همانطور که در سطح جهانی پراکنده، گسترده است و تاثیر آن بر اقتصادهای منطقه به مراتب بیشتر از تخمینهای فعلی است.

چهار کانال اصلی پیامدهای انتقال کرونا ویروس در منطقه منا قابل بررسی است؛ کاهش تقاضای انرژی چین (نفت، گاز و پتروشیمی) از منطقه، کند شدن جریان گردشگری چین در منطقه، اختلال در رفتار چینیها برای تامین زنجیرههای تأثیرگذار در جریان تجارت و کاهش قیمت نفت که این چهار موضوع به طرز چشمگیربه اقتصاد منطقه آسیب وارد خواهد کرد بنابراین بخش مهمی از منشأ آسیبها برای کشورهای عضو منطقه از سمت چین است. چین بین ۴ تا ۴۵ درصد از کل صادرات کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را خریداری میکند. با این حال برخی پیشبینیهای خوشبینانه نیز وجود دارد که معتقد است تا پایان ماه مارس این ویروس مهار خواهد شد در نتیجه شرایط ممکن است به حالت قبل برگردد.

البته میزان اثرگذاری این فاجعه در کشورهای مختلف متفاوت است بهعنوان مثال امسال امارات قرار بود میزبان اکسپو ۲۰۲۰ باشد که تخمین زده میشد در یک دوره ۶ ماهه ۲۵ میلیون گردشگر را جذب کند اما حالا برگزاری این موضوع در هالهای از ابهام قرار دارد. یا عربستان ممکن است در ایام حج با مشکلاتی روبهرو شود. عراق سفرها و زائران خود را از سایر کشورها از دست میدهد و کم و بیش سایر اقتصادهای منطقه آسیبهای متفاوتی خواهند دید. تمام این مسائل یک اثر درجه دوم دارند و آنکه برنامههای توسعه بخش انرژی این کشورها که در بخش پتروشیمی بسیار مهم محسوب میشد و میرفت منطقه خاورمیانه را به مرکز اصلی پتروشیمی دنیا تبدیل کند، با مشکل روبهرو خواهد کرد.