اصلاح یارانه با حذف ثروتمندان یا شناسایی کم‌درآمدها؟

پس از گذشت دومین ماهی که عدهای به عنوان پردرآمدها یا ثروتمندان از لیست یارانهبگیران حذف شدند، مشخص شد که وضعیت اشتغال، خودرو، معاملات و دارایی تمامی اعضای خانوار از جمله ملاکهایی بوده که برای شناسایی بینیازان از دریافت یارانه مورد استفاده قرار گرفته است.

در عین حال روندی که به گفته طیبنیا تصمیم مجلس برای اصلاح شیوه پرداخت یارانه بوده، خارج کردن تدریجی افراد ثروتمند از لیست یارانهبگیران است، اما وزیر اقتصاد دولتی که در سال گذشته حدود 42 هزار میلیارد تومان از بودجه خود را صرف پرداخت یارانه کردهاست پیشنهاد دیگری برای خارج کردن ثروتمندان از لیستیارانهبگیران دارد.

وزیر اقتصاد در حاشیه همایش سیاستهای پولی و ارزی با انتقاد از شیوه پیشنهادی مجلس پیرامون حذف ثروتمندان از یارانه 45 هزار تومانی، اشکال این شیوه را در نبود سامانه اطلاعاتی برای شناسایی این افراد دانست که در نهایت منجر به خطای بالا در حذف این افراد میشود.

طیبنیا با اشاره به توافق کارشناسان، مجلسیها و مسئولان دولتی مبنی بر ناعادلانه بودن شیوه فعلی پرداخت یارانه، بار دیگر تصریح کرد که این شیوه توزیع یارانه نهتنها دولت را در تنگنای مالی قرار داده بلکه درنهایت به رکود و کسادی منجر شده است، بنابراین اصلاح این شیوه ناکارآمد را امری ضروری دانست.

با این حال وزیر اقتصاد که همواره در پاسخ به سوالات یارانهای، وزارت رفاه را مسئول ساماندهی یارانهبگیران و البته حذفهای صورتگرفته اخیر میداند به عنوان یک کارشناس اقتصادی پیشنهاد دیگری را برای نجات دولت از هزینههای هنگفت پرداخت یارانه مطرح کرد.

روشی که طیبنیا آن را نسبت به روش فعلی اجرا شده کم خطاتر و کارآمدتر میداند، شناسایی دهکهای پایین است بدین ترتیب که به جای شناسایی تدریجی افراد ثروتمند، دولت به شناسایی افراد محرومی بپردازد که بر خلاف ثرتمندان نامشان پیش تر در نهادهایی چون کمیته امداد و سازمان تامین اجتماعی ثبت شدهاست.

در واقع پیشنهاد وزیر اقتصاد این است که از ابزارهای سازمان تامین اجتماعی و کمیته امداد برای شناسایی افراد کمدرآمد در نقاط مختلف کشور استفاده شود تا از این طریق بخش قابل ملاحظهای از این افراد مستحق دریافت یارانه نقدی شناخته شده و سپس با حذف سایرین تنها دولت به این افراد یارانه بپردازد.

به اعتقاد طیبنیا مزیت این روش نسبت به روشی که امروز در حال اجراست، این است که شناسایی فقرا با استفاده از ابزارهای نهادهای حمایتی امری سادهتر و کمخطاتر نسبت به شناسایی ثروتمندانی است که سامانه اطلاعاتی دقیقی در موردشان وجود ندارد.

به گفته وزیر اقتصاد راهی که با پیشنهاد مجلس از سوی وزارت رفاه برای حذف پردرآمدها از لیست یارانهبگیران در پیش گرفته شده است باید به کندی طی شود، تا از بروز خطا حتیالامکان جلوگیری شود.

اما نظرات کارشناسی در این زمینه طیفی از موافقان شیوه فعلی اصلاح یعنی آغاز از حذف تدریجی ثروتمندان، مخالفانی که معتقدند لازم است فقرا شناسایی شوند و افرادی که یک روش ترکیبی پیشنهاد میدهند، را شامل میشود.

