شوک‌درمانی در بازار سهام

اکنون اما، با رفع این نگرانیها میتوان انتظار روند متعادلتری را در بازار سهام داشت. مشابه این امر را در روزهای پایانی سال گذشته بهدنبال بازگشایی نمادهای پالایشی شاهد بودیم که پس از یک ریزش مقطعی، بازار سهام مسیر مناسبی را در پیش گرفت. بررسیها نشان میدهد که این شوکهای مقطعی بهدنبال بازگشایی نمادها، یکی از مهمترین عوامل ریزش اخیر شاخص کل بوده است. به این ترتیب، 24 نماد مورد بررسی که حدود 30 درصد ارزش کل بازار را در اختیار دارند، بلافاصله پس از بازگشایی بهطور متوسط 113 واحد اثر منفی بر شاخص کل داشتهاند. این در حالی است که پس از فروکش این شوک، میزان اثرگذاری آنها به حدود 31 واحد و حتی بعضا در مسیر مثبت رسیده است. بنابراین، ریزش روز گذشته نه تنها نگرانکننده نیست، بلکه نویدبخش بازگشت آرامش به بورس تهران خواهد بود.

روز گذشته، شاخص کل بورس تهران در پی اقدام شجاعانه سازمان بورس در بازگشایی 8 نماد بزرگ بازار سهام با افت 1/6 درصدی، سنگینترین ریزش خود از 23فروردین را تجربه کرد. پیش از این نیز انتظار میرفت بازگشایی نمادهایی که به علت تعدیل سودآوری یا برگزاری مجامع سالانه متوقف شده بودند، شوکهای منفی سنگینی به شاخص کل وارد میکنند. بررسی از 24 نماد که اثر پس از بازگشایی اثر منفی قابل توجهی بر شاخص کل داشتهاند، نشان میدهد نمادهای مزبور که حدود 30 درصد ارزش کل بازار را در اختیار دارند، بلافاصله پس از بازگشایی بهطور متوسط 113 واحد و در مجموع 2701 واحد اثر منفی بر شاخص کل داشتند.

این شوکهای مقطعی یکی از مهم ترین عوامل ریزش شاخص کل طی هفتههای اخیر محسوب میشود. این در حالی است که پس از این شوک مقطعی، متوسط اثرگذاری نمادهای مزبور بر شاخص کل حدود 31 واحد بوده و بسیاری از آنها در جهت مثبت حرکت کردهاند. مشاهده میشود با بازگشایی نمادها و تعیین تکلیف قیمت آنها، بازار سهام روند متعادلتری پیدا کرده است. بر این اساس، اقدام روز گذشته سازمان برای شفافیت بازار بود که میتواند زمینه را برای وضعیت منطقی بورس تهران فراهم کند.

تکرار تجربه موفق

مشابه این اقدام در روزهای پایانی اسفندماه سال گذشته با بازگشایی نمادهای پالایشگاهی مشاهده شد که پس از تخلیه یک شوک منفی، بازار روزهای متعادلی را تجربه کرد؛ هرچند بازار در شرایط کنونی به دلیل حصول توافق هستهای تفاوت بیشتری با آن بازه زمانی دارد و این مثبت بودن فضای سیاسی در کشور در کنار اقداماتی از این دست میتواند فضای بازار را با تغییر محسوسی مواجه کند. ضمن اینکه مطابق بررسیهای پیشین «دنیای اقتصاد» متغیرهای بنیادی در بازار سهام نشان میدهد که بازار به کف مناسبی از منظر قیمتی رسیده است و گشایشها در عرصه بینالمللی و به تبع آن تغییر وضعیت اقتصادی کشور میتواند با فراهم کردن زمینه ورود سرمایه گذاران تازه، بازار را وارد فاز جدیدی از رونق کند.

در این میان تفاوت محسوس بین افت شاخص کل و شاخص هموزن در بازار دیروز (1/6 درصد در مقابل 0/06 درصد) نشان میدهد که فضای کلی بازار سهام فضای مثبت و متعادلی است و انتظار میرود با تخلیه شوک ناشی از این بازگشاییها، بازار روند متعادل خود را از سر بگیرد. به نظر میرسد متوقف نگه داشتن نمادها بیشتر به دو دلیل صورت میگیرد؛ یکی غیر شفاف بودن وضعیت شرکت و دیگری جلوگیری از افت و تلاش برای نگه داشتن قیمتها این در حالی است که کارشناسان این دلایل را منطقی ندانسته و معتقدند تجربه در طول 20 ماه گذشته بازار و حتی در ادوار قبلی نشان میدهد که این اقدامات جلوی ریزش قیمتی را نمیگیرند و این نمادها در زمان بازگشایی همگام با افت سایر شرکتهای فعال در مدت زمانی که متوقف بودهاند با ریزش همراه میشوند ضمن اینکه به رفع ابهامها نیز منجر نمیشود.

