قاچاق محصولات پتروشیمی، نتیجه بیماری اقتصاد است

قیمتها به عنوان علامتدهنده اصلی بازار آزاد همواره در تعیین میزان تولید و مصرف نقش عمدهای دارند. قیمت محصولات پتروشیمی اخیرا بحثهای زیادی را حول محور خود به جریان درآورده است. در حال حاضر قیمت این محصولات به صورت هفتگی وابسته به قیمتهای جهانی و موقعیت تولیدکنندگان داخلی تعیین میشود. تولیدکنندگان و مصرفکنندگان ملزماند معاملات خود را از طریق بازار بورس کالا انجام دهند. اما به نظر میرسد این سازوکار به اندازه کافی کارا نیست. عباس شعریمقدم مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران در چند ماه اخیر نارضایتی خود را به صورت علنی از این ساختار اعلام کرده است. انگیزه شعریمقدم برای آزاد کردن بازار فروش محصولات پتروشیمی روشن نیست اما این اعتراض در میان تولیدکنندگان و مصرفکنندگان وجود دارد و آنها تمایل دارند که برای خریدوفروش این محصول ملزم به استفاده از یک مجرا نباشند.

در گفتوگویی با مهدی شریفی مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی، دیدگاه او در این خصوص جویا شد. مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی در توضیح مواضع خود درخصوص حضور یا عدم حضور محصولات پتروشیمی در بورس کالا و علت تمایل مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی و وزیر صنعت معدن و تجارت درباره خروج این محصولات از بورس اظهار کرد: «ما طرفدار تجارت روان و آزاد هستیم اما نمیخواهیم خریدوفروش این محصولات بهطور کامل ازبازار خارج شود بلکه تمایل بر این است که الزام برداشته شود و تولیدکنندگان بتوانند فروش محصولات خود را از طرق متفاوتی انجام دهند.» تعیین قیمت به صورت آزادانه نیازمند حضور تولیدکنندگان و مصرفکنندگان به نحوی پویاست تا قیمت در تقابل این دو نیرو تعیین شود؛ اما در ایران قیمتها به شکلی دستوری و هفتگی تعیین میشود.

این شیوه معاملاتی محصولات پتروشیمی در بورس کالا عملا به دور از سیستم بازار آزاد است. مهمترین انگیزه اعمال این شیوه جلوگیری از دخالت واسطهگران بوده است. شریفینیکنفس معتقد است: «قوانین موجود و محدود بودن مصرفکنندگان محصولات پتروشیمی اجازه ورود واسطهگران را به بازار نمیدهد» زیرا به گفته او «وقتی 5 مصرفکننده یک محصول خاص در کشور وجود دارد و ما با همه آنها قرارداد داریم چگونه واسطهگر میتواند، فعالیت کند». اظهارات عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نشان میدهد که از دیدگاه او برداشته شدن لزوم معاملات در بازار بورس کالا سنگ را از جلوی پای تولیدکنندگان بر خواهد داشت. وی تاکید کرد: «واسطهگران و دلالان بازار را میتوان با استفاده از سازوکارهای قانونی کنترل کرد. زیرا پیشینه هرمعامله وارد اتوماسیون اداری شده و به امور مالیاتی و تمام نهادهای مرتبط ارسال میشود.»

وی افزود: «اگر معاملات با نظارت کامل اتحادیهها، نهادهای نظارتی، سازمان صنایع و معادن صورت گیرد، دلالی رخ نخواهد داد.»  در حال حاضر دلالان بازار محصولات پتروشیمی این محصولات را از تولیدکنندگان میخرند و آن را با احتساب سود خود در موقعیتها و شرایط متفاوت به مصرفکنندگان میفروشند. اما برخی از این دلالان محصولات خریداری شده را در بازارهای جهانی به فروش میرسانند. مهدی شریفی معتقد است که این واسطهگران را میتوان با استفاده از «ندادن مجوز صادرات» محدود کرد اما قاچاق این محصولات بیماری اقتصاد است و رفع آن وظیفه عرضهکننده محصول نیست. وی در کل معتقد است که بازارهایی باید به صورت موازی با بورس کالا در فروش محصولات پتروشیمی فعال باشند تا دست تولیدکنندگان در فروش آنها بازتر باشد.