مرزبندی دهکها ساده نیست

محمدرضا قنبری، یک کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سوال که کدام یک از روشهای پیشنهادی از سوی وزارت اقتصاد و مجلس برای اصلاح شیوه پرداخت یارانه، روشی مناسبتر به حساب میآید، جانب شناسایی و حذف پردرآمدها را گرفت.

وی با اشاره به اینکه مرزبندی بین دهکهای درآمدی مختلف در عمل کار دشواری است، گفت: بنابراین حذف یارانه افراد ثروتمند و تشخیص این افراد کار راحتتری است.

وی درباره شیوههای شناسایی پردرآمدها اظهار کرد: افراد ثروتمند را میتوان با استفاده از شاخصهای مختلفی مانند میزان درآمد و مالیات مشخص کرد و ضریب خطای استفاده از این روش برای اصلاح ساختار پرداخت یارانه پایینتر است.

معضل ثروتمندانی که مالیات نمیدهند و یارانه میگیرند

اما مهدی تقوی، یکی دیگر از این اقتصاددانان بر این عقیده است که افراد پردرآمدی در جامعه هستند که نه مالیات میپردازند و نه از دریافت یارانه نقدی انصراف میدهند، این درحالیاست که میتوان افردا کم درآمد را با استفاده از اطلاعات شغلی و میزان حقوق شناسایی کرد.

وی در اینباره گفت: خوب است که یارانه تنها به این افراد، بازنشستگان با حقوق پایین و کارگران پرداخت شود و این افراد نیز از طریق مشاغلشان قابل شناسایی هستند و بقیه نیز حذف شوند.

حذف پردرآمدها و حمایت از کمدرآمدان

حمید دیهیم، رییس انجمن اقتصاددانان ایران معتقد است که دولت باید از هر دو روش حذف پردرآمدها و حمایت از افراد کمدرآمد به طور همزمان استفاده کند. به گفته وی مردم ایران به لحاظ تاریخی علاقهای به اعلام میزان درآمد خود ندارند، بنابراین تشخیص اینکه چه کسانی ثروتمندند دشوار است.

وی با تاکید بر لزوم در نظرگرفتن حجم ثروت افراد در کنار توجه به درآمد آنها به عنوان ملاکی برای حذف از لیست دریافت یارانه، اظهار کرد: اصلاح شیوهی پرداخت یارانه باید از هر دو سوی حذف ثروتمندان و پرداخت یارانه تنها به دو دهک نیازمند جامعه آغاز شود.

نه شناسایی ثروتمندان دشوار است نه تشخیص کمدرآمدان

از سوی دیگر همه اقتصاددانان نیز بر دشوار بودن شناسایی پردرآمدها و یا کمدرآمدها در جامعه متحدالقول نیستند بلکه برخی نیز معتقدند شناسایی پردرآمدهای کشور امری ساده و امکانپذیر است.

علیرضا پورفرج، عضو هیات علمی دانشگاه مازندران در اینباره تاکید دارد که تشخیص افراد پردرآمد جهت حذف و افراد کمدرآمد جهت حمایت کار دشواری برای دولت نیست.

وی با بیان اینکه شناسایی پردرآمدها و کمدرآمدها کار چندان مشکلی برای دولت نیست و دولت و معاون اول رییس جمهور نباید این روند را با طرح برخی ابهامات سخت جلوه دهند، یک روش ترکیبی را برای اصلاح روند پرداخت یارانه و کم کردن بار سنگین آن از روی دوش دولت پیشنهاد میکند.

این اقتصاددان در عین حال که معتقد است که استفاده از هر یک از دو روش پیشنهادی طیبنیا یا مجلس به نتیجه یکسانی میرسد، میگوید: شناسایی دهکهای کمدرآمد برای پرداخت یارانه امکان پذیر است، اما لازم است در عین حال افرادی که نیازی به دریافت یارانه ندارند از لیست یارانهبگیران حذف شوند و درآمد آزادشده از این محل به سمت تولید رفته و مشکل بیکاری و رکود اقتصادی را حل کنند.