توقف نمادها ضامن رفع ابهام نیست

در مورد بازگشایی نمادهای دیروز ایمان مقدسیان، کارشناس بازار سهام گفت: اقدام مسوولین بازار سهام اقدامی ستودنی است، چراکه عامل نقدشوندگی در بازار سهام یکی از مهمترین عوامل بوده و نباید به بهانهای چون ابهام در وضعیت شرکتها آنها را متوقف کرد، زیرا در هیچ زمانی متوقف کردن نمادها به رفع ابهامات منجر نشده است؛ بهعنوان مثال نماد «کچاد» به علت مشخص نبودن نرخ فروش گندله به مدت بیش از یک ماه متوقف بود و این در حالی است که پس از بازگشایی نیز ابهامات آن رفع نشده است.مقدسیان به عامل دوم متوقف داشتن نمادها برای نگه داشتن قیمتها اشاره کرد و گفت: بازگشایی نمادهایی که مدت زیادی متوقف بودهاند، نشان میدهند که در روزهای آغازین بازگشایی ریزشهایی که در غیاب آن سایر نمادها تجربه کرده بودند را تجربه کردهاند. وی ادامه داد: متوقف نگه داشتن نمادها برای مدت طولانی موجب افت فرسایشی شاخص میشود و تنها زمان اصلاح بازار را طولانی میکند ضمن اینکه نقدشوندگی را بهعنوان یکی از مهمترین پارامترهای بازار سهام نیز از بین میبرد.

توقف مهندسی شاخص

این کارشناس بازار سهام افزود: مسوولان سازمان بورس در زمانی که شاخص در محدوده 70 هزار واحدی در حال نوسان بود، با این فرض که سطح 70 هزار واحدی سطح حمایتی بازار سهام است با اقدامات و محدودیتهایی که بر معاملات بازار سهام داشتند، تلاش میکردند شاخص را در این سطح نگه دارند، اما تجربه نشان داد بازار سهام فارغ از دخالتهایی از این دست، بازاری است که نسبت به واقعیتهای اقتصادی هوشمند است و نمیتوان قیمتهای سهام را در آن به زور نگه داشت.

بغض شاخص شکست

مقدسیان به مقایسه اتفاق دیروز با تجربه اسفند 93 پرداخت و اظهار کرد: با بازگشایی این نمادها یک پتانسیل بزرگ منفی در بازار تخلیه شد مشابه اتفاقی که با بازشدن نماد پالایشیها در اواخر سال گذشته افتاد با این تفاوت که فضا از لحاظ سیاسی نسبت به آن بازه زمانی به دلیل توافق سیاسی ایران و 1+5 با تغییر محسوسی مواجه شده است، اما نکتهای که وجود دارد اینکه بازار تاثیر این بازگشاییها را در بازه طولانی تری درک میکند و این مساله به دلیل گزارشهای نامناسب 6 ماهه شرکتها و زمان تسویه شرکتها در پایان شهریورماه است.از این رو انتظار میرود از لحاظ زمانی در چند هفته آینده بازار فضای مثبت و متعادلی را تجربه کند. این کارشناس بازار سهام خاطر نشان کرد: از جنبه دیگر نیز این بازگشاییها یک اقدام ستایش برانگیز است و آن این است که مسوولان سازمان بورس با اتخاذ این تصمیم،واقعیتهای اقتصادی را به دولت نشان دادند به این دلیل که صنایعی که روز گذشته بازگشایی شدند، جزو صنایع بزرگ در اقتصاد کشور هستند و این ریزش نشان میدهد که وضعیت اقتصاد کشور وضعیت مناسبی نیست.

