چرخش مصرف‌کنندگان چینی، خطر پیش روی پتروشیمی ایران

درحالی که ایران بیشترین متانول تولیدی خود را به چین صادر میکند، تولیدکنندگان پتروشیمی جهانی اکنون بیشترین تمرکز را بر این بازار نوظهور در چین گذاشتهاند. مدیر اجرایی ارشد یکی از شرکتهای جهانی پتروشیمی درکنفرانس صنعت پتروشیمی که ماه آوریل در شانگهای برگزار شده بود به «تقاضای حبابی چین در محصولات پتروشیمی با گرید بالا مثل PP که عملکرد بسیار بهتری در شکست مقاومت از محصولات دیگر نشان میدهند» اشاره کرده است.

بیخبری صنعت پتروشیمی ایران از متالوسن درحالی است که طبق آمارها، واردات چین از این محصول اکنون به یک میلیون تن رسیده که از تقاضای محلی نشات میگیرد. این نرخ نشاندهنده رشد دو رقمی واردات این محصول در مقایسه با نرخرشد تک رقمی محصولات پلیمری است


گروه پتروشیمی

چین همواره بازار بزرگ و مهمی در انرژی تلقی میشود. پتروشیمی نیز یکی از سودآورترین صنایع برای صادرکنندگان به این کشور است که ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. اما اتفاقهای جدیدی در صنعت پتروشیمی چین درحال رخ دادن است که چالشهایی را پیش روی صادرکنندگان به این کشور ایجاد میکند. چالشهایی که با توجه به چرخش بازار مصرف پتروشیمی در این کشور کهن، بیش از هر چیز دامن آنهایی را خواهد گرفت که به اصطلاح در حال «خام فروشی» محصولات پتروشیمی به این کشور هستند.

در تازهترین کنفرانس صنعت پتروشیمی که 7 و 8 مه در سئول برگزار شد، یکی از مهمترین مباحث مطرح شده مساله «رسیدن چین به خودکفایی در محصولات پتروشیمی» بود. چین به عنوان بزرگترین واردکننده محصولات پتروشیمی بازاری مهم و اساسی برای صادرکنندگان محسوب میشود. اما نشانههایی که این روزها از این کشور وجود دارد، نگرانی بزرگی را ایجاد کرده است. «رسیدن چین به خودکفایی پایدار».

 به گزارش «تعادل» به نقل از پلاتس بررسی روند واردات محصولات پتروشیمی در چین موجب نگرانی صادرکنندگان بزرگی مانند اکسون موبیل، سابیک و بروژ شده است. آنها برای این نگرانی توجیهی نیز دارند. آمارها نشان میدهد، واردات محصولات پتروشیمی چین نسبت به رشد تولید ناخالص داخلی این کشور سرعت کندی دارد، برای مثال واردات سال گذشته پلی پروپیلن چین 4.8میلیون تن در سال بوده که از سال 2013 تا 2014 تغییری را نشان نمیدهد همچنین واردات پلی اتیلن در همین بازه زمانی تنها 3درصد رشد داشته و به 9.1میلیون تن رسیده است. این مساله در ظاهر بزرگترین نگرانی را برای صادرکنندگان غربی به چین ایجاد کرده اما نگاهی دقیق به بازار چین و چرخش تقاضای مصرفکنندگان نشان میدهد «ایران» به عنوان کشوری که 70درصد محصولات پتروشیمی خود را اغلب در ردههای پایین به چین صادر میکند بسیار در خطر است.

  نشریه پلاتس در تحلیل خود از چالشهایی که چین اکنون پیش روی صادرکنندگان محصولات پتروشیمی گذاشته است، مینویسد: «البته این موارد هنوز نشانههای کمی هستند که بخواهیم آنها را به عنوان از دست رفتن جذابیت واردات پتروشیمی به چین تلقی کنیم چراکه بلوغ اقتصاد چین نیاز به محصولات پتروشیمی کلیدی برای تولید دارو، پوشاک، زیرساختها، فناوری و اطلاعات، اتوموبیل و ابزار خانگی سفید را افزایش میدهد.» این نکته مسالهیی است که پیش از این عادل نژادسلیم، مدیرعامل هلدینگ خلیج فارس در پاسخ به این سوال که آیا پیشرفت پتروشیمی در چین خطری برای ایران تلقی میشود به آن اشاره کرده و گفته بود چین بازاری است که هرچند تولید بالایی داشته باشد اما مصرف آن نیز همواره رو به افزایش است و همین باعث میشود از این بابت نگرانی نداشته باشیم.

اما مساله خودکفا شدن چین در تولید محصولات پتروشیمی تنها چالش پیش روی صادرکنندگان به این کشور نیست. بررسیها نشان میدهد اکنون تقاضای رو به رشدی در میان مصرفکنندگان چینی برای محصولات سازگار با محیط زیست به وجود آمده که از موج آگاهی مردم از خطرات محیط زیستی ایجاد شده است.

