ایران بدون پژو، پژو بدون ایران

هرچند فعالان صنعت خودرو کشور هنوز با اطمینان در مورد قطع همکاری پژو و صنعت خودرو ایران (به طور خاص ایران خودرو) صحبت به میان نمیآورند و در اجرا و حتی صحت آن تردید دارند، اما بر اساس شواهد و قرائن موجود، عزم پژوییها برای وداع با ایران خودروییها جدی است و آنها با توجه به یافتن شریکی جدید و قدرتمند، دیگر تمایلی به ادامه همکاری با بزرگترین خودروساز خاورمیانه ندارند.
شریک جدید پژوییها، جنرال موتورز غول صنعت آمریکا است که با خرید هفت درصد از سهام گروه پژوسیتروئن، به نوعی افسار این شرکت فرانسوی را به دست گرفته و داستانی نیز که برای ایران خودرو در حال رقم خوردن است، از ناحیه این غول خودروسازی جهان آب میخورد.
جنرال موتورز که با وجود قوانین اقتصاد آزاد، ظاهرا از سیاستهای دولت ایالات متحده آمریکا تبعیت میکند، پس از سهامدار شدن در پژو، این شرکت را به قطع ارتباط با خودروسازی ایران ترغیب کرده و پژو هم برای به دست آوردن دل شریک گردن کلفت خود، روابطش با ایران خودرو را تعلیق کرده است.
حال با توجه به اینکه 40 درصد از بازار خودروی ایران در انحصار پژو است و خودروی پژو 206 نیز از پرفروشترین خودروها در بازار ایران است دو پرسش مطرح میشود، اول اینکه صنعت خودرو ایران بدون پژو چه سرنوشت و آینده ای خواهد داشت و دوم اینکه از دست دادن بازار خودرو ایران چه عواقبی برای پژوییها به دنبال دارد؟
آن طور که کارشناسان می گویند، در صورت عملی شدن جامع و کامل این ماجرا و به فرض آنکه روابط ایران خودرو و پژو قطع شود، هر دو طرف متاثر از عواقب آن خواهند شد و به صورت مقطعی متضرر میشوند. به عبارت بهتر اگر داستان ایران خودرو و پژو پایان یابد، از یک سو ایران خودرو دچار مشکلاتی در تامین قطعات و تولید محصول خواهد شد و از سوی دیگر پژو نیز بازاری بکر را به همراه بخشی از درآمد جهانیاش از دست میدهد که با توجه به شرایط فعلی صنعت خودرو ایران و همچنین اوضاع اقتصادی شرکتهای فرانسوی و به طور خاص پژو، این اتفاق حداقل در کوتاه مدت به ضرر طرفین تمام میشود. البته آن طور که کارشناسان میگویند، احتمالا صنعت خودرو ایران بیش از پژو فرانسه متاثر از قطع ارتباط طرفین خواهد شد.
اگر ملاک مقایسه را حال فعلی ایران خودرو و پژو فرض کنیم، متوجه میشویم شرایط کار برای صنعت خودرو ایران کمی دشوارتر از پژو به نظر میرسد. در حال حاضر خودروسازان ایرانی به خصوص ایران خودرو که همکار پژو فرانسه به حساب میآید، در شرایط اقتصادی مناسبی به سر نمیبرند و از جهات مختلف به آنها فشار وارد میشود. افزایش نرخ ارز، تورم عمومی، کمبود تسهیلات بانکی، محدودیتهای بینالمللی مختلف و اجرای قانون هدفمندی یارانهها از جمله بزرگترین چالشها و مشکلات خودروسازان ایرانی است که به اندازه کافی هزینههای تولید را افزایش داده و کار را برای آنها سخت کرده است. طبق گفته فعالان صنعت خودرو، تامین قطعات به خودی خود با مشکلات عدیدهای روبهرو است و حتی سبب شد تا در سال گذشته نرخ رشد تولید نیز افت کند، حال در این اوضاع پیچیده پژو نیز به عنوان بزرگترین شریک خودروسازی کشور قصد متارکه دارد و این به معنای سختتر شدن تامین قطعات و تولید خواهد بود. البته از آنجاکه پژو در طول بیش از دو دهه همکاری با صنعت خودرو ایران سرمایهگذاری خاصی انجام نداد و بیشتر به دنبال فروش بود تا انتقال تکنولوژی، قطع ارتباط این شرکت با ایران خودرو تاثیر خاصی بر وضعیت فنی خودروسازی کشور نخواهد گذاشت، اما به هر حال یک شریک بینالمللی معتبر دیگر نیز از دست میرود و از آن سو تیراژ تولید نیز افت را به خود خواهد دید.
