خرید انحصاری، معادن زغال‌سنگ را سیاه بخت کرد

کک زغالسنگ بهعنوان یکی از منابع انرژی در شرکتهای فولادی کوره بلند استفاده میشود. ماده معدنی که برای استخراج آن باید از روشها سیستماتیک استفاده کرد تا بتواند با قیمت جهانی این محصول رقابت کند؛ موضوعی که در معادن زغالسنگ ایران چندان اهمیت پیدا نکرده و با کمبود نقدینگی معدنکاران درآمیخته تا این معادن یکی یکی به سوی تعطیلی سوق پیدا کنند.

کمبود نقدینگی مانع نوسازی معادن

در میان معادن کشور وضعیت تولید و عرضه زغالسنگیها نسبت به سایر معادن کشور بحرانیتر است. امیر فلاح مجری طرح توسعه زغالسنگ طبس درباره وضعیت این معادن گفت: لایههای زغال ایران از نظر زمینشناسی شکستگیهای زیادی دارند که منجر شده میزان ذخیره هر یک از این معادن کاهش یابد. از سوی دیگر نازک بودن ضخامت لایههای این مواد معدنی شرایط نامناسبی برای معدنکاران به وجود آورده است. وی افزود همچنین همچنین بهرهبرداری از معادن زغالسنگ کشور با روشهای ۴۰ سال پیش انجام میشود و یکی از دلایل آن نبود سرمایهگذاریهای جدید در این معادن و مشکل بخش خصوصی برای نوسازی و تجهیز این معادن است و همین امر موجب شده با متوسط جهانی فاصله زیادی داشته باشیم.فلاح با تایید این مطلب که عامل تعطیلی معادن زغالسنگ نبود نقدینگی و افزایش قیمت تمام شده است افزود: در ایران بهطور تقریبی میتوان گفت شرکت ذوبآهن اصفهان خریدار انحصاری است که میتواند روی قیمتگذاری این محصول اثرگذار باشد. در واقع از دو سال پیش که مشکلات رکود اقتصادی دامن تولیدکنندگان فولادی را گرفت ذوبآهن اصفهان علاوه بر اینکه قیمت را بهطور انحصاری تعیین میکرد، مطالبات معادن زغالسنگ را با تاخیرهای طولانی و ۶ماهه پرداخت میکرد و این مسئله به مشکل نقدینگی معادن زغالسنگ دامن زد و آنها نتوانستند برنامههای توسعهای خود را به اجرا درآورند و پرداختیهای ذوبآهن تنها کفاف هزینههای اداری و دستمزد کارکنان را میداد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر کارخانههای ککسازی مجبور بودند کورههای خود را با گاز طبیعی گرم نگه دارند زیرا با خاموش کردن آن کوره از بین میرفت و ضرر سنگینی را به مالکان آنها تحمیل میکرد. شرکت هلدینگ خاورمیانه که در حال ساخت یک کوره ککسازی با ظرفیت ۴۵۰هزار تن است تاکنون بیش از ۳۰۰میلیارد تومان هزینه کرده است.

او با نگاهی به میزان عرضه و تقاضای زغالسنگ کشور تصریح کرد: بیش از 3.5 میلیون تن تقاضا برای زغالسنگ وجود دارد که بیش از ۲ میلیون تن آن از سوی ذوبآهن اصفهان است و مابقی به کارخانه ککسازی شرکت تهیه و تولید و هلدینگ خاورمیانه برمیگردد. در چنین شرایطی میزان تولیدات کشور به کمتر از ۲ میلیون تن میرسد و جوابگوی این میزان تقاضا نیست. به همین دلیل سازمان ایمیدرو طرحهای توسعهای را در منطقه طبس آغاز کرده که در ۴سال آینده نزدیک ۸۰۰هزار تن کنسانتره زغال به تولیدات کشور اضافه خواهد کرد و برای چشمانداز ۱۴۰۴ نیز افزایش ظرفیت تا 2.5 میلیون تن در نظر گرفته شده است.

مصوبهای که اجرایی نشد

تا دو سال پیش سازمان ایمیدرو تعداد زیادی از معادن زغالسنگ کشور را در اختیار داشت که در یک سال اخیر بسیاری از این معادن مسیر خصوصیسازی را پیمودند و هماکنون تنها معدن البرز مرکزی از سوی این سازمان اداره میشود. این مسئله منجر شد بحث قیمتگذاری زغالسنگ به کمیته پشتیبانی وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت محول شود تا از معادن بخش خصوصی حمایت کند. با وجود سیاستگذاری این کمیته مبنی بر تعیین قیمت زغالسنگ با در نظر گرفتن حداقل قیمت تمامشده، مصوبهها به اجرا درنیامده است.

محمد مجتهدزاده، رییس کمیته زغال سنگ ایران در گفتوگو با صمت ضمن پرداختن به این موضوع، دلایل تعطیلی معادن زغالسنگ کشور را اینگونه مطرح کرد و گفت: در کمتر از ۱۵ماه اخیر معادن زغالسنگ کشور وارد مرحلهای بحرانی شدند، به گونهای که نزدیک به ۲۵درصد از معادن کشور تولید خود را کاهش یا معادن خود را تعطیل کردهاند. یکی از دلایل این مسئله اجرایی نشدن مصوبههای کمیته پشتیبانی زغالسنگ از سوی ذوبآهن اصفهان است، چراکه این شرکت به تنهایی سایر تولیدات کنسانتره کشور را میخرد و میتواند مصوبه را اجرایی نکند.

وی افزود: در امسال نیز گرچه معدنکاران پیشنهاد بالاتری برای افزایش قیمت زغالسنگ داشتند اما برای همراهی با شرکت ذوبآهن اصفهان میزان افزایش قیمت را تا ۱۰ درصد کاهش دادند. با این حال هنوز واکنش مثبتی از سوی این شرکت نشان داده نشده است. در صورتی که این شرکت افزایش ۹درصدی قیمت زغالسنگ در سال۹۳ و افزایش ۱۰درصدی امسال را اجرایی نکند وضعیت این معادن بحرانی تر خواهد شد.وی با بیان اینکه ظرفیت تولید زغالسنگ کشور تا نصف کاهش یافته، افزود: پیش از بحران معادن زغالسنگ ظرفیت تولید کشور ۳ میلیون تن در سال بود که به همراه یک میلیون تن کنسانتره میتوانست نیاز داخلی را پاسخگو باشد، اما هماکنون مسیر تامین نیاز داخلی به سمت واردات منحرف شده و ذوبآهن اصفهان مسیر واردات را تسریع کرده است. این مشکل تنها از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت قابل حل است، زیرا در شرایطی که مصوبه اجرا نشود معادن زغالسنگ نهتنها نمیتوانند تولید خود را افزایش دهند بلکه در پرداخت دستمزد کارکنان و بیمه آنها با مشکلات عدیدهای مواجه خواهند شد.