وی به تفاوت افت شاخص کل و شاخص هموزن اشاره کرد و افزود: این مساله نشاندهنده این است که فضای کلی بازار، فضای مثبت و متعادلی است و نشانه این مثبت بودن را میتوان در معاملات گروه خودرویی و بانکی بهعنوان دو گروهی که بیشترین تاثیر از مذاکرات هستهای را دارند، مشاهد کرد. وی به پیش بینی آینده بازار پس از این بازگشاییها پرداخت و افزود: طبق اظهارات بزرگان اقتصادی کشور، به نظر میرسد بازار سهام هنوز تاثیر توافق سیاسی و تغییر جایگاه کشور را لحاظ نکرده است این در حالی است که انتظار میرود با حصول توافق هستهای وضعیت اقتصاد کشور و بیشتر صنایع بورسی با تغییر محسوسی مواجه شود و این تغییرات نیز زمینههای ورود سرمایهگذاران خارجی را فراهم کند، از این رو رفع تدریجی تحریمها در کنار اتخاذ تصمیمات منطقی مسوولان میتواند آینده تازهای را پیش روی بازار سهام کشور قرار دهد، اما این موضوع را نیز نباید فراموش کرد که همگام با خروج کشور از فاز رکودی و کاهش تدریجی تورم، باید سیاستهای پولی مناسب در این زمینه نیز اتخاذ شود.

در بازار دیروز چه گذشت؟

شاخص کل بورس تهران با افت 1044 واحدی (معادل 1/6 درصد و بیشترین ریزش شاخص از 23 فروردین) مواجه شد و پس از 13 روز کاری سطح 64 هزار واحدی را شکست و به کمترین مقدار خود از 26 خرداد ماه رسید تا به این ترتیب زیان هفتگی بازار سهام به 1/3 درصد برسد. بررسیها نشان میدهد از 8 نماد بازگشایی شده در بازار دیروز، 7 نماد کشف قیمت شدند (نماد کگل مشمول کشف قیمتی نشد) و این نمادها 998 واحد از افت 1040 واحدی شاخص کل را در اختیار داشتند این موضوع نشان میدهد که بیش از 95 درصد ریزش دیروز شاخص کل به علت بازگشایی این نمادها بوده است.

بازار سهام در چهار روز نخست هفته جاری، شرایطی آرام و رو به بهبود داشت اما در روز گذشته با بازگشایی دسته جمعی نمادهای متوقف معاملاتی، افت سنگین هزار واحدی در شاخص بورس رقم خورد. به این ترتیب شاخص کل در مقیاس هفتگی سقوط 1/6 درصدی را تجربه کرد تا بازدهی بازار از ابتدای سال به سطح ناچیز 1/5 درصد برسد. در این هفته، اخبار مربوط به عبور توافق هستهای از سد کنگره آمریکا نیز به فعالان بازار مخابره شد تا با عبور تعداد نمایندگان دموکرات حامی توافق هستهای از میزان مورد نیاز، این تفاهم یک مرحله دیگر به اجرایی شدن نزدیک شود. انتظار میرود با اعلام رسمی قبول توافق توسط ایالات متحده از سوی باراک اوباما در اوایل مهرماه، مقدمات اجرای گام نهایی تا پایان سال میلادی فراهم شود؛ وضعیتی که به معنای لغو اعمال تحریمها از اوایل زمستان و آغاز اثرگذاری واقعی توافق هستهای بر عرصه اقتصادی و سرمایهگذاری در کشور است.

گام شجاعانه مدیریت بورس

بازگشایی دستهجمعی نمادهای فولادی، معدنی، پالایشی و بانکی در روز گذشته هر چند موجب سقوط ناگهانی شاخص بورس شد اما به لحاظ اصولی و فنی اقدامی در جهت منافع بازار سرمایه به شمار میرود. واقعیت این است که در دوره تصدی مدیریت جدید، توجه بسیار بیشتری به اولویت مهم تامین نقدشوندگی در بازار سهام شده است و بسته نگه داشتن طولانیمدت نمادها، با اهدافی غیر از شفافسازی، مغایر با این رویکرد بنیادین به شمار میرود. توقف اخیر نمادها به ویژه در گروه سنگآهن و فولاد به رغم مخابره آخرین اطلاعات مالی و انعکاس نظر مدیریت شرکتها در مورد اختلافات مربوط به قیمت سنگ آهن، از جمله مصادیقی بود که میتوانست در جهت تمایل مدیریت بازار به ادامه توقف طولانی مدت نمادها به منظور کنترل روند شاخص بورس تفسیر شود؛ شائبهای که دیروز با اقدام شجاعانه و بازگشایی دسته جمعی نمادها عملا از بین رفت. به این ترتیب، با اجرای نوعی از شوک درمانی و پالایش قیمت سهام ناشی از افت نرخهای جهانی، فعالان بازار امکان معامله بخش مهمی از سهام بورسی را بازیافتند تا با افت ناگزیر قیمتها، عملا سایه نگرانی ناشی از توقف این نمادها از سر بازار دور شود و بورس تهران از هفته آتی شاهد تقویت نقد شوندگی و جو بهتری به لحاظ معاملات سهام باشد.

