متغیر پنهان تورم «سیمان» و «فولاد»

ردپای رشد ۴۰ درصدی بودجه عمرانی کشور در سال ۱۴۰۴، در فهرست متغیرهای اثرگذار بر تورم سال آینده مصالح ساختمانی پرکاربرد مشاهده شد. بررسی‏‏ درباره چشم‏‏انداز تغییرات قیمت سیمان و فولاد، بهعنوان دو ماده اولیه ساختمانی پرکاربرد که در بورسکالا عرضه می‏‏شوند، نشان میدهد که افزایش تقاضا در بخش‏‏های مختلف عمرانی کشور (ساخت‏‏وسازهای دولتی و...) در نتیجه افزایش ارقام بودجه عمرانی، می‏‏تواند در کنار سایر عوامل موثر بر رشد قیمت این دو محصول، وارد عمل شده و افزایش قیمتها در این بخش را به همراه داشته باشد. عامل اصلی تغییرات قیمت بهخصوص در بازار فولاد، نوسان ارزی و شرایط بازارهای جهانی است. اما افزایش بودجه عمرانی هم بهعنوان متغیر پنهان، مکمل این رشد است.

اثر رشد ۴۰درصدی بودجه عمرانی کشور براساس لایحه بودجه ۱۴۰۴، بهعنوان متغیر پنهان تورم سال آینده مصالح پرکاربرد ساختمانی عرضهشده در بورسکالای ایران بررسی شد. در لایحه بودجه ۱۴۰۴ کشور که اخیرا از سوی دولت به مجلس ارائه شد، رقم بودجه عمرانی کشور نسبت به سال جاری(۱۴۰۳)، معادل ۴۰درصد افزایش یافته است. براساس متن این لایحه، سال آینده بودجه عمرانی کشور حدود۵۶۰هزار میلیارد تومان است که ۱۲.۲درصد از منابع بودجه عمومی منهای منابع هدفمندی و نفت تخصیصیافته به نیروهای مسلح را شامل میشود. این بودجه شامل بخشی از هزینههای دولت است که خرج توسعه پروژههای زیرساختی نظیر ساخت راه، نیروگاه، پالایشگاه و سایر ملزومات توسعه میشود. رقم کل مصارف تملک داراییهای سرمایهای در سال آینده نیز حدود ۱۱۹۷همت خواهد بود.

بررسی بر مبنای تحلیل کارشناسان نشان میدهد، نرخ تورم عمومی، انتظارات تورمی و سهم سایر بازارهای اثرگذار بر قیمت سیمان و فولاد، بهخصوص وضعیت بازار ارز، بازار جهانی، سطح عرضه داخلی و وضعیت صادرات، عوامل اصلی تعیین وضعیت تورم و رشد قیمت در بازار سیمان و فولاد است. با این حال، وضعیت عرضه و بهخصوص تغییرات تقاضا را نمیتوان در این تحولات قیمتی نادیده گرفت. رشد بودجه عمرانی، به شرط تخصیص حداکثری، یکی از عوامل مهم افزایش تقاضا برای خرید نهادههای ساختمانی پرکاربرد عرضهشده در بورسکالا (سیمان و فولاد) است و در کنار سایر عوامل گفتهشده میتواند در نقش مکمل رشد قیمت وارد عمل شود. در واقع افزایش رقم بودجه عمرانی از محل افزایش تقاضای مصرف در پروژههای دولتیساز میتواند متغیر مکمل رشد قیمت این دو ماده اولیه ساختمانی باشد. بررسیها نشان میدهد، بازیگردانی اصلی بازار سیمان و فولاد و عامل اصلی رشد قیمت این دو محصول همچنان انتظارات تورمی و بهخصوص تغییرات نرخ ارز است. این موضوع بهویژه در بازار فولاد بیش از سایر بازارها مصداق دارد.

تاثیر بودجه بر تورم مصالح

سالها بودجههای عمرانی مهمترین مسیر توسعه زیرساختها در کشور بوده است؛ تا جایی که رقم بودجههای عمرانی یکی از شاخصههای مهم برای تحریک تقاضا در بازار داخلی است. این در حالی است که زیرساختها در کشور غالبا بر مبنای ابنیه فنی و پروژههای ساختمحور و ساختمانی تعریف میشود؛ بنابراین استفاده از واژه بودجه عمرانی که مصداق عینی عبارت تملک داراییهای سرمایهای است رایج شد و به عبارت دقیقتر به قدری تملک داراییهای سرمایهای در بودجه اهمیت پیدا کرد که به نام بودجههای عمرانی مشهور شد که تعبیر صحیحی به نظر میرسد. اغلب در فصل بودجهنویسی، سازمان برنامه رقمی را بهعنوان بودجه عمرانی و تملک داراییهای سرمایهای تعیین میکند، اما پس از آن وارد چانهزنیها در مجلس میشود تا جایی که نمایندگان تلاش خواهند کرد رقم بالاتری از بودجه عمرانی را برای مناطق انتخابیه خود به دست آورند؛ واقعیتی که اگرچه در بسیاری از موارد به آن پرداخته نمیشود، اما یک حقیقت غیرقابل انکار است. نکته مهم آنکه سقف بودجههای عمرانی با توجه به منابع دولت مشخص بوده و رقمی فراتر از آن بهسختی تصویب میشود. با این حال، وضعیت کلی درآمد و هزینه دولت نشان میدهد که فضای چندانی برای رشد بودجههای عمرانی وجود نداشته است. به تجربه ثابت شده است که رقم بودجههای عمرانی بیشتر بر چند کالای خاص اثرگذار است. فولاد و سیمان را در این بین میتوان بهعنوان نمونه یاد کرد. اما در کنار آن برخی مصالح که در محل تولید میشود همچون شن و ماسه در این فرآیند دخیل هستند. قیر تهاتری که اما و اگرهای خاص خود را دارد نیز باید به این مقوله اضافه کرد.

