چاپ؛‌ این آپاندیس بدنه صنعت

11 شهریور ماه در تقویم جمهوری اسلامی ایران به نام روز چاپ نامگذاری شده است، روزی که در سالهای اخیر همواره موجب شده تا مسئولان این عرصه و فعالان آن دم از دغدغههای مشکلات، گرفتاریها و مسائلی که این صنعت به آن دست و پنجه نرم میکند، بزنند.

اما تجربه نشان داده است که صنعت چاپ در ایران در چنبره وعدههای خوش رنگ و لعاب مسئولان و پیشنهادهای بدون عمل فعالانش گرفتار مانده است.

صنعت چاپ نیز به مانند هر صنعت دیگری در سالهای اخیر با مشکلات اقتصادی بسیاری دست و پنجه نرم میکند، اما این همه ماجرا نیست، به نظر میرسد، صنعت چاپ این روزها بیش از هر چیز نیازمند دلسوزی همگانی است، از رؤسای اتحادیههای مختلفش، مسئولان وزارت ارشاد و وزرات صنعت و معدن گرفته تا صنایع دیگر که به نوعی وابسته صنعت چاپ برای عرضه محصولاتشان هستند و در نهایت عنایت دولت که بتوان گره کوری را که سالهاست با دندان باز نشده با دست باز کرد.

اگر نگاهی به سخنرانیهای مختلف مسئولان فرهنگی، نمایندگان مجلس و فعالان صنعت چاپ در سال گذشته و در جریان برگزاری جشنوارههای چاپ بیاندازیم میبینیم دغدغههایی مطرح شده است که سالهای گذشته نیز به عنوان دغدغه مطرح بود اما حل نشده است، جالب اینکه امسال نیز همچنان آن مشکلات و دغدغهها پابرجسات، گویی اصلا نه دیده شدهاند و نه کسی خواستار حل آنها برای بهبود وضعیت صنعت چاپ شده است.

در این میان برخی وجود این مشکلات را به دلیل شرایطی اقتصادی کشور طبیعی میدانند و برخی دیگر معتقدند که میشد مدتها پیش این مشکلات را حل کرد، اما نبود گوش شنوا موجب شده تا همچنان پابرجا بماند و امیدی هم برای رفع آن نیست.

رضا رضایی از پیشکسوتان صنعت چاپ و داور چندین دوره مسابقات آثار چاپی معتقد است که از سال گذشته تاکنون هیچ اقدامی برای رفع مشکلات این صنعت نشده است، او میگوید: بعد از نیم قرن فعالیت در صنعت چاپ به این نتیجه رسیدهام که برای تمام مراکز تصمیمگیر در پیکره صنعت کشور، صنعت چاپ حکم آپاندیسی را دارد که بود و نبودش تفاوتی نمیکند.

وی ادامه داد: تنها فردی که در طول دوران پس از انقلاب به صنعت چاپ توجه نشان داد، آقای جامی بود که حساسیت نشان داد، جامی دیدگاههای خوبی را مطرح کرد که موجب تحول شد، بعد از او نیز جلال ذکایی بود، اما اکنون هیچ اتفاقی نیافتاده است، مدیریت جدید وزارت ارشاد به نظر میرسد، دغدغه صنعت چاپ را ندارند، شاید در سخنانشان به چاپ توجه نشان دهند، اما اقداماتی انجام نشده است، حتی کارهای گذشته نیز تعقیب نشد.

رضایی با اشاره به جمعآوری سالن چاپ از محل دائمی نمایشگاههای تهران گفت: سالن بسیار خوبی وجود داشت که محصولات برتر مسابقات چاپی در آن به نمایش گذاشته شده بود و حتی رئیس اتحادیه چاپخانه داران اروپا نیز پس از بازدید از آن گفت، بسیار ایده خوبی است و ما هم از این کار شما کپی میکنیم و در اروپا نمایشگاه دائمی محصولات برتر چاپی میزنیم، ما قبل از تعطیلی این سالن پیگیریهای بسیاری کردم که تفاهمنامه را تمدید کنند تا چند سال دیگر نیز این سالن رایگان به ما داده شود، اما اهمیتی داده نشد.

وی با اشاره به اقدامات مجلس شورای اسلامی درباره صنعت چاپ نیز گفت: در خانه ملت مدتهاست صحبتهایی درباره صنعت چاپ و ارتقای آن مطرح میشود، اما در عرصه عمل اقدامی انجام نشده است، البته اخیراً در برنامهریزی 5 ساله آینده اهدافی در نظر گرفته شده که شاید این لطف شامل حال صنعت چاپ شود و برنامه جدی گرفته شود.