درحالی که ایران بیشترین متانول تولیدی خود را به چین صادر میکند، تولیدکنندگان پتروشیمی جهانی اکنون بیشترین تمرکز را بر این بازار نوظهور در چین گذاشتهاند. مدیر اجرایی ارشد یکی از شرکتهای جهانی پتروشیمی درکنفرانس صنعت پتروشیمی که ماه آوریل در شانگهای برگزار شده بود به «تقاضای حبابی چین در محصولات پتروشیمی با گرید بالا مثلPP که عملکرد بسیار بهتری در شکست مقاومت از محصولات دیگر نشان میدهند» اشاره کرده است. به گزارش «تعادل» دو نفر از فارغالتحصیلان دانشگاههای مالک اشتر و شهید رجایی در مقالهیی با عنوان «کاتالیستهای متالوسن - کاتالیستهای معجزهگر ساخت بشر» درباره این محصول نوشتهاند: «کشف کاتالیستهای متالوسن به خاطر تواناییهای حیرتانگیزی که در سنتز انواع پلیمرهای با خصوصیات ویژه دارند به اعتقاد دانشمندان علوم کاتالیست و پلیمریزاسیون یکی از مهیجترین اکتشافات در 50 سال اخیر در علوم پلیمر و کاتالیزور برای پلیمریزاسیون محسوب شده و به کاتالیزور زیگلر – ناتا شناخته شده عنوان مهمترین پیشرفت در زمینه کاتالیستها از زمان کشفاند. با تمام پیشرفتهایی که در زمینه تولید و بهکارگیری انواع متالوسنها وجود دارد هنوز این نوع کاتالیستها در کشور ما حتی برای مراکز علمی و صنعتی غریب هستند.»

این بیخبری صنعت پتروشیمی ایران از متالوسن درحالی است که طبق آمارها، واردات چین از این محصول اکنون به یک میلیون تن رسیده که از تقاضای محلی نشات میگیرد. این نرخ نشاندهنده رشد دو رقمی واردات این محصول در مقایسه با نرخ رشد تک رقمی محصولات پلیمری است. مسالهیی که میتواند زنگ خطری برای کشورهایی تلقی شود که منافع کوتاهمدت را بر بلندمدت ترجیح داده و به جای توسعه صنعت پتروشیمی مدیریت تولید محور را در نظر میگیرند.

 یکی از مدیران اجرایی دیگر پتروشیمی در کنفرانس APIC که در اوایل ماه مه برگزار شده بر ظهور بازار جدید در چین تاکید کرده و گفته است: «ما شاهد تقاضای رو به رشد چین برای محصولات کارآمدتر هستیم و همین باعث شده به دنبال این باشیم که از لحاظ فناوری خودمان را به پایه نیاز مشتریهایمان نزدیکتر کنیم». مدیر دیگری در همین کنفرانس گفته است: «صنعت پتروشیمی در حال گذر از «صرفا کالایی» بودن به سمت ارایه راهحل برای چالشهای جهانی است. مسیری که در نهایت بتواند همهچیز را سبکتر، قویتر، امنتر و پایدارتر کند».

مباحث مطرح شده بر پایه تقاضای مردم چین است اما شواهد نشان میدهد، دولت چین نیز تحت تاثیر این چرخش داخلی پیام را دریافت کرده است. در افتتاح کنگره نوآوری و توسعه پتروشیمی که آوریل سال 2015 در شانگهای بزرگزار شد «تاکید بر پایداری و حفاظت از منابع» از مهمترین نکات سخنرانی مسوولان چین بود. نکتهیی که تاکنون در ظاهر نیز توجه چندانی به آن نمیشد. یک منبع در شرکت سینوپک در این باره به پلاتس گفته است که دولت چین اکنون هدفی برای نوآوری و ارایه محصولات با کیفیت بهتر دارد و در پی آن است که در برنامهیی پنج ساله محصولات ناکارآمد پتروشیمی را از چرخه بیرون کند.

البته زمانی که مسوولان چین مباحث حفاظت از محیط زیست را وسط میکشند، یک لکه ننگ بزرگ بر پیشانی دارند. استفاده زیاد این کشور از «زغال سنگ» برای پروژههای تولید این محصول به اولفینها لکه ننگ است.

براساس محاسبات تولید اتیلن از زغال سنگ چین از 2.87درصد در سال 2014 به 18.83درصد در سال 2024 میرسد و همزمان اتیلن تولید شده از نفتا از 76.52به 52.95 درصد در مدت مشابه نزول خواهد داشت. این درحالی است که مصرف آب پروژههای زغالسنگ به اولفینها 7 برابر بیشتر از همین تولید از نفتاست.

همچنین در مورد انتشار گاز کربن دی اکسید در فرآیندهای زغالسنگی نیز چالشهای جدی پیش روی دولت چین قرار دارد. چراکه اگر آنطور که شواهد نشان میدهد چین به دنبال «خودکفایی پایدار» باشد بدون حل این ماجرا نخواهد توانست به آن دست پیدا کند. مساله با اهمیت این است که ایران به عنوان کشوری که یکی از مهمترین دارندگان ذخایر نفت و گاز در دنیاست، تغییرات دنیای امروز پتروشیمی و بازارهای مقصد به خصوص چین را رصد کرده و بتواند همگام با آن حرکت کند چراکه در غیر این صورت با پایان یافتن منابع سوخت فسیلی برای نسلهای بعد چیزی جز چاههای خالی و محصولاتی که بازاری ندارند، باقی نخواهد ماند.