اگرچه رقم بودجه عمرانی کشور در لایحه ۱۴۰۴ معادل ۴۰درصد رشد اسمی داشته است، اما با لحاظ تورم عمومی ۴۳درصدی (براساس اعلام مرکز آمار مربوط به تورم نقطه به نقطه شهریورماه)، رشد واقعی این عدد بودجهای عملا چیزی حدود ۷درصد است. باید دید در کنار سایر عوامل، رشد واقعی ۷درصدی در رقم بودجه عمرانی درجشده در لایحه بودجه ۱۴۰۴ تا چه میزان تغییرات قیمت سیمان و فولاد در سال بعد را هدایت میکند. کارشناسان معتقدند رشد بودجه عمرانی از آنجا که موجب افزایش تقاضا برای خرید مصالح پرکاربرد ساختمانی همچون سیمان و فولاد میشود، بر تغییرات قیمت و رشد بهای این محصولات اثرگذار خواهد بود، اما با توجه به رشد اسمی حدود ۷درصدی و همچنین سایر متغیرها این اثرگذاری چندان شدید نخواهد بود. بهعلاوه اینکه وضعیت بازارهای جهانی و همچنین تغییرات نرخ ارز، دو عامل مهم دیگری است که بیشترین سهم و نقش را در تغییرات قیمت سیمان و فولاد و بهخصوص فولاد در سال آینده خواهند داشت.

«ارز» بازیگردان اصلی بازار فولاد

رضا احتیاطی، کارشناس و صاحبنظر بازار فولاد، در این باره اعلام کرد: افزایش تقاضا برای محصولات فولادی از هر ناحیهای میتواند موجب رشد قیمتها در این بخش شود. رشد بودجه عمرانی نیز یکی از عوامل افزایش تقاضا برای خرید محصولات فولادی پرمصرف است. بهخصوص اینکه طی چند سال گذشته به دلیل سیاستهای انقباضی دولت روند پیشرفت پروژههای عمرانی دولتی در همه بخشها نیز کند شده بود و حال افزایش رقم بودجه عمرانی میتواند تا حدی روند پروژهها را تسریع کند. وقتی ارقام بودجههای عمومی افزایش مییابد، این رشد میتواند از دو ناحیه، بهای فولاد را تحتتاثیر قرار دهد. اولین عامل، رشد تقاضای بنکداران و تجار به امید افزایش قیمت در مقاطع زمانی پیشروست و دومین عامل افزایش تقاضای خرید برای استفاده در پروژههاست. هرچند باید دید این میزان رشد تا چه اندازه است و تا چه حدی ارقام رشدیافته به پروژهها تخصیص پیدا میکند. به گفته وی، رشد بودجه عمرانی طبیعتا از ناحیه افزایش تقاضا، برای خرید محصولات فولادی، بر سطح قیمتها اثرگذار است، اما ریسکهایی که از سایر بازارها برای خرید و فروش در بازار وجود دارد، اثر قویتری بر سطح قیمتها و حجم تقاضا در بازار میگذارد. در واقع رشد بودجه عمرانی و میزان اثرگذاری آن بر سطح قیمتها، در نقش عامل مکمل میتواند تا حدی بر رشد بهای فولاد در سال آینده موثر واقع شود. احتیاطی با اشاره به نقش کلیدی «تغییرات نرخ ارز» به عنوان بازیگردان اصلی بازار فولاد به لحاظ تغییرات سطح قیمت و میزان تقاضا، خاطرنشان کرد: فرضیه رشد قیمت ارز در سال آینده محتمل است و به نظر میرسد به میزان این رشد، قیمتها در بازار فولاد نیز تحتتاثیر قرار گرفته و افزایش یابد. بهخصوص اینکه در یک روند کمسابقه قیمت فولاد در ایران در سالجاری تقریبا با نوسانهای جزئی در محدوده قیمتهای سال بعد قرار دارد و مجموعه عوامل از رشد بهای فولاد در سال آینده حکایت دارد. وی نقش شرایط بازارهای جهانی بهخصوص بازار چین در تعیین مسیر قیمتی بازار فولاد در سال بعد را یکی دیگر از عوامل کلیدی اثرگذار بر بازار داخل این محصول پرکاربرد ساختمانی و صنعتی عنوان و در این باره اعلام کرد: به دلیل رکود شدید در بازار چین، سطح قیمت فولاد در این کشور بهشدت پایین است و همین موضوع در نقش مانعی برای افزایش شدید قیمت فولاد میتواند موثر واقع شود. در صورتی که چین سیاستهای محرک و موثر برای خروج بازار مسکن و ساختوساز این کشور از رکود را عملیاتی و اجرایی کند و این سیاستها موفق شود، بهای جهانی فولاد نیز افزایش خواهد یافت.