رضایی: عمده مدیران ما صنعت چاپ را نمیشناسند

رضایی گفت: به نظر من عمده مدیران ما صنعت چاپ را نمیشناسند و نمی دانند که یک پشتوانه واقعی برای توسعه پایدار است، اگر ما بخواهیم بازار را از کالاهای خارجی در امان نگه داریم، باید صنعت بسته بندی را جدی بگیریم، اگر بخواهیم فرهنگ و انقلاب را صادر کنیم باید به صنعت بستهبندی توجه کنیم، وقتی چندین میلیون از هر محصولی چاپ و در بازار توزیع میشود، پیام رسان است در همه جای دنیا از آن استفاده کرده و پیشرفت داشتند، اما وقتی بها داده نمیشود چه میشود کرد؟

وی با بیان این مطلب که وزارت ارشاد به صنعت نشر خوشبختانه توجه دارد، گفت: اما متاسفانه صنعت چاپ مغفول مانده است، همین بیصدایی صنعت چاپ موجب شده تا بیش از پیش مظلوم بوده و کسی به آن توجهی نکند.

اکنون چاپخانهها حتی با یک سوم قدرت تولید نیز کار نمیکنند. در حالیکه ترکیه و امارات سرمایهگذاری کلان میکنند تا بازار را از ما بگیرند، تعرفههای گمرکی اکنون به نفع واردات است و به صنعت چاپ کشور به خصوص صنعت بستهبندی ضربههای بسیاری میزند.

مغانی: متولی صنعت چاپ ناظمی است که حمایت ندارد

علی مغانی رئیس اتحادیه چاپخانهداران تهران اما وضعیت را به گونهای دیگر میبیند، او میگوید: نمیتوان گفت، کار خاصی انجام نشده است، همچنین اینکه بگوییم صنعت چاپ متولی ندارد، که این روزها خیلیها از آن سخن میگویند، امر درستی نیست، متولی وجود دارد، منتهی ما حرفمان این است که این متولی ناظم مدرسه است تنها نظارت میکند، جایی برای حمایت در نظر گرفته نشده است.

وی افزود: وزارت ارشاد وظیفه بازدارندگی و نظارت دارد، در شرح وظایفش جایی برای حمایت دیده نشده است، این وظیفه نظارتی موجب شده است که ماشین آلات نیز زیرمجموعه وزارت ارشاد قرار گیرند، در صورتیکه در قانون آمده است، ارشاد متولی فرهنگ کشور است و تنها باید بر محتوای فرهنگی نظارت کند.

مغانی نیز به مانند سیار فعالان صنعت نشر کشور معتقد است که وزارت صنعت، معدن و تجارت باید عهدهدار صنعت چاپ کشور شود، او میگوید: ورود ماشین آلات، ورود قطعات نوسازی و ... در صنعت چاپ باید بر عهده وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار بگیرد، اما تاکنون در این زمینه کاری انجام نشده است.

وی همچنین تعطیلی چاپخانهها در سالهای گذشته را امری طبیعی میداند و اضافه میکند: در همه صنوف این اتفاق ظرف یکی دوسال گذشته رخ داده است، چون نقدینگی در بازار اندک و تعداد چاپخانهها بسیار است، در نتیجه به هر چاپخانه تعداد کمتری سفارش تعلق میگیرد.

در صنعت چاپ نیز با اقتصاد کپنی رشد کردهایم

مغانی تغییر وضعیت صنعت چاپ را وابسته به تغییر نگرش مدیران میداند، و تصریح میکند: ما از نظر اقتصادی در همه کارهایمان نه تنها در صنعت چاپ، به شکل کپنی رشد کردهایم، ما باید اقتصاد صادرات محور را بنا کنیم نه اینکه انتظار داشته باشیم، دولت به ما ارز دولتی و وام بدون بهره بدهد.

وی ادامه میدهد: از طرف دیگر اگر ما میخواهیم در صنعت چاپ به ویژه بستهبندی پیشرفت داشته باشیم، باید استانداردهای دنیا را رعایت کنیم، سطح کار را افزایش دهیم، اگر اکنون استاندارد دنیا این است که بستهبندی مواد غذایی را روی جعبههای سلولزی چاپ کنیم، چرا که بازگشت به طبیعت دارند، ما همان را انجام دهیم، نه اینکه روی سلولز چاپ کنیم و بعد رویش را یک لایه سلفون بکشیم که در هیچ جای دنیا نتواند وارد شود.

مغانی در پایان سخنان خود گرانبودن محصولات تولید داخل نسبت به نمونههای مشابه وارداتی را ناشی از هزینههای سرباری که بر کل تولید کشور تحمیل شده است، دانست و گفت: این هزینه سربار معادل 128 درصد است، وقتی شما در چاپ یا در کار دیگر صنعتی وامهایی با بهره بالا داشته باشید، حق بیمه گرانی بپردازید و ... مجبور خواهید شد که 128 درصد هزینه سربار بدهید. اینجا دولت باید به فکر تولید باشد، باید بهرههای بانکی و بیمه صنعتی را کاهش دهد تا اقتصاد صنایع به گردش ادامه دهد.