بازار سرکش پتروشیمی رام شد

دولت نتیجه اعتمادش به بورس کالا را یک ماه و نیمه گرفت بسیاری از اهالی تالار نقرهیی هنوز معاملات پرحاشیه محصولات پتروشیمی را از خاطر نبردهاند، خریدارانی که به هدایت قیمت کالاها از سوی مجتمعهای پتروشیمی از طریق عرضههای محدود در بورس اعتراض میکردند و تنها راه علاج بازار را افزایش حجم عرضهها میدانستند. در سوی دیگر واحدهای تولیدی بهعنوان خریداران مواد اولیه از بیکاری پرسنل خود و کاهش ظرفیت تولید سخن میگفتند اما هیچ اتفاقی در معاملات هفته بعد رخ نمیداد و بهنوعی خریداران محصولات پتروشیمی ناچار به قبول شرایط بودند. به این ترتیب روزی نبود که حداقل خریداران یک محصول خاص به شیوه عرضه مجتمعهای پتروشیمی در بورس انتقاد نکنند اما انگار صدای آنها به گوش هیچ یک از مسوولان مربوطه نمیرسید. مسوولان بورس کالا نیز بارها از عرضههای قطره چکانی مجتمعهای پتروشیمی و مشکلات عدیده واحدهای تولیدی گلایه میکردند تا وزارت صنعت بهعنوان متولی اصلی بازار پتروشیمی، فکری به حال واحدهای تولیدی بکند. در این باره کارشناسان از نفوذ بالای برخی مدیران پتروشیمی در تصمیمات اتخاذ شده برای این بازار را مطرح میکردند تا اینکه سرانجام با رایزنیهای بورس کالا و پیشنهاد اعضای شورای عالی بورس به وزیر صنعت، طرح آزادسازی قیمت محصولات پتروشیمی و عرضه همهجانبه مجتمعهای پتروشیمی در بورس کالا کلید خورد. این اتفاق که از روز 14 تیر در بورس کالا اجرایی شد، آثار مختلفی را در بازار و صنعت پتروشیمی کشور به همراه داشته که شاید خود مسوولان مربوطه ازجمله وزیر صنعت نیز پیشبینی نمیکرد سازوکار معاملاتی بورس کالا تنها در ظرف یکونیمماه بتواند تعادل و ثبات را به بازار پرتلاطم پتروشیمی برگرداند. گفتنی است اوضاع وخیم معاملات پتروشیمی و افزایش مشکلات صنایع پاییندستی در ماههای ابتدایی سال به حدی رسیده بود که حتی چند نماینده مجلس برای طرح پرسش از وزیر صنعت درخصوص چرایی عرضه محدود مواد اولیه در بورس کالا دست بهکار شده بودند که با آزادسازی قیمتها این غائله خاتمه یافت. اکنون یکماهونیم از آزادسازی قیمت محصولات پتروشیمی در بورس کالای ایران میگذرد و به گفته فعالان بازار پتروشیمی، کنار رفتن دلالان از معاملات، رشد قابلتوجه عرضه محصولات و دراختیار گرفتن مواد اولیه به مصرفکنندگان واقعی سه تاثیر مهم آزادسازی قیمتها در بازار پتروشیمی بهشمار میرود. تقاضای بالا برای 7 محصول اما اتفاقی که این روزها در مبادلات پتروشیمی بیش از همه به چشم میآید، مازاد تقاضا برای 7 محصول پتروشیمی است که بهنوعی نظم و یکدستی معاملات تالار بورس را برهم زدهاند. کارگزاران در این باره میگویند: در حال حاضر حدود 90درصد معاملات پتروشیمی در تعادل عرضه و تقاضا انجام میشود. بهطوریکه عرضه این محصولات از سوی مجتمعهای پتروشیمی به میزان قابلقبولی صورت گرفته و بهتبع آن قیمتها نیز دستخوش تغییر ویژهیی نمیشود. در عمده این