ایران 2017 ؛ صادر کننده کلیدی اتیلن و پلی اتیلن

فعالان اقتصادی در ایران، صنعت پتروشیمی را به نسبت صنعت نفت در دوران تحریم «مصونتر» تلقی میکنند؛ دلیل عمده این عدم آسیبپذیری محدودیت بازار محصولات پتروشیمی و ماهیت «بازار» آن است که به هر صورت راه خود را در پیش میگیرد؛ اما تمام اینها دلیلی بر این مساله نیست که صنعت پتروشیمی ایران بعد از تحریم، تفاوتی آشکار نسبت به گذشته را احساس نکند. «کمبود منابع مالی» که با خصوصی شدن پتروشیمیها مشکلات بیشتری نیز آفریده است، قطعا بعد از تحریم البته با مدیریت صحیح مسیری متفاوت را برای این صنعت طلایی رقم خواهد زد. اما نگاه سرمایهگذاران خارجی به صنعت پتروشیمی ایران در حال حاضر چیست؟ آنها چه برآوردی از آینده سرمایهگذاری در ایران دارند؟ پاسخ به این پرسشها کمک میکند تا ایران بتواند زمان مذاکره با طرفین خارجی، از موضعی دقیقتر و آگاهانهتر، منافع کشور را تامین کند.

کمپانی آیاچاس که یکی از شرکتهای مهم در زمینه پیشبینی بازار محسوب میشود، در گزارش اخیر خود به بررسی فرصتهای سرمایهگذاری در صنعت پتروشیمی ایران پرداخته است، یکی از مهمترین نتایجی که از بررسی گزارش این کمپانی حاصل میشود این است که ایران میتواند با تکیه بر هزینه پایین تولید اتیلن از اتان، نسبت به دیگر کشورهای همسایه، در آینده صادرکننده مهم محصولات پلیمری همچون اتیلن و پلیاتیلن باشد. این گزارش پیام دیگری نیز برای صنعت پتروشیمی ایران بههمراه دارد، این پیام که باوجود تمام مقایسههایی که میان نرخ خوراک پتروشیمی در ایران و کشورهایی همچون «عربستان» و «قطر» صورت میگیرد، تحلیلهای بیطرفانه، موقعیت ایران را به واسطه هزینه پایین تولید متانول و اتان، موقعیتی مناسبتر که قدرت رقابت را بالا برده، تلقی میکنند.

در این میان نباید از این مساله نیز غافل شد که قطعا هزینه پایین تولید متانول باید روی نرخ تمام شده نیز تاثیر داشته باشد. از دیدگاه پژوهشگران کمپانی آیاچاس، صنعت پتروشیمی ایران نسبت به عربستان، کویت و کانادا دارای مزیت نسبی برای سرمایهگذاران خارجی و داخلی است. با برداشته شدن تحریمهای بینالمللی از صنعت پتروشیمی ایران راه برای سرمایهگذاران خارجی باز میشود. موقعیت صنعت پتروشیمی ایران بهگونهیی است که بهدلیل هزینه پایین موادخام و دسترسی به بازارهای داخلی و خارجی موقعیت خوبی را برای سرمایهگذاران باهوش فراهم میآورد تا سود خوبی در این صنعت کسب کنند. این کمپانی، آینده روشنی را برای سرمایهگذاران خارجی و داخلی تصور میکند. آیاچاس