هم اکنون افتخار خودروسازان ایرانی به این است که تیراژ را افزایش دادهاند و دیگر کسی برای خرید خودرو سر صف نمیایستد، حال اگر رابطه پژو و ایران خودرو نیز قطع شود، صنعت خودرو بزرگترین شریک تجاریاش را از دست میدهد و طبعا در تامین قطعات با مشکلات بیشتری روبهرو
خواهد شد. هرچند فعالان صنعت خودرو معتقدند به دلیل داخلی سازی عمده قطعات، قطع رابطه با پژو تاثیر چندان مخربی بر صنعت خودروسازی کشور ندارد، اما در عین حال تاکید میکنند که تولید خودرو بین یک تا دو سال افت خواهد کرد. همچنین از جنبه تامین قطعات یدکی نیز مشتریان کم و بیش با مشکلاتی روبرو می شوند، زیرا وقتی پژو مستقیما به ایران قطعه ندهد، ایران خودرو مجبور است از راه شرکتهای ثالث خارجی (چینیها و هندیها و...) قطعات مورد نیاز خود را تامین کند و چون این راهکار هزینه بر و زمان بر است، طبعا اولویت اول استفاده از قطعات تامینی، «تولید» است و خدمات پس از فروش در اولویت بعدی قرار میگیرد.
هم اکنون ایران خودرو چهار محصول را به نامهای 206، 207 آی، 405 و پارس تحت برند پژو به تولید میرساند و از آنجاکه سمند نیز به لحاظ ژنتیک جزو خانواده پژو به حساب میآید، در مجموع درصدی از تیراژ محصول ایران خودرو وابستگی کم یا زیاد به طرف فرانسوی دارد. این در حالی است که شرکت ایران خودرو طی سالهای گذشته به تدریج به خودکفایی در تولید بسیاری از محصولات رسیده و بیشتر قطعات خودرویی در داخل کشور ساخته میشود به طوری که هم اکنون ارزبری پژو 405 به صفر رسیده است.
از سوی دیگر گفته میشود که ایران خودروییها دو محصول به نامهای «رانا» و «دنا» را نیز در راه دارند که اتفاقا تامین قطعات هر دو آنها به نوعی وابسته به پژو است.
آن طور که کارشناسان می گویند، با قطعی شدن قطع ارتباط پژو، خودروسازان مجبورند برای تامین قطعات و ادامه حیات خود دست به دامان یار غار این روزهای ایران یعنی چین شوند، که البته بعید نیست کار به هندیها و تایوانیها نیز بکشد.
این در حالی است که کار کردن با چین و هند و امثالهم نیز دردسرهای خاص خود را دارد و حتی اگر فرض کنیم کیفیت قطعات تامینی از سوی این کشورها مناسب نیز باشد، افزایش هزینه و رشد قیمت تمام شده تولید خودرو در ایران نتیجه نامیمون این ماجرا خواهد بود.
مشکل حادی پیش نمیآید
اما به سراغ کارشناسان و فعالان صنعت خودرو برویم و ببینیم آنها در مورد عواقب قطع ارتباط پژو و ایران خودرو چه میگویند. در این مورد دبیر انجمن خودروسازان با اشاره به این که مشکل حادی برای خودروسازی ایران رخ نخواهد داد، میگوید: وابستگی صنعت خودرو ایران به قطعات کاهش یافته و داخلیسازی رشد کرده است و این بدان معنا است که صنعت خودرو لنگ قطعات خارجی نمیماند.
احمد نعمت بخش میافزاید: در حال حاضر پژو 405 ارزبری خاصی ندارد و پژو206 و پژو 207 نیز حدود 80 درصد ساخت داخل شدهاند، بنابراین قطع ارتباط پژو با ایران خودرو نمیتواند اثر چندان مخربی بر تولید بگذارد.
وی در عین حال افزایش هزینه تولید خودرو را اصلیترین ضربه قطع ارتباط پژو و ایران خودرو دانسته و تاکید میکند: در این شرایط باید به فکر تامین قطعات از کشورهای ثالث مانند چین و هند باشیم که این موضوع سبب میشود هزینه تولید و قیمت تمام شده خودروها افزایش یابد.
دبیر انجمن خودروسازان همچنین در واکنش به اینکه تکلیف قرارداد ایران خودرو و پژو در صورت قطع رابطه طرفین، چه خواهد شد نیز میگوید: تا جایی که من میدانم قراردادهای ایران خودرو و پژو بلند مدت است و اگر پژو بخواهد آنها را فسخ کند، باید غرامت بپردازد.
اتفاق خوبی نیست
گفتههای دبیر انجمن خودروسازان در شرایطی است که عضو هیات مدیره انجمن قطعهسازان قطع ارتباط پژو با ایران خودرو را اتفاق خوبی نمیداند و میگوید: در این شرایط باید به فکر جایگزینهای چینی و هندی باشیم و این یعنی افزایش هزینه تولید خودرو.