معاملات، نرخ نهایی همان قیمت پایه است که در واحدهای تولیدی از این موضوع رضایت کامل را دارند چراکه نهتنها قیمتها با رشد خیرهکنندهیی روبه رو نشده، بلکه دلالان نیز از معاملات خارج شدهاند و فقط مصرفکنندگان واقعی در تالار باقی ماندهاند. به گفته کارگزاران، 7 محصول پلیاتیلن سنگین دورانی 3840، پلیاتیلن اکستروژنEX3، پلیاتیلن اکستروژن CRP100N، پلیاستایرن مقاوم 7240 و پلیاستایرن انبساطی 200، 300و 400 با وجود آزادسازی قیمتها همچنان دارای مازاد تقاضا هستند بهطوری که در هر نوبت معاملات با رقابت خریداران و رشد قیمت روبهرو میشوند. در بررسی چرایی وجود تقاضا برای این 7 محصول به اینجا میرسیم که بالاتر بودن قیمت بازار آزاد به نسبت نرخهای بورس برای این محصولات، اورهال برخی از مجتمعهای پتروشیمی و کاهش حجم عرضه در بورس، مصرف بالای این محصولات در بازار داخل و در آخر وجود تعرفه واردات برای چند کالای فوق از دلایل تقاضای بالای خریداران است. البته به گفته برخی فعالان بازار، اورهال تنها دلیل کاهش عرضه این 7 محصول در بورس نیست بلکه تولیدکنندگان این محصولات که شمار آنها به تعداد انگشتان یک دست هم نمیرسد، با کاهش حجم عرضه بهدنبال پر کردن شکاف قیمتی میان بورس و بازار هستند. در جدول زیر مشاهده میشود قیمت این 7 کالا بین 150 تا 1000 تومان در هر کیلوگرم اختلاف دارند که البته نرخهای درج شده بر تابلوی بورس براساس نرخهای جهانی بوده و قیمتهای بازار آزاد بالاتر از نرم جهانی است. همچنین با وجود تعرفه، واردات نیز برای مصرفکنندگان این محصولات بهصرفه نیست و استفاده از محصول داخلی در اولویت آنهاست؛ با این تفاسیر وجود صفهای طولانی تقاضا برای این محصولات منطقی به نظر میرسد. تاثیر مثبت ثبات قیمتهای پایه بنا بر این گزارش، این 7 محصول که میتوان لقب پرطرفدارهای بورس را به آنها نسبت داد، با وجود عرضههای محدود آمار نگرانکنندهیی درخصوص رشد قیمت ندارند بهطوری که قیمت 7 محصول پلیاتیلن سنگین دورانی 3840، پلیاتیلن اکستروژن EX3، پلیاتیلن اکستروژنCRP100N، پلیاستایرن مقاوم 7240 و پلیاستایرن انبساطی 200، 300و 400 در طول یکماهونیم گذشته حداکثر 5/12درصد رشد کرده است که این موضوع تا حدود زیادی به ثبات قیمتهای پایه در بورس برمیگردد بهطوری که اگر قیمت یک محصول در یک نوبت معاملاتی 10درصد بالا میرفت، در عرضه بعدی با همان نرخ پایه قبل در بورس عرضه میشد که این امر مانع رشد بیرویه قیمتها در بورس شد. در پایان اینکه بهنظر میرسد دولت با واگذاری وظیفه تعادل و آزادسازی قیمت محصولات، خیلی سریع نتیجه اعتماد خود به سازوکار بورس کالا را دید و این نوید میرود که با محول کردن وظایف جدید به بورس کالا در بسته خروج از رکود غیرتورمی همچون تامین مالی بنگاههای اقتصادی، فروش املاک مازاد بانکها و درج قیمت تضمینی محصولات کشاورزی به جای خرید تضمینی دولت در بورس، شاهد شفافیت و قانونمند شدن این بخشها نیز باشیم.