به نقل از اویلاند گس اینوستمنت، مایکل اسمیت نایبرییس کمپانی آیاچاس درباره موقعیت پتروشیمی ایران میگوید: «ایران به این واسطه که چهارمین عرضهکننده نفت خام جهان و دومین دارنده ذخایر گاز طبیعی در دنیا محسوب میشود، سرزمینی سرشار از اتان بوده که مواد اولیه محصولات پتروشیمی محسوب میشود. این ظرفیت به سرمایهگذاران خارجی امکان دسترسی به موادخام با هزینه پایین و دسترسی به بازارهای خارجی را میدهد. درصورتی که دسترسی به اینگونه موادخام در کشورهای دیگر ازقبیل عربستان و کویت محدودتر بوده و همچنین هزینه بالایی نیز دارد.» مایکل اسمیت معتقد است: «برای کسی که میخواهد در صنعت پتروشیمی سرمایهگذاری کند بدون شک ایران جزو بهترین گزینههای ممکن است و هیچ پتروشیمی مانند پتروشیمی ایران نمیتواند سوددهی خوبی را برای سرمایهگذاران فراهم کند.»

ظرفیتهای بالای پلیمری پتروشیمی ایران

طبق آمار آیاچاس ظرفیت تولید پتروشیمی ایران اکنون زیر 60میلیون تن در سال است. در این آمار آمده است که ایران طیف گستردهیی از محصولات پتروشیمی که حدود 100محصول است را تولید میکند که از مهمترین آنها میتوان به اتیلن، پلیاتیلن، متانول و مونواتیل گلیکول اشاره کرد. تحلیلگران آیاچاس معتقدند صنعت پتروشیمی ایران به واسطه همین تنوع بالا در کنار دسترسی به منابع گسترده از گاز طبیعی که سرشار از اتان هستند، این امکان را دارد که در آینده ظرفیت تولید بالایی داشته باشد.»  اما همهچیز به ذخایر عظیم گاز خلاصه نمیشود، مایکل اسمیت نایب رییس آیاچاس در این باره میگوید: «علاوه بر ذخایر نفت و مواد خامی مانند اتان که در ایران فراوان است، پایین بودن هزینه تولید گاز اتان نیز میتواند بهترین موقعیت را برای سرمایهگذاران فراهم کند.»

اتیلن در ایران ارزانتر از عربستان

طبق تازهترین بررسیهای آیاچاس از صنعت پتروشیمی ایران، هزینه تولید اتیلن از اتان نیز در ایران در مقایسه با کشورهایی مثل عربستانصعودی و شمال امریکا خیلی پایین است، همین هزینه پایین باعث میشود که در صورت لغو تحریمها، اتیلن و پلیاتیلن، محصولات کلیدی صنعت پتروشیمی ایران برای صادرات را تشکیل دهند. ازسوی دیگر شرکتهای تجاری زیادی خواهان دسترسی به این حجم از اتیلن و پلیاتیلن ایران هستند. براساس پیشبینیهای IHS با سرمایهگذاریهای مناسب ایران میتواند به تولید گسترده این محصولات پلیمری در عرض یک تا دو سال آینده برسد.

یکی دیگر از محصولات کلیدی پتروشیمی ایران متانول است که ظرفیت تولید آن به 5میلیون تن در سال میرسد. بررسیهای آیاچاس نشان میدهد تولید متانول نیز مانند دیگر محصولات پتروشیمی ایران، با هزینه پایینی صورت میگیرد که میتواند برای سرمایهگذاران بسیار مفید باشد. متانول یکی از محصولاتی است که ایران در سالهای تحریم بهواسطه عدم دسترسی به دیگر تکنولوژیها در زمینه تولید آن به ظرفیتهای زیادی دست پیدا کرده است. محمدحسن پیوندی معاون مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی تاکنون بارها از ظرفیت 24میلیون تنی تولید متانول ایران در آینده خبر داده است. متانولی که البته درصورت تبدیل شدن به پروپیلن که به تکنولوژی خاصی احتیاج دارد، ارزش افزوده بسیار بالاتری را برای صنعت پتروشیمی ایران بههمراه خواهد داشت. البته پیوندی بهتازگی وعده داده که کمبود پروپیلن کشور از طریق تبدیل متانول به پروپیلن برطرف خواهد شد. او بهتازگی در این زمینه گفته است: حجم متانولی که کشور در پنج سال آینده خواهد داشت و تولید آن به حدود 20میلیون تن خواهد رسید، میتواند در مسیر توسعه زنجیره ارزش و تولید پروپیلن و مشتقات آن به کار گرفته شود و افزون بر تامین نیاز داخل در زمینه صادرات نیز بر اقتصاد کشور تاثیرگذار باشد.

