نقشه یک‌تریلیون دلاری برای آلومینیوم

این مهمترین هشدار موسسه مکنزی به صنایع تولید آلومینیوم و زنجیره این فلز حیاتی است؛ هشداری که برای فعالان ایرانی این حوزه مولد حاوی پیامهای روشنی است. از آنجا که در مقطع کنونی عایدی حاصل از کربنزدایی از این صنعت هزینههای سرمایهگذاری برای تغییر روند تولید آلومینیوم را پوشش نمیدهد، بسیاری از کارشناسان با تردید به آینده تحول بخش معدن و به طور خاص صنعت آلومینیوم مینگرند.

صنایع آلومینیوم که سالانه ۲درصد از کل آلایندههای جهانی را تولید میکنند، در ایران جزو صنایع معدنی پرطرفدار به شمار میآیند. صنعت آلومینیوم در کانون تحولات عصر کربنزدایی قرار دارد؛ این یعنی فلزی که در ساخت و تولید بسیاری از محصولات و قطعات دخالت دارد، حتما باید زیرساختهای ذوب، فرآوری و تولید آلومینیوم را از محل سرمایهگذاری تغییر دهد و الگوی مصرف انرژی خود را پاکسازی کند تا همچنان به کار ادامه دهد. البته اصلاحات در صنعت آلومینیوم بهجز روش تولید و الگوی مصرف انرژی، به تغییر نیروهای کار متخصص و نیز قوانین و سیاستهای محلی و ملی بهروز نیاز دارد.

مکنزی معتقد است برای تغییر صنایع آلومینیوم نخستین راهی که پیشروست، مقوله روش تولید است؛ چیزی که مکنزی روی آن دست گذاشته و تاکید کرده است که اگر فرآیندهای ساخت و فرآوری آلومینیوم تغییر نکند، امکان تحقق اهداف این صنعت در بخش کربنزدایی ممکن نیست. از آنجا که آلومینیوم فلزی بسیار چکشخوار، منعطف، مقاوم و سبک است، بند ناف تحول اقتصادهای مدرن با این صنعت پیوند خورده است؛ بنابراین از تحول این صنعت گریزی نیست. آلومینیوم که در زنجیره اغلب صنایع حضور دارد، در تولید مهمترین کالاهای مورد نیاز جوامع، از قوطیهای نوشیدنی گرفته تا اتومبیل، هواپیما و پنلهای خورشیدی و نیز طیف وسیعی از کالاهای صنعتی مصرف میشود. با این حال طبق برآورد مکنزی، زنجیره صنعت آلومینیوم به دلیل مصرف بالای انرژی، حدود ۱/ ۱میلیارد تن انواع گازهای گلخانهای را در سال تولید و وارد هوا میکند؛ رقمی که به هیچ عنوان نمیتوان از آن چشمپوشی کرد. از آن سو اما صنایع آلومینیوم هم بدون مشوقهای دولتی و مشارکت ذینفعان کربنزدایی، راه دشواری برای پاکسازی خود دارند؛ چرا که از جمله چالشهای کربنزدایی آلومینیوم، ارزشافزوده بالاتر فناوریهای تولید آلومینیوم مبتنی بر سوخت فسیلی در مقابل جایگزینهای سبز است. غلبه بر این موانع و خطرات اقتصادی مستلزم اقدام مشترک بین ذینفعان است. بانکها، سرمایهگذاران، سیاستگذاران و مشتریان نهایی هر یک نقش مهمی ایفا خواهند کرد.

مکنزی در متن گزارش خود تایید کرده که مسیر کربنزدایی از آلومینیوم ارزان نخواهد بود و سرمایهگذاری انباشته تقریبا یکتریلیون دلاری در سراسر زنجیره ارزش تولید اولیه برای ارائه یک بخش صفر خالص یا مسیر ۵/ ۱درجهای مورد نیاز است. عمده این سرمایهگذاری باید برای تامین برق مصرفی این صنعت و ذوب آلومینیوم صرف شود. در عین حال تولیدکنندگان آلومینیوم باید تولید مبتنی بر سوخت فسیلی را کنار بگذارند و سرمایهگذاریهای جدیدی در انرژیهای جایگزین و کمکربن انجام دهند؛ حتی اگر اینها احتمالا بازده سرمایه کمتری داشته باشند. از همین ناحیه نیز صنعت آلومینیوم تحت فشار خواهد بود. از جمله اینکه صنعت آلومینیوم در مسیر جدید خود با برخی خطرات فناورانه و پیادهسازی روشهای جدید روبهروست. موسسات مالی این توانایی را دارند که برخی از این خطرات را کاهش داده و از مسیر تامین مالی، سرمایهگذاریهای سبز را تشویق کنند.

با توجه به سطوح بالای بدهی در صنعت آلومینیوم، بهبود نرخ بهره برای سرمایهگذاریهای کمکربن و محصولات جدید مانند وامهای سبز یا اوراق قرضه که منحصرا برای پروژههای سازگار با آب و هوا استفاده میشوند، میتوانند عوامل کلیدی در تحقق اهداف جهانی و ملی باشند. علاوه بر این، بانکها میتوانند ملاحظات آبوهوایی را در تصمیمات وامدهی خود بگنجانند و عملکردی نظیر آنچه توسط مرکز مالی هماهنگ با اقلیم (CAF) ایجاد شده از خود بروز دهند.

هماکنون نیز الگویی از مشارکت مالی برای حمایت از سرمایهگذاری در توسعه پایدار طراحی شده که بهترین نمونه آن(Net-Zero Banking Alliance(NZBA است؛ الگویی که در آن تعدادی از بانکها گرد هم آمده و دسترسی صنایع به جریان نقد برای سرمایهگذاری را از مسیر برخورداری از ۴۰درصد داراییهای بانکی جهان تسهیل میکنند.