نشانههای رونق در سهام کوچک

سهام شرکتهای کوچکتر معمولا در دورههایی که کلیت بازار با رکود همراه است مورد توجه سرمایهگذاران به ویژه افراد حقیقی قرار میگیرند. از ویژگیهای عجیب رکود فعلی بورس تهران این بود که از تکرار این سیکل رفتاری در بازار سهام این بار خبری نبود و سهام کوچک نیز همگام با بزرگان در 1/5 سال اخیر در رکودی عمیق و یکپارچه فرو رفته بودند. با این حال، رکود سهام این گروه از اوایل شهریور کم وبیش تخفیف یافته است. در این راستا، صنعت قند و شکر بهعنوان یکی از محبوبترین کاندیداهای جذب سرمایه گذاران حقیقی حرکت خود را از هفته دوم شهریور آغاز کرده و اکنون بازدهی شگفتانگیز 27درصدی را بهطور متوسط در مدت دو هفته معاملاتی نصیب سهامداران کرده است. در روزهای اخیر نشانههایی از حرکت تدریجی تقاضا به سمت سهام کانههای غیر فلزی، غذایی و ساختمانی هم مشاهده میشود که همه این گروهها بهصورت تاریخی پتانسیل جذب تقاضای سرمایه گذاران در شرایط رکود سهام بزرگ را در کارنامه خود دارند. داروسازان نیز از جمله گروههایی به شمار میروند که به نسبت بقیه صنایع بزرگ از سهام شناور کمتری برخوردارند و گاه در معرض رالیهای کوتاهمدتی ناشی از جابهجایی سرمایه در بورس قرار میگیرند. در این میان، آغاز عرضههای اولیه در فرابورس و اولویت دادن به عرضه سهام کوچک برای عدم تاثیرگذاری منفی بر کلیت بازار عامل مهم دیگری است که نگاهها را به سوی شرکتهای با سرمایه پایین معطوف کرده است.

با عنایت به رکود حاکم بر قیمتهای جهانی کالا و ارتباط اکثر صنایع بزرگ بورس با این موضوع، رونق ایجاد شده در سهام کوچک را میتوان از این زاویه منطقی دانست؛ به ویژه آنکه این وضعیت میتواند با ایجاد جذابیت برای خرید سهام در بین سرمایه گذاران، رکود یکپارچه و عمیق بازار در ماههای اخیر را به تدریج تخفیف دهد و بهعنوان عاملی در جلب نقدینگی جدید به بورس تهران عمل کند.

افت دماسنج هراس در بازارهای جهانی

پس از وقوع نوساناتی کم سابقه در ماه آگوست میلادی در بازارهای جهانی سهام، نفت و فلزات به نظر میرسد بار دیگر آرامش نسبی به فضای داد و ستدها بازگشته است. از یکسو سقوط بازار سهام چین با دخالتهای مکرر دولت چین (که میزان آن بنا بر برآورد بانک آمریکایی گلدمن ساکس به رقم نجومی 236 میلیارد دلار رسیده) متوقف شده است و از سوی دیگر، بانک مرکزی چین با فروش بی سابقه ذخایر دلاری خود به میزان 94 میلیارد دلار در ماه گذشته میلادی، کاهش ارزش یوآن را منتفی کرده است. در همین حال، رئیس بانک مرکزی اروپا در کنفرانس خبری اخیر خود به دلیل آمار ضعیف تورم و نیز ناراضی بودن از سرعت بهبود اقتصادی بار دیگر از «انجام هر اقدام بیشتری که لازم باشد» سخن گفت تا گمانهها مبنی بر احتمال ادامه برنامه چاپ پول این بانک فراتر از موعد شهریور آینده یا حتی گسترش سطح ماهانه خلق اعتبار به میزانی بیش از 60 میلیارد یوروی فعلی افزایش یابد.

در همین حال، با نزدیک شدن به جلسه تعیینکننده بانک مرکزی آمریکا در پایان هفته آینده به منظور تصمیمگیری درخصوص افزایش نرخ بهره، هنوز هم اکثریت کارشناسان احتمال این رویداد را در این نشست کمتر از یک سوم میدانند. به این ترتیب، به لطف تداوم سیاستهای انبساطی بانکهای مرکزی، دماسنج هراس سرمایه گذاران در بازارهای جهانی بازهم تحت کنترل درآمده است. اتفاقی که معنای عملی آن احتمالا رشد مجدد ارزش داراییهای مالی نظیر سهام و توقف افت بیرویه قیمتهای جهانی نفت، فلزات و سایر کالاها در افق کوتاه مدت خواهد بود.