پتروشیمی بحران‌زده آفریقا به دنبال یاری ایران

شاید اکنون بیشتر ما، آفریقایجنوبی و ژوهانسبورگ را با جامجهانی سال 2010 و قهرمانی اسپانیا به یاد بیاوریم. جام جهانیای که بعد از برگزاری آن، در حالی که آفریقایجنوبی بهتازگی از رکودی 17 ساله خارج شده بود، بسیاری چشمانتظار رشد سریع اقتصادی این کشور شدند. در آن زمان نیکی ویمار، اقتصاددان ارشد بانک ژوهانسبورگ به والاستریت ژورنال گفته بود: «شرایط در آفریقایجنوبی نهتنها روبهبهبود است بلکه بهنظر میرسد با شتاب زیادی در حال جهش است.» حالا از آن روزها بیش از 5 سال گذشته است و آفریقایجنوبی روزهای چندان خوبی را سپری نمیکند. صنعت پتروشیمی این کشور نیز به تبع از وضع اقتصادی، در سال 2015 با بحران و رکود مواجه شده است.

در این وضعیت روز گذشته تمبیسیله ماجولا معاون وزیر انرژی آفریقایجنوبی، از خواسته این کشور برای ساخت پالایشگاه و پتروشیمی توسط ایران در آفریقایجنوبی خبر داد. به همین واسطه به بررسی وضعیت اقتصادی و صنعت پتروشیمی در آفریقایجنوبی پرداختیم تا افقی از همکاریهای 2کشور در این زمینه را ترسیم کنیم. بررسی «تعادل» از تازهترین گزارش بیزینس مانیتور راجع به صنعت پتروشیمی آفریقایجنوبی نشان میدهد، این صنعت به واسطه مسائل مختلفی مانند کاهش قیمت نفت، کاهش ارزش راند آفریقای جنوبی و تقاضای ضعیف بازار داخلی، اکنون با بحران مواجه است. معاون وزیر انرژی آفریقایجنوبی گفته است: نیاز داریم که ایران به ما در ساخت پالایشگاه و کارخانههای تولید محصولات پتروشیمی کمک کرده و از تکنولوژی پیشرفته این کشور بهره ببریم.

تمبیسیله ماجولا معاون وزارت انرژی آفریقایجنوبی از نیاز عمده کشورش به دانش و فناوری ایران برای احداث مجتمعهای پتروشیمی در کشورش خبر داده و ابراز امیدواری کرده است که بتواند به عنوان نخستین کشور خارجی در دوره پساتحریم، برای مشارکت در طرحهای صنعت پتروشیمی در ایران سرمایهگذاری کند. البته این وعده از سوی خانم ماجولا در حالی مطرح میشود که شواهد از این حکایت میکنند که آفریقایجنوبی در وضع فعلی توان چندانی برای سرمایهگذاری در ایران نداشته باشد. البته در این میان باید به این نکته نیز توجه کرد که بانک جهانی سالانه وامهای کلانی را به کشورهای آفریقایی در زمینه توسعه پرداخت میکند و کشورها را ملزم به انتخاب یک پیمانکار خارجی میکند؛ در نتیجه ممکن است دعوت آفریقایجنوبی از ایرانیها برای توسعه صنعت پتروشیمی ایران نیز در همین راستا صورت گرفته باشد. طبق بررسی «تعادل» از دادههای بانک جهانی، این بانک در سال 2013 معادل 1.3میلیارد دلار وام در اختیار آفریقایجنوبی قرار داده بود.