این کارشناس بازار فولاد گفت: در مجموع میتوان چشمانداز قیمت فولاد در ایران طی سال آینده را چشماندازی افزایشی توصیف کرد و این افزایش را میتوان بسته به تغییرات نرخ ارز و همتراز با آن تخمین زد. در این میان متغیرهایی مانند وضعیت بازار جهانی بهخصوص بازار چین و وضعیت صادرات نیز اثرگذار هستند و رشد بودجه عمرانی در وهله بعد بهعنوان عامل مکمل میتواند این بازار را تحتتاثیر قرار دهد.

رشد شدید قیمت سیمان پیشبینی نمیشود

علی بخشنده، کارشناس بازار سرمایه و صاحبنظر بازار سیمان نیز در پاسخ به این سوال که تغییرات بودجه عمرانی تا چه اندازه در تغییرات بهای این ماده اولیه پرکاربرد ساختمانی موثر است، گفت: با توجه به نرخ تورم و میزان رشد اعمالشده در رقم بودجه عمرانی کشور در لایحه بودجه ۱۴۰۴، عملا رشد در نظر گرفتهشده در تورم حل میشود و نمیتوان گفت رقم بودجه عمرانی تغییر چشمگیری نسبت به سال ۱۴۰۳ در خود خواهد داشت. هرچند همین میزان رشد نیز میتواند تا حدی در رشد تقاضای خرید سیمان برای استفاده در پروژههای عمرانی دولتی موثر واقع شود.

وی اثر رشد تقاضا ناشی از افزایش رقم بودجه عمرانی را در مقاطعی که تولید سیمان به دلیل محدودیتهای فصلی دسترسی کارخانهها به حاملهای انرژی موردنیاز برای تولید کاهش مییابد، محسوستر اعلام کرد و گفت: ممکن است در فصلهایی که به دلیل قطعی گاز یا برق، تولید سیمان از سوی کارخانههای تولیدکننده کاهش مییابد، رشد تقاضا بتواند سطح قیمتها را با شیب تندتری افزایش دهد، اما در مواقع عادی که محدودیتی برای تولید سیمان وجود ندارد، اثر محسوسی بر این بازار و سطح قیمتها نخواهد داشت. این کارشناس بازار سرمایه، تاکید کرد: در تولید سیمان به نوعی با وضعیت مازاد تولید و عرضه نیز روبهرو هستیم و اینکه بخشی از سیمان تولید داخل به سایر کشورها صادر میشود نشاندهنده آن است که با کمبود عرضه در این زمینه مواجه نیستیم و حتی در صورت افزایش تقاضا سطوح فعلی تولید میتواند آن را پوشش دهد و رشد شدید و جهشگونه قیمت رخ ندهد. ضمن آنکه در حدود دوسال اخیر که سیمان در بورسکالا عرضه میشود، ارگانها و نهادهای دولتی با استفاده از بودجههای عمرانی از متقاضیان، مشتریان وخریداران اصلی سیمان عرضهشده در رینگ صنعتی بورسکالا هستند.

وی افزود: علاوه بر تولید کافی و در سطح مناسب، از سوی دیگر به دلیل عرضه منظم و هفتگی سیمان در بورسکالا، حتی در مقاطعی که بهای سیمان به دلیل قطعی گاز یا برق و افت میزان عرضه، با افزایش روبهرو میشود، خریداران میتوانند خرید خود را به هفتههای بعد که محدودیتها کمتر شده و سطح قیمتها تعدیل میشود منتقل کنند و بنابراین در نتیجه توزیع تقاضا از سوی متقاضیان که بازار را بهدرستی میشناسند، انتظاری از بابت رشد جهشگونه قیمت حتی در صورت افزایش تقاضای ناشی از رشد رقم بودجه عمرانی برای سال بعد متصور نیست. بخشنده از عوامل و متغیرهایی همچون وضعیت نرخ ارز، قیمتهای جهانی و سطوح عرضه و تقاضا بهعنوان مهمترین عوامل تعیینکننده سطح قیمتها در بازارهای مختلف از جمله بازار سیمان یاد کرد.