معاون مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در ادامه گفت: «در آینده حجم زیادی اتیلن در کشور تولید میشود و بعد از دسترسی به منابع عظیم پارسجنوبی حجم زیادی اتان در دسترس خواهد بود و باتوجه به اینکه اتیلن و پلیاتیلن زیادی در کشور تولید کردهایم، افق جدیدی در صنعت پتروشیمی ایران را شاهد خواهیم بود.» او در ادامه بیان کرده است: «باتوجه به گشایش اعتبارات اسنادی (السی) کشور چین تا پنج سال آینده حدود 20میلیون تن به ظرفیت تولید متانول کشور افزوده میشود، از این رو باید از امروز به فکر توسعه صنایع تکمیلی متانول باشیم ضمن اینکه امید داریم بخشی از متانول تولید شده به پروپیلن تبدیل شود. با افزایش میزان متانول نه تنها نیاز داخلی تامین میشود بلکه بازارهای خارجی تحتتاثیر این عرضه قرار میگیرد و قیمتها تغییر خواهد کرد.» البته پیوندی از لزوم ایجاد رغبت در بخش خصوصی برای ورود به این حوزه گفته است، بخش خصوصی که با برداشته شدن تحریمها دیگر تنها نخواهد بود و سرمایهگذاران خارجی نیز بهعنوان گزینهیی در این زمینه تلقی میشوند.

اثر انگشت تحریم بر پتروشیمی ایران

مایکل اسمیت درباره تاثیر تحریمها بر صنعت پتروشیمی ایران میگوید: «لغو تحریمها موجب تسهیل تولید متانول ایران میشود، پتروشیمی ایران برنامهیی برای تولید 20میلیون تن اتانول در سال را دارد.» آیاچاس برآورد کرده که ایران تا سال2025 معادل 10میلیون تن به ظرفیت تولید اتانول خود اضافه کرده و به ظرفیت 15میلیون تن در سال برسد. در گزارش این کمپانی به این مساله اشاره شده که ایران طرح توسعه محصولات پتروشیمی خود را در سال2000 آغاز کرده و تا سال2001 به ظرفیت تولید 9میلیون تن در سال رسید. همچنین این کشور برنامهیی برای تولید 100میلیون تن محصول پتروشیمی در سال2015 داشته که با اعمال تحریمها و دلایلی ازقبیل دسترسی محدود به تکنولوژی و قطعات نتوانسته به این هدف برسد.» اما نکته مهم این است که آیاچاس پیشبینی میکند ایران با برداشته شدن تحریمها میتواند طی دو سال آینده به این اهداف دست پیدا کند. قبل از تحریمها ایران تامینکننده عمده محصولات پتروشیمی ازقبیل اتیلن، پلیاتیلن و متانول به اروپا بود، ولی با اعمال تحریمها حجم صادرات محصولات پتروشیمی ایران کم شد و کشورهای امریکایجنوبی و آسیایی، عمدتا چین و هند و آفریقا جای ایران را دربازار اروپا پر کردند. مایکل اسمیت معتقد است: «با لغو تحریمها، تحول بزرگی در صنعت پتروشیمی و امور مالی ایران صورت میگیرد. متصل شدن دوباره ایران به جامعه تجارت جهانی موجب احیای بازار پتروشیمی ایران میشود. ایران میتواند نقش مهمی در تامین محصولات موردنیاز بازارهای جهانی داشته باشد. مردم ایران نیز از این توسعه صنعتی میتوانند استفاده کنند و استانداردهای زندگی خود را بالا ببرند.»