البته سرمایه گذاری آفریقایجنوبی در ایران بیسابقه نیست. ایران و آفریقایجنوبی پیش از این در قالب مجتمع پتروشیمی آریاساسول با یکدیگر همکاری نافرجامی داشتهاند. سود 6ماه اول این شرکت در سال 2013، معادل 13درصد کاهش یافته بود. علت این کاهش برآوردهای این شرکت از ارزش مشارکت در پروژه ساخت واحد تولید پلیمر در ایران بود. درآمد خالص این شرکت در 6ماهه اول سال 2013 به 12.1 میلیارد راند (واحد پول آفریقایجنوبی) معادل 1.3 میلیارد دلار کاهش یافت در حالی که در مدت مشابه سال پیش از آن درآمد این شرکت 13.89میلیارد راند بوده است. در آن زمان این کمپانی که مقر آن در ژوهانسبورگ قرار دارد، اعلام کرد: «سود عملیاتی این شرکت در آن سال تاثیر منفی از هزینه یکبارهیی که این شرکت به مبلغ 3.6 میلیارد راند متحمل شد، پذیرفت.»

کمپانی ساسول در توضیح جزییات این هزینه ناگهانی گفته بود: «این هزینه مستقیما به پروژه مشارکت در مجتمع آریا ساسول و پروژه سولونت آلمان مربوط میشود که به ترتیب 1.97 میلیارد راند و 198 میلیون راند هزینه متحمل این شرکت کرده است». در 8 فوریه آن سال شرکت ساسول اعلام کرد که تمایل دارد سهم خود را از مشارکت در پروژه آریاساسول که با همکاری مجتمع پتروشیمی پارس ایران (یکی از زیرمجموعههای شرکت ملی پتروشیمی) شکل گرفته بود را به فروش برساند. به این ترتیب هلدینگ خلیجفارس، سهام آریاساسول را خریداری کرده و داستان همکاری پتروشیمی ایران و آفریقای جنوبی بسته شد.

صنعت پتروشیمی آفریقایجنوبی یکی از بزرگترین صنایع پتروشیمی در قاره آفریقا محسوب میشود. نقطه تمایز این صنعت از دیگر مناطق، تمرکز آن بر خوراک زغالسنگ است. اما استفاده از خوراک زغالسنگ به عنوان پایه محصولات پتروشیمی در سالهای اخیر بهشدت مورد انتقاد قرار گرفت؛ به همین واسطه بود که شرکت ساسول آفریقای جنوبی در همکاری دولت این کشور با دولت موزامبیک اقدام به وارد کردن گاز از موزامبیک و تبدیل کردن بخشی از خوراک محصولات خود به گاز کرد. این خط لوله به طول 865 کیلومتر در آن منطقه کشیده شده است. الجزیره، کنگو، مصر، غنا، کنیا، لیبی، سودان، تونس، زیمبابوه، نیجریه و ساحلعاج از دیگر کشورهای آفریقایی هستند که در صنعت پتروشیمی حرفی برای گفتن دارند. 

سایه رکود بر سر پتروشیمی آفریقایجنوبی

طبق بررسیها از گزارش وضعیت پتروشیمی در آفریقایجنوبی که توسط بیزینس مانیتور نوشته شده است، صنعت پتروشیمی در آفریقایجنوبی، با رکود و بحرانی مواجه شده که از شکست بخشهای کلیدی این صنعت در مواجهه با عوامل محیطی نشات گرفته است. بیزینس مانیتور صنعت پتروشیمی آفریقایجنوبی را آسیبدیدهترین بخش اقتصاد آفریقایجنوبی که از رشد 2- درصدی و عدم رقابت رنج برده، قلمداد میکند.

آفریقایجنوبی الگوبرداری از ایران

به هر صورت، معاون وزارت انرژی آفریقایجنوبی در اظهارات روز گذشته خود گفته است: ایران از نظر صنعت پتروشیمی بسیار پیشرفته است و در زمینههای مختلف رشد خوبی داشته است و ما انتظار داریم که بتوانیم از دانش و فناوری این کشور برای دستیابی به اهداف توسعهای خود در زمینه تولید محصولات متنوع پتروشیمی استفاده کنیم. او افزوده است: در گذشته ارتباط خوبی با ایران داشتیم و از حمایت آنها در صنعت پتروشیمی خود بسیار بهره بردهایم و باور داریم که از الگوبرداری و استفاده از شیوههای مهندسان ایرانی بتوانیم آینده خوبی را برای صنعت پتروشیمی آفریقایجنوبی تصور کنیم.