محمدرضا نجفی منش میافزاید: آنچه که قدرت مذاکره خودروسازی ایران را در دنیا بالا میبرد، میزان ساخت داخل قطعات است، بنابراین باید سعی کنیم در شرایطی که پیش آمده، توان داخلیسازی قطعات را بالا ببریم و از وابستگی به شرکتهای خارجی بکاهیم.
وی با تاکید بر اینکه باید سیاست اقتصادی را جایگزین اقتصاد سیاسی کنیم، ادامه میدهد: وقتی داخلیسازی قطعات افزایش یابد، پژو نیز متوجه میشود که تحریمهایش تاثیری ندارد و بنابراین از مواضع خود عقب خواهد کشید.
به گفته نجفیمنش، انجمن قطعه سازان دو سال پیش فهرستی را از 28 قلم قطعه ارزبر در صنعت خودرو کشور تهیه و اعلام کرد که برای داخلی سازی و قطع ارزبری آنها باید سرمایهگذاری لازم انجام شود و در این دو سال نیز شش قلم از 28 قلم کالای موردنظر داخلی سازی شده است.
تولید خودرو افت میکند
اما مجید شیخانی قائم مقام پیشین ایران خودرو در واکنش به این پرسش که رفتن پژو چه تاثیری بر صنعت خودرو ایران خواهد گذاشت، میگوید: طبعا از بعد کمیت تاثیرگذار خواهد بود، که البته اثرات آن را در تابستان به چشم خواهیم دید زیرا خودروسازان معمولا چند ماه جلوتر قطعات موردنیاز خود را خریداری میکنند. وی میافزاید: اگر پژو واقعا ارتباط خود با ایران خودرو را قطع کند، تا یکی دو سال با افت تولید روبهرو میشویم و در این فاصله باید قطعات موردنیاز را از کشورهایی مانند چین تامین کنیم و همزمان تولید این قطعات را به خصوص در بخش قوای محرکه سرعت ببخشیم.
به گفته شیخانی، قطع ارتباط پژو با ایران کار را برای ایران خودرو سخت و پیچیده میکند اما قطع نخواهد کرد و حتی اگر پژو سیستم جهانی خود را نیز از فروش قطعه به ایران منع کند، باز هم به معنای تعطیلی صنعت خودرو ایران نخواهد بود. وی قطع ارتباط پژو را فشاری مثبت دانسته و تاکید میکند: در این شرایط صنعت خودرو هم کمی بیشتر به خود خواهد آمد و وقت و سرمایه بیشتری برای داخلی سازی قطعات در نظر میگیرد.

پژو بدون ایران

اما ببینیم قطع ارتباط پژو با ایران چه تاثیری بر طرف فرانسوی خواهد گذاشت. به لحاظ آماری و آن طور که پژو اعلام کرده، تنها 5/1 درصد از درآمد جهانی این شرکت از ناحیه بازار خودرو ایران به دست میآید. همچنین طبق گزارش خبرگزاری فرانسه، هم اکنون 40 درصد از بازار خودروی ایران در انحصار پژو قرار دارد و مدل 206 پرفروشترین محصول این شرکت در این بازار است. از سوی دیگرباید «ایران» را به لحاظ فروش خودرو دومین بازار بزرگ پژو در دنیا دانست، زیرا سالانه بیش از 300 هزار دستگاه از محصولات این شرکت فرانسوی در ایران به تولید و فروش میرسد. نکته قابل توجه در این آمار به نوع و کیفیت محصولات برمیگردد به نحوی که در جمع خودروهای تولیدی فقط 207 آی و تا حدودی 206 را باید به روز دانست، وگرنه سایر محصولات تحت برند پژو قابلیت تولید و فروش در دیگر کشورها را ندارند. به عبارت بهتر، پژو با رفتن از ایران بازاری بزرگ و نسبتا بکر را از دست میدهد و پول به اصطلاح مفتی را که بابت تولید محصولات قدیمی خود به دست میآورد، از کف خواهد داد. در این مورد شیخانی اعتقاد دارد که پژو در کوتاه مدت از ناحیه قطع ارتباط با ایران ضرر خواهد کرد، اما این موضوع مقطعی بوده و دوام نخواهد داشت. به گفته وی، پژو گردش مالی بیش از یک میلیارد دلار در ایران دارد که با توجه به شرایط اقتصادی این شرکت، رقم کمی نیست و حذف آن، در سیستم مالی پژو اثر منفی خواهد داشت.
قائم مقام پیشین ایران خودرو در عین حال تاکید میکند که قطعا جنرال موتورز این ضررها را به واسطههای مختلف از جمله تعریف بازارهای جدید برای پژو، جبران میکند.